Fel y tîm o'r Alban, sgoriodd Llanelli bedwar cais - dau i'r capten Scott Quinnell ac un bob un i Dafydd James a Chris Wyatt.

Man ei eni oedd t^y o'r enw Plas y Person, yn y Gyffin, gerllaw Conwy, lle yr oed ei dad, Dafydd ap Gronw, yn giwrad ar y prys.

mynnai Waldo goroni pryddest Dafydd Owen, ond ni fynnai'r ddau feirniad arall gytuno ag ef.

Ymwelodd â'i bapurach pwysig â Gilfach-yr-haidd a Gwybedog, â Brynmeheryn a Ffosywhyaid, â Llawr-y-dolau ac â Ffynnon Dafydd Bevan.

Gwelais gerflun o'r llanc Dafydd fab Jesse Ban un o'r meistri, yn gryf a hardd o gorff, a dyna'r argraff a adawai Phil ar bawb a'i hadwaenai.

'Roedd pryddestau gan Dafydd Jones, Ffair-rhos, Gwilym Morris.

Cynrychiolir Cymdeithas yr Iaith Gymraeg yn y cyfarfod gan Nia Williams (Is-Gadeirydd) a Dafydd Morgan Lewis (Swyddog Ymgyrchoedd y Cynulliad).

Mae'n ddiddorol nodi i Gymdeithas yr Iaith ennill ei phrif frwydrau, ag eithrio'r ymgyrch arwyddion ffyrdd, ymhell ar ôl i'r tyrfaoedd ddiflannu. Dafydd Morgan Lewis yn ein harwain yn ôl ar y stryd

Yn y man, ebe hi: ``Dafydd Dafis, on'd ydi Rhys wedi gneud yn dda?

Yn ôl Watcyn Wyn, ei ewythr Dafydd Williams a gynigiodd fod gweithwyr Brynaman yn cyfrannu tuag at gynhaliaeth yr ysgol.

'Roedd y pwyslais ar hynafolrwydd yr iaith yn rhan o gred ehangach, sef y gred fod i'r Cymry dras anrhydeddus, gogoneddus yn wir, tras y gellid ei olrhain yn ol i hanes Brutus yn dianc o Gaerdroea; 'ni, kenedlaeth y Bryttaniaid o oruchel fonedd Troia', yng ngeiriau'r croniclwr Ifan Llwyd ap Dafydd.

Os nad wyf yn camgymryd fe fydd dyfodol Gruffudd eto yn y fantol ac fe gaiff ei ergydio fel ceiliog gwynt rhwng y Tywysog a Dafydd yr hanner Norman o Lys Aber." Erbyn hyn 'roedd y sbi%wr yn awyddus i gychwyn i'w daith.

Ymhlith y rhai fu'n cynnig ateb y cwestiwn oedd y seiciatrydd Dr Dafydd Huws a gynigiodd sawl math o berson, gan gynnwys yr ysgolfeistr a'r actor.

Gofalwyd am y trefniadau gan Mr Dafydd ap Thomas, Ysgrifennydd y Clwb.

Cân gan y bytholwyrdd Dafydd Iwan.

DAFYDD: ...yr adegau y mae angen torri'r gyfraith ydi pan mae'r gyfraith yn rhwystr; pan mae'r gyfraith yn erbyn.

Tua diwedd honno dywed: 'Os gyfynnir ple dysgodd (Dafydd) ganu a charu mor gyffredinol, rhaid cydnabod ei ddyled anuniongyrchol i Drwbadwriaid Ffrainc, fel y dangoswyd eisoes gan Prof Cowley, Stern, Prof W Lewis Jones a Mr W J Gruffydd.

Byddai'n ddigon hawdd llunio beriniadaeth weddol arwynebol ar y ffilm hon a'i gadael hi ar hynny: miwsig nostalgaidd Michael Storey; actio gafaelgar Iola Gregory a Dafydd Hywel; adeiledd carcus-dynn y ffilm a delweddau canolog y madarch a'r rhosod; y garreg fedd glyfar ar ddiwedd y ffilm ar ddelw sgrin sinema a'r geiriau THE END yn cloi'r llun yn daclus thematig...

Côr Plant Pencoed a Dafydd Iwan 'Na i chi noson anfarwol i edrych ymlaen ati.

Y Cyfarwyddwr Dafydd yw'r ffilm gyntaf i Ceri Sherlock ei chyfarwyddo a'i hysgrifennu, er y bydd gwylwyr BBC Cymru eisoes wedi gweld enghraifft o'i waith cyfarwyddo yn ystod y gyfres ddiweddar o Wales Playhouse.

Flwyddyn yn ôl, roedd Cadeirydd y Bwrdd newydd wedi cael ei ddewis a Dafydd Elis Thomas yn gwneud y rownds cyfryngol, yn addo chwyldro.

Cyfieithiad Saesneg o holl gerddi Dafydd ap Gwilym, gyda nodiadau.

Ac un o'r pethau sydd yn fforddio mwyaf o gysur i mi y funud hon ydyw, ddarfod i mi fy hun gario allan drefniadau claddedigaeth fy hen feistr er boddhad pawb, heb ymgynghori â neb ond Dafydd Dafis.

Yn un o'r cyfarfodydd hyn yr enillodd Watcyn Wyn un o'i wobrau cyntaf, a hynny am bryddest o bopeth, ar y testun 'Dafydd yn Lladd Goleiath'.

A dydi'r ffaith mai Dafydd Wigley neu Ron Davies fyddai'n bennaeth ar y Quangos hynny ddim yn gwarantu y byddai'n ateb y broblem.

Ac ail-ddatganwyd egwyddorion sylfaenol Cymdeithas yr Iaith mewn cynnig gan Angharad Tomos a Dafydd Morgan Lewis, sef bod Cymdeithas yr Iaith yn fudiad sosialaidd, ei bod yn fudiad di-drais sy'n credu mewn heddychiaeth ymosodol ac yn cymryd cyfrifoldeb am ei weithredoedd.

Y siaradwyr yng Nghaerfyrddin fydd Sioned Elin, Llyr Huws Gruffydd a Dafydd Morgan Lewis.

Erbyn amser cinio, daeth yn amser ffarwelio â'r lle, ac roedd hyd yn oed Dafydd Morgan Lewis yn gyndyn i adael.

Ac wedi i'r haul lamu o'r môr fel pelen dân, Dafydd yn canu yn fy nghlust:

Mae'r beirdd a llenorion sy'n gwrthwynebu cysylltiad brenhinol yn cynnwys Myrddin ap Dafydd, Iwan LLwyd, Angharad Tomos, Meirion MacIntyre Huws, MIhangel Morgan a Robin Llywelyn.

Yng Nghymru yr oedd Dafydd ap Gwilym wedi dod i'r amlwg fel bardd sech a bardd natur mwyaf llenyddiaeth Gymraeg ac wedi dod yn bwnc ymchwil i ysgolheigion yn ogystal ag yn un o ffynonellau ysbrydoliaeth y Rhamantiaid, beirdd 'Y Nos, Y Niwl, a'r Ynys', chwedl Mr Alun Llywelyn-Williams.

Dathlodd Dafydd Du agoriad hanesyddol Cynulliad Cenedlaethol Cymru ar yr awyr gyda Carnifal y Cynulliad yn fyw o dir Castell Caerdydd.

Dafydd Fôn

'Gyda'r pedwar yna yn ychwanegol at y rhai sy'n weddol sicir mae chwaraewyr fel Mark Taylor, Dafydd James.

Cerddi eraill: Dafydd Jones, Ffair Rhos, Prifardd coronog 1966, oedd yr ail, a Tom Parry-Jones oedd y trydydd.

Gorfodi pob Iddew yn Yr Almaen i wisgo Seren Dafydd felen.

Gwobrwywyd traethawd Dafydd Jenkins, Y Nofel: Datblygiad y Nofel Gymraeg ar ôl Daniel Owen , a enillodd yn Eisteddfod Genedlaethol 1946.

Arglwydd Dafydd Elis Thomas yn 'lefarydd' y cynulliad.

Yn y ganrif honno y gosodwyd Orpheus Gweneth Lilly, ac aeth Rhiannon Davies Jones a ni i ardal y gororau yn y nawfed ganrif yn Eryr Pengwern, ac yna i gyfnod Gruffudd a Dafydd ap Llywelyn yn Cribau Eryri.

Safai yno fel ceidwad y gol ar Gae Dafydd.

Mae Mr Dafydd Evans, yr olaf o'r meibion, yn byw gyda'i ferch a'i fab-yng-nghyfraith yn Llanfairpwll ar hyn o bryd.

'Nei di mo ngadel i i fynd i'r hen gollege ene, a 'nei di, Rhys?' ' Atebodd Dafydd drosof, ac yr oeddwn yn ddiolchgar iddo ``Mi gewch siarad am hynny eto, Miss Hughes,'' ac wedi ychwanegu ychydig o eiriau cysurus, aeth Dafydd ymaith.

Gan mai cwta oedd fy ngwyliau yn y chwarel, cytunodd Dafydd William imi fynd i lawr i Gaerfyrddin i fwrw'r Sulgwyn un flwyddyn.

Ateg i'r dybiaeth yw fod yn y Llyfr Coch gyfres o drioedd yn rhestru casbethau 'Gwilim Hir, saer Hopkyn ap Thomas.' Y beirdd a ganodd i Hopcyn ydoedd Dafydd y Coed, Ieuan llwyd fab y Gargam, Llywelyn Goch ap Meurug Hen, Madog Dwygraig a Meurug fab Iorwerth.

Dyma ddyfyniad arall o'r rhaglen goffa, Dafydd Gruffydd yn siarad:

yr oedd gan dafydd hughes, a oedd yn delynor adnabyddus ei hun, dri mab, joseph, david, a john.

Canolfan Felin Fach ym Mhwllheli - partneriaeth gyda MIND, Cais a'r Cyngor Gwlad - a agorwyd gan ein Is-Lywydd, Mr Dafydd Wigley, AS

y dyn wrth y llyw - MAIR DAFYDD (CYFRES Y FODRWY) Wedyn, pan oedden nhw'n eistedd ar siglen fawr yn yfed diod, oedd yn fendigedig o oer, meddai Tom,"Fe fu+m i'n ystyried.

Dafydd Huw Jones, Cadeirydd Cymdeithas Cerdd Dant Cymru.

Y mae rhai, medd Sion Dafydd Rhys, 'a fynnynt doddi a difa holl iaith y Cymry, a chyfleu a dodi iaith y Saeson yn ei lle hi: yr hynn beth yssydd ymhossibl ei gwbl-hau a'i berpheithio, heb ddifa yn llwyr holl genedl y Cymry, a'i gwneuthur yn Seisnic'.

Gwr sydd wedi ateb dadleuon Dafydd Elis Thomas yn eglur yw'r Dr Dylan Phillips, ac mae'n werth darllen ei bamffled, Pa ddiben protestio bellach.

MARGAM A NEDD: William Corntwn oedd y cyntaf o abadau Margam y cadwyd canu iddo, hyd y gwyddys - a bwrw mai dyma'r William Abad y canodd Dafydd Nant a Lewis Glyn Cothi iddo.

Mae eu diddordeb mewn opera yn dod â Dafydd ac yntau at ei gilydd ac mae perthynas yn datblygu rhyngddynt.

Dywedid ei fod yn cynllwynio'r olyniaeth yn ei fab Dafydd, ond pan fo symudiadau'r amseroedd ac uchelgais dynion fel olwynion yn troi, ni all neb warantu'r un ufudd-dod yn ei farwolaeth.

Daeth Dafydd gyda mi i'r t , ac eisteddasom yn yr hen gegin, canys yr oedd ``gwragedd rai'' gyda Miss Hughes yn y parlwr.

'Yr wyf yn cofio yn dda un prynhawn Sadwrn pai yn yr haf,' meddai, 'bod fy ewythr Dafydd Caeglas, yr hwn oedd yn ddyn effro a blaenllaw iawn gydag addysg yn yr ardal, yn sefyll yn nrws yr offis ac yn cynnig fod y gweithwyr yn talu ceiniog yn y bunt at roi ysgol i'r plant.

MANON, GWENAN A GWYN - Stori Fer gan Dafydd Arthur Jones

Yn y dyddiau cynnar roedd y label yma yn tueddu i recordio deunydd ifanc, pop, gwerin a chanu protest a'r artistiaid mwyaf amlwg, o'r cyfnod cynnar, oedd Geraint Jarman, Meic Stevens, Edward H Dafis, Endaf Emlyn, Tecwyn Ifan ac, wrth gwrs, Dafydd Iwan, ei hun, a fu mor brysur yn canu.

Plaid Cymru oedd y cyntaf i wneud datganiad cyhoeddus o blaid trefnu Ymgyrch am Senedd i Gymru, er bod Undeb Cymru Fydd dan arweiniad TI Ellis, Syr Ifan ab Owen Edwards, Moses Griffith, Dafydd Jenkins, Gwynfor Evans ac eraill yn cefnogi'r syniad.

Synied am y genedl yn nhermau'r iaith Gymraeg y mae Sion Dafydd Rhys yma: y mae iaith a chenedl yn gyfystyr iddo, ac y mae'n cydnabod bod bygythiad gwaelodol i'w bodolaeth yn y math o feddylfryd unoliaethol a ymgorfforir, er enghraifft, yn y Ddeddf Uno.

Mynd i'r Brifysgol yng Nghaeredin fu fy hanes y flwyddyn ddilynol a chan fod Dafydd Wyn, fy mrawd hynaf, newydd raddio o'r Royal (Dick) Veterinary College yno, yn y mis Gorffennaf cynt, roeddwn innau'n medru camu i'r gymdeithas Gymraeg yr oedd ef yn gybyddus â hi.

Fei sefydlwyd yn Llanrwst yn Nyffryn Conwy yn 1980 gan Myrddin ap Dafydd ac mae'r prif waith yno mewn ffatri yn Iard yr Orsaf o hyd.

Er bod dau o feirdd Arfon, sef Dafydd Ddu Eryri a Hywel o Eryri, wedi'u gwahodd i'r orsedd gyntaf, ni ddaethant ar ei chyfyl am eu bod yn amau honiadau Iolo Morganwg ynglŷn â hynafiaeth y mudiad.

Yn Tywysog Ola Cymru, cyflwynodd y ddarlledwraig Elinor Jones, y canwr Dafydd Iwan, yr hanesydd Richard Wyn Jones a'r awdures Angharad Tomos eu safbwyntiau personol ynglyn â'r teulu brenhinol.

Dafydd Hughes, am eu help a'u harweiniad i ni.

Tros yr iaith ac addysg, er enghraifft, mi ddangosodd Wyn Roberts yn glir sut y mae hynny'n gweithio - cân di bennill fwyn i'th nain ac, os enw'r nain honno yw Dafydd Elis Thomas, mi ganith hithau'n berlesmeiriol i tithau.

Dwy Lenyddiaeth Cymru yn y Tridegau - Dafydd Johnston

Yn ei gywydd 'Galw ar Ddwynwen' dymuna Dafydd ap Gwilym anfon y santes yn llatai, sef negesydd-serch, at ei gariad Morfudd.

'Y noson honno,' meddai Dafydd Morgan Lewis, 'dim ond y Torïaid bleidleisiodd o blaid y mesur.

Dafydd Jones, Llwyncwbl, Gelli%oedd, Llangwm, oedd yr ail.

Dydw i ddim yn cofio a oedd Dafydd Elis Thomas yn un ohonyn nhw; ond yn ystod y blynyddoedd diwethaf mi fuo na sawl un yn cwyno i'r Wasg Brydeinig droi ei chefn ar Gymru.

Wedi siarad am y peth yma a'r peth arall, gofynnodd Dafydd i mi yn y man pa beth a fwriadwn ei wneud; a oeddwn yn ystyried mai doeth ynof o dan yr amgylchiadau oedd mynd i'r coleg.

Ei gas beth a fyddai cael ei erlid o'i dŷ ei hun, 'run fath a Dafydd Gruffudd, gan ryw geilioges o ddynes yn cwyno ei fod o dan ei thraed hi o fore gwyn tan nos.

Ac un o'r rhai lleiaf sicr o gadw ei le sgoriodd gais gyntaf Cymru - Dafydd James yn gwthio'i wrthwynebydd o'r naill du cyn rhedeg yn glir ar ôl ychydig dros ddeng munud.

Ychwanegodd y pethau hyn o blith y llwch a'r baw yn storws Dafydd William yn ddirfawr at werth fy llyfrgell i.

Cyflwynwyd Gwobrau Cerddoriaeth Roc a Phop Cymru yn y Celt, Caernarfon, gan Owain Gwilym a Beks gydag adloniant gan Topper, Y Tystion, Catsgam a'r anfarwol Dafydd Iwan.

Llyfr clawr caled, swmpus fydd e, meddai Myrddin ap Dafydd, perchennog Gwasg Carreg Gwalch.

Mae geiriau Gruffydd Robert, wrth gwrs, yn enwog iawn: 'E fydd weithiau'n dostur fynghalon wrth weled llawer a anwyd ag a fagwyd im doedyd, yn ddiystr genthynt amdanaf, tan geissio ymwrthod a mi, ag ymgystlwng ag estroniaith cyn adnabod ddim honi.' A dyma Sion Dafydd Rhys yntau yn mynegi'r un pryder: 'Eithr ninheu y Cymry (mal gweision gwychion) rhai o honon' ym myned morr ddiflas, ac mor fursennaidd, ac (yn amgenach nog vn bobl arall o'r byd) mor benhoeden; ac y daw brith gywilydd arnam gynnyg adrodd a dywedud eyn hiaith eynhunain' - ac ymlaen ag ef i ddiarhebu'r cyfryw bobl mewn iaith braidd yn rhy liwgar i'w dyfynnu yn gysurus yn Hebron Clydach!

Yn anffodus, er na fedrir gwadu na allai Dafydd ap Gwilym fod yn ddyledus i gorff o farddoniaeth werinaidd, nid yw'r fath gorff wedi ei gadw, tra cedwir corff o ganu cyfandirol yn ieithoedd Profens, Gogledd Ffrainc, yr Almaen, etc., sy'n cyfeirio at un ffynhonnell bosibl i'r dylanwadau a fu'n gweithio ar y bardd Cymraeg.

'Roedd Dafydd Rowlands wedi anfon dwy bryddest i'r gystadleuaeth.

(Os darllenir y llinellau hyn gan rywun, diamau yr ystyrir fi yn ffôl yn cofnodi pethau mor wirion.) Yr oeddwn yn gobeithio yr eisteddasai Dafydd yn hen gadair ddwyfraich Abel; ond ni wnaeth hynny, a chymerodd y gadair yr arferai efe eistedd arni pan oedd Abel yn fyw.

Brechdanau Banana a Gwynt ar ôl Ffa gan Myrddin ap Dafydd.

Ni ddywedodd Dafydd hynny wrthyf ac ni ddywedais innau wrtho ef; ond gwyddwn ein bod ein dau fel pe buasem o hyd yn disgwyl i Abel ddyfod i mewn.

Mae Dafydd Rowlands yn dychwelyd at y thema o barodrwydd yr ifainc i brotestio a dioddef er mwyn eu hachos.

plentyn Dafydd ac Ann Williams o'r Ddôl-gam, Cwmllynfell.

Pe byddech chi wedi gwrando'n astud ar Dafydd Wigley yn lansio ymgyrch ei blaid at yr etholiadau Ewropeaidd yr wythnos dwethaf, fe fyddech chi wedi clywed gwylanod yn y cefndir.

Yr oedd tad-cu Dafydd Pen-y-graig, Richard Cwm-garw, a'i frodyr Watkin a William a Morgan Cwm-garw yn ddynion adnabyddus yn y lle yn gynnar yn y ganrif o'r blaen, a magodd bob un ohonynt deuluoedd lluosog o fechgyn cryfion a merched glân.

Yn y Cynulliad Cenedlaethol yr wythnos ddiwethaf bu i Dafydd Wigley ofyn cwestiwn ynglŷn a diwygio Deddf yr Iaith Gymraeg 1993.

A'r ail gyfnod yr oedd a fynnai W J Gruffydd yn ei bapur i Urdd y Graddedigion, ac â Dafydd ap Gwilym yn fwyaf neilltuol; yn wir, iddo ef, Dafydd ap Gwilym oedd yr arwydd benodol gyntaf yn dangos ddyfod o'r ail gyfnod i lenyddiaeth Gymraeg.

Ymatebodd Dafydd Thomas i'r ddogfen drafod ar y Ddrama Gymraeg a chyfeiriodd at hyn yn ei adroddiad.

Dafydd Wigley oedd y cyntaf i darfu rhywfaint, diolch byth, ar y tangnefedd gyda chais ymosodol am ddatganiad ar y sefyllfa ddiweddaraf i sicrhau arian cyfatebol ar gyfer cronfeydd Amcan Un yr Undeb Ewropeaidd.

Rydw i'n cofio fel petai o'n ddoe dyn bach o'r enw Dafydd Bach Goch, arbenigwr yn ei grefft, yn sefyll o flaen cwt fy nhad a gofyn iddo, 'Sut mae Willie bach yn dod ymlaen?'

Yn ddiweddarach, mae'n debyg, daethpwyd o hyd i ail lyfr cofnodion y Dafydd ymhlith papurau John Rhys.

Wrth lansio'r ddeiseb fe alwodd Dafydd Morgan Lewis, Swyddog Ymgyrchoedd y Gymdeithas, ar i Rhodri Morgan, Prif Ysgrifennydd Cymru, gadw at y gair a roddodd pan drafodwyd y Mesur Iaith (a ddaeth yn Ddeddf Iaith 1993) yn y Senedd ar Orffennaf 15ed y flwyddyn honno.

Mae angen sicrhau fod ffôn Dafydd a Charlie ar y rhif 999991 fel y gellir rhyddhau'r llinell arall i'r ffacs.

Ceir disgrifiad o fywyd y fynachlog yn y cywydd a ganodd ei gar Rhisiart ap Rhys i'r abad Dafydd, a chanmolir yr haelioni ganddo yntau yn ei foliant.

Diddorol fyddai enwi ychydig o'r rhai mwyaf adnabyddus, megis Dafydd Cwm-garw, Siôn Cwm-garw, William Pistyll- llwyd, Dafydd Cae-glas, Hezekiah Cwm-garw, Siôn Cwm-teg, Pegi o'r Ffarmers, Nansen Pantycelyn, Watkin y Croffte, Dafydd Glynbeudy, Daniel o'r Bryn, William Penygraig, Angharad Azariah, Rachel William y gof, a llawer eraill ar hyd y cymdogaethau cyfagos.

Mae'r awyrgylch sydd yma'n nes at ysgafalwch canu Dafydd ap Gwilym nac at nwydau tymhestlog Pantycelyn.

Bu farw Dafydd Lloyd yn fuan wedi iddynt symud i'r Tŷ Capel, ond fe gafodd ei weddw a'i ferch aros ymlaen.

Ond yn fuan iawn mae Dafydd yn darganfod fod pris i'w dalu am ei ryddid ac er mwyn ennill arian i fyw mae'n ymuno â chriw o rent-boys, gan werthu ei gorff i unrhywun sy'n barod i dalu.