O gwmpas y rhain y tyfodd cylchoedd barddol bywiog Cwmaman a Brynaman, a thrwy eu dylanwad hwy a cholofn farddol Caledfryn yn Y Gwladgarwr, y meistrolodd cynifer o'r beirdd y cynganeddion.

Dyma ysbryd Caledfryn yn rhodio eilwaith.

Dywedir yn aml mai papur Caledfryn oedd Y Seren Ogleddol ond, er mor sylweddol ei gyfraniad iddo, nid yw hyn yn gywir.

Y mae'n sefyll yn llinach Radicaliaeth Cymreigyddion Llundain a gyrhaeddodd genhedlaeth Caledfryn a Samuel Roberts, Llanbrynmair, drwy'r Cymro ac ysgrifau Hughes yn Seren Gomer.

Mae haeru mai Caledfryn yn unig oedd yn ei olygu yn groes i dystiolaeth ysgrifenedig y papur ei hun, i ddechrau, lle ceir sôn diamwys am gydolygyddion.

Casglodd ynghyd nifer o weinidogion o'r enwadau gwahanol, gan gynnwys Caledfryn a Christmas Evans, yn ogystal â Hughes a lleygwyr eraill er mwyn penderfynu ar yr hyn y dylid ei wneud.