Gall y Ddraig Goch wisgo'i chlocsie yn hy ac yn dalog - mae ei dawnsio gwerin ar y map - Map y Byd.

Y noson o dan sylw, bu Miss Williams yn hir syllu drwy'r twll yn y blacowt yn ffenestr y llofft ffrynt ar lampau bus Ifan Paraffîn yn dawnsio'u ffordd yn feddw ar hyd Pen Cilan cyn stopio'n stond, ond heb wybod i sicrwydd mai bus oedd yno.

Y Fari Lwyd oedd ein ceffyl ni, - digon dychrynllyd i gael gwared ag unrhyw ysbryd aflan (Gweler The Hobby Horse and other Animal Masks - Violet Alford.) Dawns y Glocsen wrth gwrs yw'r unig draddodiad dawnsio di-dor sydd gennym yng Nghymru.

Wnaiff hi ddim dawnsio.

Roedd y gerddorfa yn chwarae'r ddawns newydd o Ffrainc, y Bourree ac yr oedd Hywel Vaughan yn ei harwain hi, Meg allan ar y llawr, y cyntaf i'w dawnsio.

Un noswaith cytunodd y merched i ganu a dawnsio i ddiddanu dynion y ddwy garfan, ac El Hadad yn eu plith, er mwyn dathlu cytundeb ynglŷn â thâl am ddŵr y ffynnon ac am waith y gobeithient ei gael o ddwylo'r gof.

Bob nos, fe fydden nhw'n dawnsio am oriau.

Ar Galan Mai ers talwm byddai'n arferiad addurno bedwen dal a dawnsio o'i chwmpas.

Yr holl ffordd yno ni pheidiodd y chwiws â dawnsio o flaen ei llygaid.

Gobeithiai na fyddai'n rhy drist yn y dawnsio cyn y Plygain, ond doedd dim dichon dweud y dyddiau hyn.

Ond ddiwedd yr wythnos hon y llynedd pan oeddwn ar wyliau yn yr Alban yr oedd yno goblyn o le wedi i hogan bedair ar bymtheg oed redeg bron yn boeth at Tiger Woods ar ddeunawfed grîn y Scottish Open a rhoi clamp o sws iddo fo a dawnsio o'i gwmpas.

Cyflymodd y dawnsio.

Cawsom wybod mai rhaglenni hanner awr fyddai'n rhaid eu perfformio ar lwyfannau ar hyd a lled yr ynys a golygai hyn drefnu gofalus i geiso arddangos ein traddodiad ar ei orau o ran safon y dawnsio, cerddoriaeth a gwisg.

I aelodau'r dosbarth roedd y pill rhyfeddol hwn mor anffaeledig â Beibl Pitar Willias: 'doedd y Llyfr - Yr Ardal Wyllt - Atgofion am Lanfairynghornwy, a dyma hi:PENCAMPWRIAETH DAWNSIO GWERIN Y BYD

Roedd yn llawn i'r ymylon o bobl ddaeth yno'n unswydd i werthfawrogi dawnsio gwerin.

Dibynnai hwyl y canu a'r dawnsio i raddau helaeth ar gyfeiliant cadarn a bywiog Miss Olwen Roberts.

Seymor Cassell yn dawnsio.

Pan oedd ar ei ffordd i'w esgobaeth, daeth o hyd i nifer o bobl y wlad yn dawnsio o amgylch un o'r meini hirion hyn.

Mae Cwmni Gwerin Pont-y-Pwl yn ceisio cadw'n fyw diwylliant a thraddodiad dawnsio mewn arddangosfeydd, twmpathau a gwyliau gwerin.

Rhythai ei llygaid agored drwy'r tywyllwch, a lluniau o'i thri phlentyn fel lledrithiau niwlog yn dawnsio'n araf o'i blaen.

Tybiais mai pwrpas y pedwar gwersyll oedd cymell y plant i chwarae, canu a dawnsio i gyfeiliant 'Y Llyfr Gwyrdd' - ond roeddwn yn gwbl anghywir.

Noson Wobrwyo Cynhaliwyd noson wobrwyo yn Neuadd y Dref i gyflwyno gwobrau i ddigbyblion y dosbarthiadau dawnsio sydd yn cael eu cynnal yn y neuadd bob Nos Lun.

'Sut ydych chi yn beiddio gwadu fi!' Erbyn hyn roedd y chwilen dew yn dawnsio'n wyllt yn ei chynddaredd, yn siglo o ochr i ochr dan wthio'i habdomen yn erbyn tarian ei hadenydd i greu sūn suo gwirion.

Yr hyfforddwyr yw Mrs Averina Evans a Mrs Elaine Harsant sydd â chymwysterau o safon uchel iawn yn y byd dawnsio.

Dangosodd cipolwg sydyn ar y spido eu bod yn gwneud dros saithdeg; drwy'r sgrin flaen, gwelai Gareth y goleuadau blaen yn dawnsio oddi ar lwyni a ffensiau.

Ac wrth ei dawnsio, llaesodd pob un o'r dawnswyr hynny o foesau confensiynol oedd ar ôl ganddynt.

O'r diwedd daeth dydd y profi - pnawn Sadwrn iach a thonnau mân yn dawnsio ar wyneb y llyn.

"Cynghanedd a dawnsio." (Diaist i, rydw i yn ameu'r dawnsio yrna hefyd.

'Gin fi ffost beit, Mf Huws!' a chwythodd Malcym i'w ddyrna a dawnsio o un droed i'r llall yn ei siacad ledar ddu nad oedd hyd yn oed yn cyrraedd ei fotwm bol.

Fel y dywedodd ein harweinydd, rydym yn ymladd, yn dawnsio, yn canu ac yn ein harfogi ein hunain â gynnau er mwyn ein hamddiffyn ein hunain.

Mae Cymdeithas Ddawns Werin Cymru yn elusen gofrestredig, a'i hamcanion yw addysgu'r cyhoedd yng nghelfyddyd dawnsio gwerin.

Dim ond 'gwreichion y Duwdod yn dawnsio' yw'r greadigaeth.

Yr oedd y maes llafur yn arbenigo mewn Ffrangeg, brodio, dawnsio ac ysgrifennu.

Ymysg yr enillwyr o Benmynydd oedd Dilwyn Owen a Dylan Jones am Baratoi Oen at gylch sioe; Arwel Jones a Medwyn Roberts am wneud crempog (a'i thaflu!!); Paul Parry ac Ann Williams am addurno drwm olew, Arwel Jones ac Aled Pennant am wneud cenel i gi, ac unwaith eto eleni, eu tim dawnsio gwerin.

a dawnsio eto.

Mae'r arholiadau yn cael eu cynnal o dan nawdd Cymdeithas Ryngwladol i Athrawon Dawnsio ac ar y Noson Wobrwyo roedd saith deg o blant ac oedolion yn derbyn eu gwobrau gyda balchder.

Pecyn yn dysgu dawnsio gwerin i ddysgyblion Cyfnodau Allweddol 1,2 a 3.

Chawson ni fawr o amser i ni'n hunain - roedd pob munud o'r dydd wedi ei lenwi - teithio, dawnsio, teithio...

Yn ogystal â chystadleuthau amrywiol, yn cynnwys dawnsio disgo a chanu roc, trefnwyd rhaglen lawn ar gyfer pafiliwn Mabirocion.

Mae eu dawnsio gwerin hefyd yn dangos olion o geisio trechu'r athreitus, fel maen nhw'n ei alw fo.

Pe bawn wedi aros yn y bwthyn gyda mam a Rachel, buaswn wedi gweld dwy'n ymgolli'n ddagreuol a melys yn eu hatgofion a chlywed canmol gerddi Y Plas gyda'i lawntiau'n dawnsio yn lliwiau porffor ac aur tanbaid canhwyllau'r forwyn.

Tybiaf mai'r peth mwya pleserus oedd yr adeg hynny pan fyddem yn dawnsio - ddim i'r cyhoedd - ond i'r dawnswyr eraill oedd yno.

Canu pop, cabaret, dawnsio, jôcs amheus - maen nhw i gyd wedi bod yn job o waith iddi ar un adeg.

Os oeddwn wedi disgwyl rhywbeth hurt, fel miloedd o blant yn canu a dawnsio i gyfeiliant darlleniadau o'r Llyfr Gwyrdd sy'n cynnwys doethinebau Gadaffi, fe sylweddolais yn fuan mai ysgolion oedd y rhain i bregethu undod Arabaidd yn erbyn y gelyn Iddewig.

ond rhoddodd ffred floedd arnynt i 'w harafu, a gwelsant fod ei long ef wedi troi 'n sydyn oddi ar gerrynt yr afon a dawnsio 'n feddw tua 'r lan bellaf.