Mae Rhian yn un o blant gwreiddiol y cwm a chafodd ei geni yn 1979 yn ferch i Megan a'r diweddar Cliff.

Cwm Pennant yn y Gwanwyn yw'r teitl, ac y mae'r afon i'w gwled yn rhedeg drwy'r cwm a melfed y mynyddoedd yn ei hamgylchynu.

Wedi bod mewn bws am bron i ddeng awr yn teithio ar draws y paith sych roedd gweld y cwm gwyrddlas yn fendigedig.

Geni'r nofelydd Gwynn Thomas yn Y Porth, Cwm Rhondda.

Roedd eisteddfodau eraill yn y cylch - Cwm Wysg, Trecastell, a Senni.

Mae'r pentre felly'n cuddio yng nghalon Cwm Gwendraeth.

Go brin y medrid cyhuddo'r pregethwr gwreiddiol hwnnw a adnabyddid fel 'Lloyd y Cwm', am iddo weinidogaethu yng Nghwmystwyth am flynyddoedd lawer, o fod yn 'boring'.

O'n i'n chwarae kissogram ar Pobol y Cwm am dri mis hefyd, ond dim ond unwaith yr wythnos oedd e'n mynd mas bryd hynny%.

Mewn dim amser mae Cassie wedi cael rhan helaeth o fusnesi'r Cwm i noddi tudalen yn y calendr er bod amheuon mawr gan Hywel a Steffan yn enwedig o glywed bod ei fam a'i nain yn bwriadu ymddangos yn y calendr.

Dilyn rhaeadrau oedd fy ngwaith yr ochr draw, saith milltir o raeadrau rhwng copa'r bwlch a phentref bach Susauna, a milltir ar ben milltir arall o raeadr a phistyll yn ymuno a phrif afon y cwm o grognentydd clasurol, o'r pantiau eira disglair y tu ol i'r cymylau, ac o lasierau cudd Piz Vadret.

Y rhaglen yn diweddu'n negyddol gyda bygythiad y Llywodraeth i foddi Cwm Tryweryn.

Mae BBC Cymru bellach yn unigryw gan ei fod yn cynhyrchu tair cyfres ddrama ddyddiol: Pobol y Cwm ar gyfer S4C, Eileen ar gyfer BBC Radio Cymru a Station Road ar gyfer BBC Radio Wales.

Yn amlwg mae gan yr opera sebon boblogaidd Pobol y Cwm fformwla lwyddiannus wrth iddi ddathlu 25 mlynedd.

Yr hyn sy'n ddychryn i mi (nad wyf eto'n hanner cant, ac a faged yn nhop Gwm Tawe a thop Cwm Aman yn y pumdegau) yw bod cynifer o'r arferion a ddisgrifia hi yn arferion yr wyf i'n eu cofio.

Gyrru i'r dde i lawr Cwm Elan heibio i'r pedair cronfa ddwr.

Daeth Cwm Rhondda o'r golwg a'r ddau fynydd cyntaf i mi gofio eu gwld erioed, sef Penpych a Moel Cadwgan.

Gwerthodd hefyd y tai a feddiannodd megis Pembrey House, Gwesty'r Ashburnham, tafarndy'r Ship Aground a gwiath glo Cwm Capel gan wneud elw da bob tro.

"Daeth fy mhrofiad o wneud colur yn handi, achos oedd angen gwneud y llygaid yn drawiadol, felly oedd e'n neis gallu gwneud hynny." Tra'n gwneud Twm Sion Cati gyda Chwmni Whare Teg, fe ddaeth i gysylltiad â Catrin Fychan - Gina yn Pobol y Cwm.

I ffwrdd â chi, felly, os hoffech wybod lle bu Lewsyn ap Moelyn ar herw, lle bu Rhys Gethin yn cuddio a lle roedd Gwenno Cwm Elan yn gwerthu cwrw heb drwydded...

Byddai pobl y Cwm, fel pobl pob Cwm y dyddiau hynny, yn "Cadw Dyletswydd".

Pobl felly fyddai y dynion rheiny a godwyd yn y Capel - hwy fyddai wedyn ym mhob Cwm.

Roedd hyn yn drêt mawr i blant y Cwm oherwydd anaml iawn y doi danteithion fel hyn i'w cyrraedd.

Mae ceir wedi'u gwahardd o'r canol erbyn hyn gan adfer rhywfaint o awyrgylch canol oesol y dre farchnad - cyn teyrnasiad y brenin glo a dyfodiad diwydiannau alcam, olew a dur i waelod Cwm Nedd.

Er mwyn archebu copi o'r calendr gyrrwch siec am £4.50 yn daladwy i BBC Cymru i Calendr Pobol y Cwm, Ystafell C1038A, BBC Cymru, Llantrisant Road, Caerdydd, CF5 2YQ.

Dioddefodd hi fygythiadau lawer ynglŷn â hyn gan gynnwys ei diarddel o unrhyw fraint deuluol, a hyn a ddigwyddodd oherwydd cariad a orfu a thrwy ddirgel ffyrdd priodwyd hwy yng nghapel Carmel a saif ychydig uwchben glofa Cwm Capel.

Cyn bod sôn am godi'r argaeau hyn yr oedd hen wraig hynod a elwid yn Gwenno Cwm Elan a ragfynegodd y datblygiadau newydd.

Wrth nesu at Lyn Llydaw fe gerddwch yn gyfochrog â'r bibell ddþr newydd sbon danlli sy'n nadreddu tua gorsaf drydan Cwm Dyli.

Thema ganolog: Rhyfel, effaith y Rhyfel, parhad rhyfel dan gysgod y Bom ac wrth i'r Swyddfa Ryfel fygwth dwyn tir Cymru, y Rhyfel oer: yr Ail Ryfel Byd yn torri cyn i'r Eisteddfod gael cyfle i weithredu'r drefn newydd, a gorfod ailaddasu eto ar ôl y Rhyfel, nes cyrraedd y flwyddyn dyngedfennol bwysig honno, 1955, pan ddechreuwyd sôn am foddi pentref Cwm Cwelyn, yr ysgogiad mwyaf i genedlaetholdeb Cymreig y cyfnod diweddar.

`Fe gasglwn ni'n cyfeillion i'r man cysgodol acw yn y cwm,' meddai Ivan.

Ond prin bod Meic yn nabod y cwm.

Ar wahân i Pobol y Cwm a Newyddion, mae BBC Cymru amlycaf ar S4C mewn digwyddiadau megis yr Eisteddfod Genedlaethol (eleni, er enghraifft, cynhyrchodd bron i 30 awr o Fro Ogwr), a'r Sioe Frenhinol lle rydym hefyd yn cynhyrchu rhaglenni dyddiol, o dan y teitl Y Sioe Fawr, a rhaglen uchafbwyntiau y penwythnos canlynol.

Gwelwch dystiolaeth o nerth y lefiathan wrth gerdded i fyny at geg y cwm, yn bonciau o gerrig, powlenni mawnoglyd rhyngddynt a marian terfynnol o gerrig dwad, graean a phridd o'r tu cefn i'r hwn y crewyd y llyn bas.

Mae Hywel wedi cael sawl perthynas stormus ers iddo gyrraedd y cwm - llwyddodd i chwalu priodas Beth a Sgt James wrth iddo ef a Beth gael affêr gyfrinachol am gyfnod hir.

Yn gyntaf y mae parhad y diwylliant gwledig ac amaethyddol yng nghanu prydyddion fel Ifor Cwm Gwys, Rhydderch Farfgoch a'r brodyr Eiddil Llwyn Celyn a Chawr Dâr.

Pentref bychan yr anghofiodd twristiaeth amdano yw Susauna ei hun: dau deulu o bobl ddieithr a welais hyd yn oed yn rhan isaf y cwm.

Yr oedd tad-cu Dafydd Pen-y-graig, Richard Cwm-garw, a'i frodyr Watkin a William a Morgan Cwm-garw yn ddynion adnabyddus yn y lle yn gynnar yn y ganrif o'r blaen, a magodd bob un ohonynt deuluoedd lluosog o fechgyn cryfion a merched glân.

Arafodd hyn lawer ar ei gerddediad ond daliodd i lafurio ar ffermydd y Cwm drwy'r amser.

Ond, rwy'n berffaith siwr o un peth : mae ffraethineb Lloyd y Cwm wedi aros yn y cof lawer yn hwy nag aml i bregeth a glywais na chynt na chwedyn.

Streic gweithwyr Cwmni Rheilffordd Cwm Taf.

Diddorol fyddai enwi ychydig o'r rhai mwyaf adnabyddus, megis Dafydd Cwm-garw, Siôn Cwm-garw, William Pistyll- llwyd, Dafydd Cae-glas, Hezekiah Cwm-garw, Siôn Cwm-teg, Pegi o'r Ffarmers, Nansen Pantycelyn, Watkin y Croffte, Dafydd Glynbeudy, Daniel o'r Bryn, William Penygraig, Angharad Azariah, Rachel William y gof, a llawer eraill ar hyd y cymdogaethau cyfagos.

Cwm-y-glo Pentref bychan rhwng Llanrug a Llanberis yn Arfon yw Cwm-y-glo.

Un o ryfeddodau'r daith oedd sefyll wrth ymyl Llyn Brychan uwchben Trefelin a deall yn union sut y cafodd Cwm Hyfryd yr enw.

Clywais rywun yn dweud unwaith fod llethrau'r cwm lle saif Pontycymer mor serth nes bod modd i drigolion y naill ochor ysgwyd llaw â phreswylwyr y tai ar yr ochor arall.

Daeth Dyff i'r cwm yn 1993 wedi iddo gael ei ryddhau o'r carchar.

Rhaid fyddai iddynt ddilyn yr afon i fyny'r cwm.

Er bod pob cwm yn gymdeithas ynddi'i hun, byddai pawb yn dod at ei gilydd adeg eisteddfod, a phan fyddai eisteddfod y Babell yn cael ei chynnal byddai gwyr Tirabad yn dod lawr dros y mynydd, a phobl Merthyr Cynog a Llanfihangel Nant Brân.

Dioddefodd hi fygythiadau lawer ynglyn â hyn gan gynnwys ei diarddel o unrhyw fraint deuluol, a hyn a ddigwyddodd oherwydd cariad a orfu a thrwy ddirgel ffyrdd priodwyd hwy yng nghapel Carmel a saif ychydig uwchben glofa Cwm Capel.

Pan yn ddeuddeg oed, aeth y teulu i fyw i Cwm Hyfryd yn yr Andes.

Yn 1984 y daeth Stan i'r cwm a hynny ar ôl iddo brynu fferm Llwynderi Fawr.

'O, rhyw bensaer bach ifanc wedd e - o barte Cwm Rhondda neu lan ffor'na rhwle.

Gweinidog gyda'r Annibynwyr Cymraeg yn Nant-y-moel, Cwm Ogwr, ydoedd fy nahd, yn fab i Iowr, a merch i ffermwr yn Nefynnog oedd fy mam.

Fe'i ganed hi yn y Dinas, Rhondda yn ferch i Benjamin Rees o Eglwysilan ac Ann Butler o Landwyfog, Cwm Ogwr, ac yn Nhreorci, y Rhondda y digwyddodd i 'nhad a'm mam gael eu geni.

Mae he'n gan mlynedd namyn wythnos ers i'r meini fynd lawr at yr afon i dorri eu syched ddiwethaf." "Felly, ymhen yr wythnos, bydd y meini yn codi a phowlio i lawr i'r cwm unwaith eto?" meddai'r asyn.

Cwblhau rheilffordd Cwm Rheidol.

Maen nhw hefyd yn gobeithio y bydd yr wythnos nesa' yn ddechrau ar gyfnod newydd ym mywyd Cymraeg Cwm-nedd a Chwm Dulais.

Llwyddodd Kath i amharu ar yr hapusrwydd hwnnw a daeth tro arall ar fyd Mrs Mac pan ddychwelodd Kirstie i'r Cwm yn haf 1997.

Mae Pobol y Cwm yn parhau yn flaenllaw ymysg y deg rhaglen sy'n cael eu gwylio fwyaf ar S4C, ac mae'r ffaith bod cynhyrchydd operâu sebon rhwydwaith profiadol wedi'i recriwtio i'r gyfres yn awgrymu y bydd yn parhau yn ei safle cadarn.

Yn 1999 y cyrhaeddodd Darren y cwm a hynny yn sgil ei ffrind gorau, Mark Jones.

Mae Mrs Mac wedi dychwelyd i'r cwm ddwywaith ers gadael.

Cofio cerdded rownd pont y llyn ambell i noson yng nghwmni Ieu Glyndwr annwyl, a cherdded nôl ar hyd y ffordd cyn dod y ffordd osgoi, a sylweddoli yn sydyn yn nhrymder distawrwydd y nos fy mod i'n gallu clywed sŵn hen afon Prysor yn canu yn y Cwm.

Yn yr un flwyddyn aeth rhai o weithwyr Cwmni Rheilffordd Cwm Taf ar streic.

Sawl tro y ces i fy rhoi yn fy lle wedi i mi wneud sylwadau fel, "Ddim yn meddwl llawer o 'Pobl y Cwm' heno nhad," mi gawn yr atebiad "Pa bryd wyt ti am sgwennu pennod?" Wiw i mi chwaith ddweud fod actor neu actores ddim yn dda, neu mi fyddwn yn cael darlith am gynhyrchu drama deledu o'r top i'r gwaelod.

Ymhen rhyw filltir a hanner o Abergwesyn cyrraedd unigedd Cwm Irfon; Craig Irfon i fyny ar y dde ac afon Irfon islaw ar y chwith.

Mae Pobol y Cwm yn parhau yn flaenllaw ymysg y deg rhaglen syn cael eu gwylio fwyaf ar S4C, ac mae'r ffaith bod cynhyrchydd operâu sebon rhwydwaith profiadol wedii recriwtio i'r gyfres yn awgrymu y bydd yn parhau yn ei safle cadarn.

Pan ddychwelodd Graham, ei dad, i'r cwm yn 1999 'roedd Jason yn chwyrn yn ei erbyn.

I'r gorllewin, i lawr y cwm, y mae'r pentref bach gwasgarog a man cyfarfod y gymdeithas o'r pedwar ban.

Lledai'r goleuni nes llenwi'r cwm i gyd.

Yn is i lawr ar y mynydd mae lle a elwir yn Cwm Llefrith.

Ond yr oedd Dafydd Cwm-garw yn ŵr ofergoelus iawn, yn gredwr mawr yn y cyhyraeth a'r toili yn ôl tystiolaeth un a'i hadwaenai'n dda.

Tilsley â ni i gwm dychmygol yn ei awdl fuddugol, 'Cwm Carnedd' yn Eisteddfod Llangefni, 1957, ond cwm a oedd yn adrodd hanes pob cwm a chwalwyd o ganol y pumdegau ymlaen.

Hefyd mae is-deitlau Saesneg ar y sgrîn ar rifyn omnibws Pobol y Cwm ar ddydd Sul.

Aeth y teulu i fyw i Cwm Hyfryd yn yr Andes.

Astudiodd llawer o'r enwau syn gyfarwydd i wrandawyr y BBC yng Ngholeg y Drindod, Caerfyrddin, ac yn eu plith rhai o actorion Pobol y Cwm.

Hon hefyd oedd y flwyddyn y daeth BBC Cymru yn wirioneddol unigryw fel cynhyrchydd dramâu, gan gynhyrchu dim llai na thair cyfres ddrama ddyddiol - Pobol y Cwm ar gyfer S4C, Eileen ar gyfer BBC Radio Cymru a Station Road ar gyfer BBC Radio Wales.

Yn enedigol o Ystradgynlais, mae hi bellach yn byw yn Abercraf ac yn gyfarwydd i fwyafrif pobol Cymru fel Olwen, un Pobol y Cwm.

Watcyn Wyn eto sy'n sôn am y gwr hwn fel un o frodyr Cwm-garw.

Saif y llecyn hwnnw yng ngenau Cwm Trefi, ar ochr chwith y geunant a red heibio.

Datblygiad mwyaf arwyddocaol y flwyddyn oedd achlysur lansio BBC Cymrur Byd, safle Cymraeg sydd bellach yn golygu bod siaradwyr Cymraeg ledled y byd, am y tro cyntaf, yn cael cyfle i weld papur newydd arlein dyddiol yn Gymraeg, wedii ategu gan wasanaeth chwaraeon, erthyglau, a chysylltiadau â nifer o safleoedd eraill fel Pobol y Cwm a Ffeil, y rhaglen newyddion i blant a wneir gan BBC Cymru ar gyfer S4C. Mae hwn yn un o'r dyfeisiau cyfryngol mwyaf arwyddocaol yn Gymraeg ers agor S4C ar ddechraur 1980au, ac mae eisoes yn denu cannoedd o ymweliadau gan siaradwyr Cymraeg ledled y byd.

Bu'n aelod ffyddlon yn Bethel Cwm Hyfryd ar hyd ei oes.

Nid yn unig yr oeddwn i a'm cyfoedion yn ddigon ffodus i gael y cyfle i wrando ar Lloyd y Cwm a'i debyg o dro i dro, ond fe ddeuem ar draws aml i berson cyffelyb ar ddyddiau'r wythnos hefyd.

Roedd ochrau'r cwm a Chraig y Lleuadau fel pe baent wedi cilio i'r pellter a safai Meic ar wastatir eang a gwyntog.

Soniais, yn do, fod Owain Jones, Llwyn Betws, yn un o oreuon y Cwm am gneifio.

Rhed afon Croesor drwy'r cwm.

Chwipiai gwynt Ebrill dros Lyn Ogwen gan godi croen gþydd ar fy nghoesau wrth i ni gymeryd y camau cyntaf tua'r cwm - roedd gen i drowsus hir yn y sach cefn rhag ofn!

Closiodd Mrs Mac a Dyff eto a phenderfynodd y ddau adael y cwm.

Perchennog Caffi'r Cwm.

A dyna lle'r oedd yn sefyll ar lethr uchel yn edrych ar y graig anferthol a safai fel bys mawr ar ochr y cwm.

Yn debyg i'r rhain, aeth awdur Cwm Glo i deimlo fod i'r bywyd dynol ac i gymeriad dyn a dynes elfennau o gymhlethdod sydd y tu hwnt i afael yr awduron naturiolaidd.

Chwaer arall i Nansen Cwm- garw oedd Ruth (m.

Gellir anfon ci ymhell iawn oddi wrthych a gweld beth oedd yn digwydd "yn y cwm pell", megis, heb fod yna redyn tal na grug trwchus rhwng dyn a'i gi.

Mae'r Cyngor yn falch bod talent cynhyrchu newydd wedi ei ddenu i'r sebon dyddiol Pobol y Cwm gan fod y rhaglen honno hefyd yn wynebu cystadleuaeth fwy ffyrnig o'r rhwydwaith am ei chynulleidfa min nos.

Bob dechrau gaeaf yn y Cwm byddai y "Gymdeithas Bach" yn cychwyn ei thymor.

Yng Nghwmderi, fodd bynnag, mae cymeriadau o'r gorffennol pell wedi atgyfodi gyda Sabrina a Meic Pierce yn ôl yn y Cwm ond mae cymaint wedi newid ers imi wylio Pobl y Cwm yn rheolaidd fel nad wyf eto'n gwybod pwy 'di pwy a be 'di be yng Nhwmderi.

Does dim dwywaith mai Elis Owen oedd y bridiwr defaid gorau yn y Cwm yn y cyfnod hwnnw.

Pobol y Cwm sydd â'r gynulleidfa uchaf o blith unrhyw raglen Gymraeg ar S4C, gan gyrraedd cynulleidfaoedd ar agreg o dros 200,000 ac mae Newyddion yn rhaglen awdurdodol ag iddi barch mawr.

Datblygiad mwyaf arwyddocaol y flwyddyn oedd achlysur lansio BBC Cymru'r Byd, safle Cymraeg sydd bellach yn golygu bod siaradwyr Cymraeg ledled y byd, am y tro cyntaf, yn cael cyfle i weld ‘papur newydd' arlein dyddiol yn Gymraeg, wedi'i ategu gan wasanaeth chwaraeon, erthyglau, a chysylltiadau â nifer o safleoedd eraill fel Pobol y Cwm a Ffeil, y rhaglen newyddion i blant a wneir gan BBC Cymru ar gyfer S4C.

Roedd yn braf esgyn o gysgod y cwm i deimlo gwres yr haul eto.

Ymateb yn eithafol i sefyllfa enbydus unwaith eto, fel gyda boddi Cwm Celyn a'r Arwisgo yng Nghaernarfon.

capel oedd y Babell, capel bychan gyda rhyw bump ar hugain o aelodau, cangen o gapel Methodistaidd Beili-du, rhyw dair milltir i lawr y cwm.

Dyw dwster a Sheryl ddim yn taro deuddeg rhywsut, ond os na fydd dwster i fyny'i llawes, credwch chi, fe fydd rhyw gynllun craff fydd yn diddanu'r gwylwyr a thrigolion Pobol y Cwm.