Ac yna 'y ci' yn uniongyrchol ddibynnol ar 'lladdodd'.

Diau na fyddai y Daeargi Cymreig yn bod fel ci sioe onibai am ei thad.

Synnodd y pentrefwyr i weld ci ar ei ben ei hun yn sgrialu trwy'r pentref ac yn gafael yn nhrowsusau'r dynion.

Clywai Wil yn y capel un Nos Sul fod Hopcyn Tyddyn Isaf wedi saethu ci defaid Mostyn Hywel y Cynghorydd Sir drwy amryfusedd.

Roedd yr un mor dirion ar ôl i'r ci frathu fy llaw yn garpiau.

Cred arall yw fod ci yn cerdded ar draws y maes yn beth anlwcus iawn i'r ochr sy'n batio ar y pryd ac na fyddant yn ennill y gêm.

Mae'r teliffon wedi distewi ac mae pobman yn dawel ar wahân i sŵn y gwynt yn mynd heibio a chyfarthiad Sam, ci'r drws nesaf ond un.

Roedd rheswm da am hynny - ci oedd e!

Gallai unrhyw ddigwyddiad neu achlysur roi cychwyn iddo - gweld ci defaid yn gweithio neu fustych yn pori, ac yn enwedig sôn am beiriant golchi.

Amcan y Blaid Genedlaethol yw - nid cadw'r Gymraeg fel ffetish yng Nghymru - ond ci gwneud hi'n bosib i bob Cymro fyw bywyd llawn, gwaraidd, dedwydd, cain.

Edrychid ar Sam gan ei ffrindiau fel un wedi drysu am ei fod yn sôn am "ddefaid y Ci Drycin", sef y cymylau, ac am g vmwl yn tisian, am y ferch ledrithiol yn galw arno--"Fachgen

Maen wers seml, os ydych chi'n gwahodd ci ffyrnig ich ty rhaid ichi ddisgwyl cael eich brathu ganddo hefyd mae gen i ofn.

Nid oedd wedi sylwi ynghynt, ond yr oedd hi'n hollol wir - yr oedd wedi diffygio ryw ychydig, wedi hen ddiffygio'n wir yn yr ymlid ar ol y ci.

Mae eu nyrs ci St.

`Ci Ivan.' `Beth mae e'n ei wneud yn y fan hon?' `Ni fuasai'n gadael Ivan ond am un rheswm - i nôl cymorth.

Rwsia yn anfon y roced gyntaf, Sputnik-1, i'r gofod, ac yn ddiweddarach yn y flwyddyn yn anfon ci, Laika, i'r gofod.

Pan deimlodd yr ysfa i gael ci am y tro cyntaf, gofynnodd i Mam a Dad a gâi o gi bach fel anrheg pen-blwydd neu anrheg Nadolig, ond er crefu a chrefu, yr un oedd yr ateb bob tro.

Fel pe na byddai hynny yn ddigon i wneud i rywun roi ei ddwylo yn ei boced i wneud yn siwr fod popeth yn dal yn ei le, wele luniau graffig o ffariar yn ymosod â chyllell ar geilliau ci er mwyn tawelur anifail.

'Doedd ganddi hi ddim lle i gadw ci.

"Ble'r aeth eira llynedd?" fydd Mam yn ei ddweud pan fydd y gacen siocled wedi diflannu i gyd a neb yn gwybod i ble!' 'Ie,' torrodd Delwyn ar fy nhraws a "Caws o fola ci% fydd hi'n ei ddweud pan ofynna i iddi am arian i brynu hufen iâ, ac addo'i thalu'n ôl yr wythnos wedyn.'

Daeth y ci defaid butra a welodd JR erioed i ben y bwlch - nid ei fod o wedi gweld llawer o gŵn defaid budr - ac i ddangos ei groeso neidiodd ar fonet y car.

Tybiai y byddai ci mwy cyffredin yn fwy addas iddo fo; ci y gallai chwarae gydag o, un a fyddai'n ffrind iddo a heb fod yn rhy ddrud i'w brynu.

Dyn efo ci wedi ei stwffio a enillodd y wobr gyntaf mewn cystadleuaeth ufudd-dod cwn yn Siapan yn ddiweddar.

'Hy!' medda fo, a chodi'i ysgwyddau fel ci yn disgwyl ffoniad, 'arni hi mae'r bai - ond paid ti â bod yn hen drwyn.'

Nid yw hi'n son am gampau'r ci yr ochr hon i'r Iwerydd.

"Da iawn ti, Rex," meddai wrth y ci ifanc.

Roedd cael tywys Cl_o y bore hwnnw wedi cryfhau ei awydd am gael ci.

Roedd Bob wrth ei fodd ac yn rhedeg ar hyd y llwybr o'u blaen gan ddilyn trywydd ci yn fan hyn a chwningen fan draw.

Ond bachodd am ei ffon a'r ci ac i ffwrdd ag ef gyda'r cymydog i gasglu'r defaid.

Ci tebyg i Bwmba, ci Mared - neu Cli%o, ci Seimon.

Ymysg yr enwogion a fu'n berchen y ci Cymreig, meddai McLennan, yr oedd yr Iarll Clement Attlee.

Corgi bach melyn oedd Cymro, ci Rhodri, ac fe wnâi gymaint o sŵn wrth gyfarth, fel na fentrai lleidr ddod o fewn canllath i'r tŷ.

Diystyru 'Ci diwerth, rhuslyd, pengryf', a phenderfynu ar "Hwyrach y byddai blincars yn welliant'.

A hyd yn oed pe bai'r testun yn hŷn nag y gallwn ar hyn o bryd ei brofi, mae'r ffaith nad oedd copi%wyr diweddarach wedi moderneiddio nac addasu'r hanes, drwy gydblethu'r cnewyllyn brodorol ag elfennau o draddodiad arall, yn awgrymu'n gryf yr ystyrid y chwedl Gymraeg am Drystan ac Esyllt fel stori wahanol, mewn rhyw fodd, i hanesion eraill a berthynai i'r un un byd Arthuraidd, a bod y chwedl wedi ci thrin yn wahanol o'r herwydd.

Yn hytrach, yn ogystal â mân swyddi y tu allan i'r tþ, byddaf hefyd yn rhoi help llaw i gadw'r lle yn dwt o'r tu mewn, megis dilyn hwfar fel dilyn ci gwyllt, polishio'r darnau pres a rhoi sglein sbesial ar fwrdd a chadair a chwpwrdd.

Rhaid cyfaddef fod y ci yma nawr rywsut yn clytio peth ar ei unigrwydd chwithig ar ol colli'i wraig.

Rhyw ferch ddigon di-sylw oedd yn tuthio o'r tu ol iddi hi, fel ci anwes.

Byddai'r ci'n perthyn yn gyfan gwbl iddo fo wedyn.

Teimlai'n sicr fod cael ci bach yn eiddo iddo fo'i hun yn llawer gwell na diodde'r ddannodd oherwydd iddo fwyta gormod o fferins.

Dewch - ar unwaith.' Dilynodd criw o ddynion y ci o'r pentref i ganol yr eira trwchus.

Soniodd un arall am ymdrechion i godi tŷ (yn lle ci) o dwll yn y ddaear.

Llyfrau bwrdd am Smot y ci.

Y tu ôl i hwnnw roedd pentagon, a safai bron yr un mor afreolaidd ei siâp â'r rhan gyntaf, ac a oedd ar ci gulaf yn y man lle ymunai'r ddwy ran.

Mae'n anlwcus chwarae cardiau mewn stafell os bydd ci yno ac ni ddylid chwarae cardiau ar fwrdd sydd â'i wyneb yn loyw.

'Ti a dy gath!' atebodd Alun yn bryfoclyd, 'mi fasa'n well i ti gael ci fel Bob ni, maen nhw'n llawer callach na chathod.'

Doedd Rhys ddim yn siŵr iawn fyddai prynu ci swnllydneth doeth.

Felly, yn yr un modd, er y byddai rhai gramadegwyr yn manylu mewn ffordd wahanol, fe ddwedwn i mai yr un hanfod o ddibynnu sydd mewn brawddeg fel 'Lladdodd Gwilym y ci.' 'Gwilym' eto yw'r canol.

Dywedwch wrth y ci fod mwy o gig ar goesau'r estate agent, yr hyn sy'n debyg o fod yn llythrennol wir, am amryfal resymau.

Pan aeth Sam i'r ysgol, yr oedd y pethau hyn (Ci Drycin, Y Ffynnon Oer, yr Hen ~r) yn rhyfeddod i blant y pentref ac yntau o'r herwydd yn ymchwyddo'n arwr ac yn meddwl mwy o'i dreftadaeth nag erioed.

Clywodd JR Jeremeia Hughes ewinedd y ci yn sgriffio drwy'r paent ac aeth y peth fel saeth drwy'i galon.

Ar gael ci yr oedd ei fryd; am gi y breuddwydiai ac er mwyn prynu ci roedd o'n cynilo pob ceiniog a gâi.

Pan ddaeth Bowser i wybod am hyn gwnaeth bopeth a fedrai i'w atal a hyd yn oed garcharu'r ferch yn ei hystafell wely am gyfnod a dywedir i Jasper, y ci, fod yn llatai ar adegau, i gario negesau rhyngddynt.

Teimlwn y sewin yn tynnu a phlycian fel ci anniddig wrth gortyn.ym mherfeddion y pwll.

Doedd he ddim yn fodlon sefyll yn ei hunfan, ond roedd yn neidio i fyny ac i lawr, yn rhedeg ato ac yna'n neidio ymlaen, yn union fel ci sydd wrth ei fodd o gael cychwyn am dro.

Rhag i anlwc o'r math yma ddigwydd i'r sawl sy'n gweld ambiwlans yn mynd heibio iddo dylai'r person hwnnw afael yn dynn yng ngholer ei got, dal ei anadl a gwasgu'i drwyn nes gweld ci brown neu ddu!

Sbaniel oedd Siwsi, ci Ifor, gyda chôt ddu sgleiniog a llygaid mawr brown.

Pan ddywedais i fod arna i eisiau ci, meddwl am greadur bach clên, blewog fyddai'n ysgwyd ei gynffon i roi croeso inni roeddwn i.

Mwy o anturiaethau Sglod y ci.

Mae'n dda nad oedd y cþn yn deall yr iaith ar lawer i fferm bryd hynny, neu fasa'r un ci byth yn "aros yn ei le%.

Yr oedd ci llwynog bach o gwmpas ac meddai John yn llawn athrylith am anifeiliaid: "Mi 'rwyt ti'n berffaith iach, y baw, mae dy hen nosi di'n reit oer." A byddai'r plant yn teimlo trwyn pob ci ar ôl hyn os byddai rhyw arwydd o salwch arno i weld a fyddai ei "nosi yn oer." A minnau wedi dechrau sôn am John Preis daw llawer hanesyn i'r cof am ei ymweliadau mynych â ni.

Pan gyfarfyddai felly a Tomos Jos yr Hafod Sych, ychydig o Gymraeg a geid rhyngddynt hwy bellach ond am y ci.

Roedd o am wybod faint o oriau y byddai'r ci'n cysgu ac a oedd yn well ganddo gysgu mewn cenel neu fasged neu ar fat o flaen y tân.

'Na!' Ni allai ymadael a'r ci mor ddifraw a hynny.

Ond trwy gydol ambell noson clywai Wil nadu'r ci o wahanol gaeau, rhyw udo ymarhous a dolefus, ac yna cyfarthiadau caled ac afiach.

Yn ogystal â datblygu'i sgiliau milwrol, fe ymddengys fod Siôn yn ymbaratoi i ddilyn ei dad fel bardd, yn canu i gynulleidfa ac yn derbyn gwobr (fel y byddai'r bardd yn derbyn tâl) am ddynwared llef ci hela ('þo').

Barnai y câi well hwyl ar ddewis enw wedi gweld wyneb y ci ...

Yna, roedd hi mewn byd gwahanol, byd tywyll yn llawn o goed tal a'u brigau'n gwau trwy'i gilydd, byd dirgel ci%aidd y carlwm a'r cadno, y ffwlbart a'r fronwen, byd y wiwer a'r draenog a'r twrch daear a'r holl anifeiliaid eraill na chofiai mo'u henwau.

Ond hwyrach mai'r hysbyseb gwaetha un dros roi grym yn nwylo'r werin yw'r portread ci%aidd a gawn o Wil James.

Edrychodd Alun ar y ci a gweld fod y blew ar hyd ei gefn yn sefyll i fyny'n syth.

Syrthiodd Gwgon i gwsg trwm o'r diwedd ym mreichiau'r cawr gan chwyrnu cysgu fel ci bach boddhaus.

Roedd o am wybod beth oedd hoff fwyd y ci a faint roedd o'n ei fwyta ar y tro.

Cyfarthodd y cŵn, os cyfarth hefyd - roedd yn debycach i ru llew na sŵn ci.

Ceisiwch edrych yn ddihidio, cyn belled ag y medrwch pan fo'r ci yn cnoi talpau i ffwrdd o'ch coesau.

Roedd ubiadau'r ci fel pyllau ymdrochi cynnes iddo ymgolli ynddynt.

Ond roedd ei goes dde yn sownd, fel asgwrn yng ngheg ci.

Mi fydd yn braf iawn cael ci i fynd â fo am dro ac i edrych ar ei ôl o.'

Ond doedd dim ots ganddo yn y bôn sut gi a gâi, er y byddai'n well ganddo beidio â chael chihuahua gan ei fod o'n amau ai ci go iawn oedd hwnnw, ynteu lygoden o fath arbennig.

Y mae'r ci erbyn hyn yn llyfu eich wyneb yn lân.

Yna, dilynodd ef fel ci bach at geiliog o ddyn arall tu ol i gownter bolgrwn.

Clywent sŵn isel, rhyfedd, yn dod o gyfeiriad y ffynnon a chasglent mai y garreg oedd yn symud, er na allent ci gweld yn glir iawn.

Pan âi â Mali i'r parc am dro yn y bygi ar fore Sadwrn, er mwyn i Mam gael llonydd i lanhau, byddai'n gwneud ffrindiau â phob ci a welai.

Y 70au Doedd hi ddim yn gyfnod hapus i Cliff a Megan James yn y Deri - 'roedd y ddau yn ffraeo fel ci a chath a Megan yn ama fod Cliff yn cael affêr.

Yna, byddai'n lluchio cynfasau a dillad isa' a phethau felly i'r llyn a rhoi powdwr golchi yn y dŵr, fel bydd y merched 'ma 'te, a gweiddi ar Eliasar y ci o'r tŷ.' 'Rwan 'roedd eisiau profi callineb Eliasar trwy ddweud bod y buchod ymhell i ffwrdd.

Wedi i chi fod ar eich hyd yn y baw am rai munudau, fe sylweddolwch mai wrth y ci yr oedd yn dweud.

Unwaith y byddwch yn cyfarfod â'r ci bychan gyda'r bersonoliaeth fawr ar dudalennau llyfr, wnaiff dim y tro nes y byddwch wedi'i gyfarfod wyneb yn wyneb, galon wrth galon.

Ond roedden nhw ill dau'n gytu+n na fedren nhw ddim fforddio prynu ci iddo.

Nid yr un math o gi chwaith!~ Weithiau, fe dynnau lun ci defaid, dro arall chow, a nawr ac yn y man bulldog, ond llun o derier bach a dynnai gan amlaf - rhywbeth yn debyg i ddisgrifiad Seimon o Cli%o.

Roedd ci gan y rhan fwyaf o'i ffrindiau yn yr ysgol a bydden nhw'n eu brolio a'u cymharu wrth siarad yn yr iard.

Ar hynny hyrddiodd ei hun arnaf fel ci a'r ennyd nesaf roedden ni'n dau yn ymdrybaeddu yn llwch yr iard, fy llaw dde fel crafanc yn tynnu yn ei wallt, a'i fysedd yntau'n bodio fy llygaid, a chledr ei law yn taro a phwyso nes bod y gwaed yn chwythu allan o'm trwyn.

Geith yr hwch deithio am bris ci ylwch.' Aildaniodd y siandri gyda phesychiad a jyrc a chychwynnwyd ar y daith.

Gellir anfon ci ymhell iawn oddi wrthych a gweld beth oedd yn digwydd "yn y cwm pell", megis, heb fod yna redyn tal na grug trwchus rhwng dyn a'i gi.

Ond fan yna yr oedd ef yn llercian ymhlith y praidd, fel gwenci neu lygoden Ffrengig enfawr - er mai ci bychan bach oedd ef o ran ffurf.

'Roedd yr ast strae a ffeindiodd ei ffordd rywsut i'r Llety Cþn wedi bwrw ci bach yn y nos.

'Doedd Heledd erioed o'r blaen wedi gweld ci bach newydd ei eni, ac aeth ar ei gliniau wrth y fasged a rhyfeddu.

Eich problem gyntaf fydd argyhoeddi'r ci ffyrnig nad i'w foddhau na'i borthi ef y dinoethoch y rhannau hynny o'ch corff.

Câi bleser wrth gyfri ac ailgyfri gan ei fod o'n cynilo i brynu ci bach.

Datganai'r ci ei nwydau hir yn druenus ar gefn ambell leuad.

'Cyfaill gorau dyn,' meddir, 'yw'r ci.' Onid 'gwas gorau dyn' oedd y ceffyl?

Ond erbyn hyn, y ci ifanc oedd yn eu harwain.

Pan ofynnai Miss iddyn nhw dynnu llun o'u dewis eu hunain yn yr ysgol byddai o, bob tro, yn tynnu llun ci.