Ymroddi i fudiad y Beca ac i Siartaeth.

Ein holi ynghylch y swae fod ffrind i Ferched Beca yn gwitho yng nghegin neu erddi y Plas yntefe, ac yn diangyd yn y twllwch i rybuddio plant Beca o'r cynllwynion i'w dal rhwng Y Priordy yn Aberteifi a'r Plas.

Merched Beca a'u hysbrydolodd yn y lle cyntaf, y grūp hwnnw o ddynion a wrthryfelodd yn llwyddiannus yn ystod y ganrif ddiwethaf yn erbyn y tollbyrth.

'Y mae'n addas,' meddai, 'fod Beca'n arddangos yng Nghlwyd unwaith eto, oherwydd arwyddocâd y gair Clwyd - y mae ein gwaith ni hefyd yn agoriad.

Byddai'n rhaid i Symons chwilio am amgenach esboniadau dros derfysg cymdeithasol fel helynt Beca yn yr ardaloedd gwledig.

Gwaith gohebu: Sian Sutton, Robin Gwyn a Beca Brown.

Ac â'r grūp Beca y cysylltwn ei enw erbyn hyn.

Ond ar y pwynt hwn gwnaeth gysylltiad uniongyrchol rhwng diffyg addysg ac ansefydlogrwydd natur y Cymro a'r duedd at derfysg fel y Beca.

Grūp o artistiaid yw Beca sy'n gweithio weithiau ar wahân a weithiau ar y cyd ar baentiadau ac ar assemblage, sef darnau tri dimensiwn yncyfuno gwahanol wrthrychau.

Yn arbennig am fod tuedd yng Nghymru at derfysg, gyda Merched Beca, a'r Siartwyr yng Nghasnewydd, roedd rhaid ymchwilio i gyflwr Cymru, ac fe ddaw'r cyd-destun cymdeithasol yn amlwg ar dudalennau cyntaf yr Adroddiadau.

(Yn Lloegr y gwrthwyneb sy'n digwydd, mae diwylliant yn cael ei ddihidlo o'r sefydliad i lawr.) Ef oedd y llais Cymreig a lefarai dros swyddogaeth cymdeithasol celfyddyd, a bu'n cydweithio â phobl eraill mewn gwahanol feysydd celfyddydol dros y blynyddoedd, gan sefydlu'r mudiad Beca oddeutu ugain mlynedd yn ôl.

Rhoddodd nerth corff ac enaid yn ei waith, ac fel hen gyfaill i mi roedd yn dda gen i weithio gydag ef dan enw Beca.

Treuliodd ei ddiwrnod olaf yn gosod arddangosfa ddiweddaraf Beca, 'Statws Swyddogol - Beca wrth y Glwyd' yn Llyfrgell Bae Colwyn.

Nofel a gyhoeddwyd yn wreiddiol yn 1880, am un o wūr ifanc Terfysg Beca.

"Wyt ti'n cofio Ann yr hen Gyrnol yn ein holi ni adeg Helynt Beca slawer dydd?

Roedd y grūp Beca, a sefydlodd paul gyda'i frawd Peter, yn gyfrwng i roi llawer o'i syniadau ar waith, a thros y blynyddoedd ymunodd llawer o artistiaid â'r grūp.

Yn hyn a'u denai oedd y pwyslais a roddai Beca ar bynciau diwylliannol, ar gymunedau ac amgylchedd dan fygythiad, ac yn enwedig ar bynciau Cymreig.

Yn ei erthygl 'Cymru - un o Weriniaethau'r Baltig' yng nghatalog arddangosfa Beca yng Nghaerfyrddin, meddai: