Mae Cyfeillion y Ddaear Cymru wedi croesawu penderfyniad y Cynulliad.

Y Fam Ddaear ydyw'r hwch-fam yma, a ymddengys yn aml newn chwedloniaeth moch.

Roedd y gwareiddiadau cynnar yn rhoi'r Ddaear yng nghanol y bydysawd, gan feddwl bod pob dim arall yn troi o'n cwmpas.

Ac ar yr eiliad nesaf, fel edrych i mewn i ddwy ogof a'r haul yn eu pen draw yn mynd rownd y ddaear yn ôl astonomeg y Dyrchafael a'r peth hwnnw a elwir mor chwerthinllyd o anghywir yn Gredo'r Apostolion.

Casgliad y llyfr yw mai mudiad oedolion ifainc dosbarth canol addysgiedig oedd y Gymdeithas rhwng 1962 a 1992, proffil sy'n gyffredin i lawer o fudiadau ymgyrchu eraill; yn wir, un o gryfderau'r astudiaeth hon yw'r modd y defnyddir astudiaethau ar fudiadau megis CND a Chyfeillion y Ddaear i oleuo datblygiad y Gymdeithas a'i rhoi hi yn ei chyd-destun fel mudiad pwyso.

Gall peilot gadw'i lwc drwy wagio'i bocedi ar y ddaear ar ôl glanio fel pe bai'n ail-gyflwyno aberth o ddiolch am gael siwrnai ddiogel.

Pan ddaeth yn ddiwrnod mynd â'r ferfa allan am y tro cyntaf, a chychwyn o dop y cae tu ôl i'r tþ efo hanner ei llond o gerrig, dim ond tua chwarter y ffordd i lawr y daeth na chraciodd yr olwyn wrth yr echel a throi ar ei hochor yn ddau ddarn a'r ferfa ar ei thrwyn yn y ddaear.

Yn y saithdegau, roedd merched yn Lloegr yn arfer cyffwrdd y ddaear ar ôl gweld fan bost ac yn dweud, 'Cyntaf welwn, hwnnw garwn'.

Credir mai canlyniad ffotosynthesis (sef ffurfio carbohydrad trwy gyfrwng goleuni) yw'r ocsigen o fewn amgylchedd y Ddaear.

Disgynnodd yr ordd hefyd ar y ddaear wrth ei ymyl gan agor ffos ddofn fel archoll yn y pridd islaw.

Mae trwydded presennol yr orsaf yn dod i ben ymhen pedair blynedd, ac mae Cyfeillion y Ddaear wedi dweud y byddai'n well ganddyn nhw petai'r Wylfa yn cau bryd hynny.

Yn yr ail ran hon, ceid cutiau bychain crynion ag arnynt do o wellt neu frwyn ­ byddai eu lloriau'n is na'r ddaear oddi amgylch er mwyn cadw'r tŷ'n gynnes ac o afael y gwyntoedd.

Dywedodd entomolegydd (person sy'n astudio pryfetach yn broffesiynol) wrthyf yn ystod un gaeaf caled fod y mathau sy'n gaeafu yn y ddaear yn treiddio'n ddyfnach fel y disgyn tymheredd pridd er mwyn ceisio amddiffyn eu hunain tuag at oroesi i dymor arall.

Mae y rhan fwyaf o ddinas New Orleans yn is nag arwynebedd y môr, ac felly rhaid i'r beddau fod uwchben y ddaear.

Hawliai Israel fod Duw wedi'i dewis o blith holl genhedloedd y ddaear yn forwyn iddo, yn genedl etholedig.

Anfonodd Duw ei Fab Iesu i'r byd yn gyflawn o'r bywyd perffaith i'n dysgu amdano ac i'n gwahodd bawb, gwerinoedd yr holl ddaear ,i mewn i'w Deyrnas ei Hun." Oblegid ei fod yn gweld "Gormes gyfalafol-imperialaidd yn caethiwo plant y Tad yng Nghymru ac yn eu difreinio%, meddai Gerallt Jones, "Y mae'n genedlaetholwr Cymraeg o Gristion".

Y mae yna gred gyffredinol fod yma doreth o ddŵr wedi ei gaethiwo yn rhewllyd mewn cilfachau dyfnion o'i mewn yn union fel y ceir rhew parhaus o fewn y Twndra yma ar y Ddaear o fewn yr Artig oer.

"'Dyw e ddim yn edrych yn lle mawr, Beti," meddai wrth ei wraig, "ond maen nhw'n dweud fod mwy na'i hanner e o dan ddaear - er mwyn diogelwch pe bai rhyfel yn dod, wrth gwrs." "Pe bai rhyfel yn dod, Idris?

Cofier fod Mawrth ymhellach oddi wrth yr haul na'r Ddaear ac o'r herwydd mae tymheredd arwynebol Mawrth oddeutu rhewbwynt dŵr yn barhaus, er mai'r unig dystiolaeth bendant sydd ar gael o fodolaeth dŵr arni yw yng nghyffiniau ei dau begwn.

Maen nhw'n ofnadwy o gryf ac yn ddeallus iawn, fel chimpanzees ar y Ddaear, er faswn i ddim yn lecio cael te parti hefo nhw.

Ni welais i erioed gyfeiriad at gloddio am lo yn yr ardal a, hyd y gwn, nid oes yna unrhyw dystiolaeth fod glo i'w gael dan y ddaear neu ar y brig yno.

'Fydd hi ddim yn aros hefo mi yn y gegin fel o'r blaen, ond ffwrdd â hi ar ryw neges na þyr neb ar affeth y ddaear be sy gynni hi.

Mae'r gwres tanbaid ynghanol y ddaear yn gwthio creigiau tawdd tuag at yr wyneb.

Ond wrth iddo fynd yn ei flaen gwaethygodd y tir eto; âi'r ddaear yn llai ffrwythlon, a nifer y tai yn llai ac yn llai.

Beth bynnag mae'r nofelydd yn perthyn yn nes i fywyd nag i gelfyddyd, a'i draed yn nes at y ddaear nag yw ei ben at yr awyr.

Seren gynffon Hayley yn ymddangos ar ei thaith sydd yn dod â hi i gyffiniau'r ddaear bob 75 mlynedd.

Erbyn hyn cerddai ar ddaear wastad, y bêl yn gwmni iddo o hyd er ei bod wedi codi'n uwch.

Rhaid cyfaddef nad ydym yn cael cnwd trwchus ers rhai blynyddoedd bellach ac mae'r sawl sydd yn barnu eu bod yn gwybod, yn beio'r effaith tþ-gwydrol y mae llygredd y Ddaear yn ei gael ar y tywydd, am hynny.

Efallai i'r ymerodron hyn gredu y gallent orchfygu angau trwy godi cofadeiladau anferth iddynt eu hunain, a fyddai'n para wedi iddynt hwy orffen eu dyddiau ar y ddaear.

Ar y llaw arall, os ydych chi'n credu yng ngwyrth creu'r byd, yn credu bod Duw wedi rhoi ei unig blentyn yn rhodd i geisio achub dynoliaeth, a chredu bod y Nadolig, boed y dyddiad yn gywir ai peidio, yn gyfnod o glymu hyn, a'r byd a'i bethau yn glosiach at ei gilydd, yna nid peth gwirion ydi meddwl bod gan pawb a phopeth ar wyneb y ddaear ran yn yr ŵyl.

Cwestiynau fel 'Gan bwy, wrth bwy, ac o dan ba amgylchiadau y llefarwyd y geiriau a ganlyn - "Ai gwir yw, y preswylia Duw ar y ddaear?" "Ai ceidwad fy mrawd ydwyf fi?" "Ai cyfreithlon rhoddi teyrnged i Gesar?" neu - 'Ysgrifennwch nodiadau ar Feibion y Proffwydi, Jehofa Jire, Salome, Cleopas.'

Gall rhywfaint o'r dŵr drylifo yn ddwfn dan ddaear i wely'r graig.

Os derbynnir y modd y crewyd ac y cychwynnwyd bywyd yma ar y Ddaear yn ol tystiolaeth ddiweddaraf seryddwyr a biolegwyr, yna rhaid inni hefyd dderbyn y gosodiad hwn: sef, os yw'r un amodau yn bod yn rhywle arall yn y gofod yna mae posibilrwydd fod bywyd yno yn ogystal.

Credid y byddai unrhyw weithgarwch rhywiol ar ran dynion a merched yn annog y ddaear i dyfu.

O grafur ddaear â ffyn ac esgyrn i ffermio diwydiannol technolegol a bwydydd GM, bur rhaglen hyddysg, llawn gwybodaeth Fruitful Earth, yn olrhain sut y lluniwyd ein hynysoedd gan yr angen i fwyta.

Os yw bywyd ar unrhyw blaned i ddatblygu hyd at stad uwchddiwylliadol yna mae'n rhaid i'r blaned honno ymateb i dri o ofynion o leiaf; rhaid i'w chyfansoddiad cemegol fod yn debyg i un y Ddaear; rhaid i'w phellter o'i haul sicrhau bod tymheredd ei harwyneb rywle rhwng rhewbwynt a berwbwynt dwr; rhaid i'w haul fodoli am ddigon o amser er mwyn galluogi bywyd deallgar i ddatblygu, sef rhyw ychydig o filoedd o filiynau o flynyddoedd.

Roedd y Cyngor wedi ymateb i alwad Cyfeillion y Ddaear i beidio a defnyddio pren caled trofannol, meddai, gan benderfynu, felly, defnyddio ffenesti platig.

Oherwydd mai canrif amaethyddol oedd yr unfed ganrif ar bymtheg i'r rhelyw o Gymry, yr oedd cysylltiad agos iawn rhwng dyn a'r ddaear.

Rhwygodd sŵn eu sgrechiadau drwy'r bryniau wrth iddyn nhw ddisgyn mewn pelenni o dân i'r ddaear.

Ni wnaeth dim gynaint o ddifrod ar y ddaear â newyn a phrydferthwch.

Diflannu oddi ar wyneb y ddaear, dyna ddywedodd o.

Yn sydyn gwaeddodd Padarn: 'Llynced y ddaear ef!' ac agorodd y ddaear a llyncu Arthur hyd at ei ên.

Dewch draw i weld." Roedd cylch o risgl wedi ei wasgu a'i dorri rhyw fetr uwchlaw'r ddaear ar foncyffion y ddwy goeden.

Daeth mudiadau fel Green Peace a Chyfeillion y Ddaear yn enwog, yn dderbyniol ac yn effeithiol.

Roedd ei chanol yn mynd i fyny drwy'r ddaear.

ac, fel mater o ffaith, os cyfaddefir bod rhyfel amddiffynnol yn gyfreithlon yna fe ganiateir popeth, oblegid onid yw'n ofnadwy o beth fod pedwar ar bymtheg allan o ugain o'r rhyfeloedd mwyaf erchyll sydd wedi gorlifo'r ddaear â gwaed wedi cael eu hymladd i'r pwrpas hwnnw, neu o leiaf fel esgus am hynny ?

Prif amddiffyniad cwningod rhag eu gelynion yw eu chwimder a'r ffaith eu bod yn rhybuddio'i gilydd o berygl trwy guro'r ddaear â'u traed a thrwy ddangos y gwyn dan y gynffon wrth ddianc am ddiogelwch.

Mae traed yr awdur ar y ddaear ac mae'r diweddglo yn nodi cyfraniadau'r cyfryngau mwy cyfoes i'r Gymru rydan ni'n byw ynddi.

Yn ôl yr hen Asteciaid; duw'r aer, Quetzalcoatl - leciwn i ddim bod yn fam iddo fo yn gweiddi arno fo o ben drws cefn tþ am i swpar - ddaeth â hadau'r goeden Cacao o Baradwys i'r ddaear.

Felly mae'r Aderyn Du, y Robin Goch a'r Drudwy yn bwydo ar y ddaear.

Curai eu hadenydd a rhwygai eu crafangau'r ddaear wrth iddyn nhw saethu fflamau gwynboeth o un i'r llall.

Felly, yr oedd hi'n anochel i gwymp dyn effeithio ar y ddaear.

'I ba beth y gwnaed y Cymry?' , meddai'n guchiog rhyw dro, 'I durio y ddaear i'r Sais, a'i arbed ef rhag gweithio.' Loes calon iddo ef oedd gweld cynifer o Saeson yn ymgyfoethogi ar draul y Cymry, yn ysbeilio crombil y ddaear o 'frasder oesoedd' ac yn 'ddiwyd gasglu i'w llogellau gynnyrch trysorau ein gwlad'.

Mae unrhyw lyfr fel yma'n siwr o gael ei gymharu â champwaith Tolkien, Lord of the Rings - gan gofio effaith ysgytwol y chwedloniaeth honno arna' i - ac am y cymeriadau llawn a byw oedd yn poblogi Canol-y-Ddaear.

'Mae'n rhaid bod ganddynt rywbeth dan y ddaear i symud y garreg yn ôl i'w lle,' sibrydodd Iestyn.

Rhwygodd y gwreiddiau a holltodd y canghennau dan y pwysau a gorweddodd y dderwen falch yma ar y ddaear.

'Diawch, tyrd allan o'r car 'ma,' meddwn i a heb i mi sylweddoli, roedd y car wedi gadael y ddaear ac yn gyrru'n hamddenol drwy'r awyr.

Lle cynt y darluniwyd Crist 'yn un â phridd y ddaear' a'i adael ar hynny, bellach daethpwyd i'w gynysgaeddu ag enaid ac i synio amdano fel 'Iesu rhydd', fel un (a defnyddio iaith Peate am y tro heb egluro dim arni) wedi canfod ei enaid a thrwy hynny sicrhau anfarwoldeb iddo'i hun.

Trodd Douglas i'r chwith a gwelodd y gelyn yn cwympo fel carreg i'r ddaear.

O ystyried pethau fel yna, roeddech chi'n sylweddoli wedyn eich bod chi yn un o'r llefydd mwya' peryglus ar y ddaear.

'Mae'n beth da nad ydych busnes chi ar werth, Miss Richards,' meddai Tasker Price, 'oherwydd petai o, fi fuasai'r person diwethaf ar wyneb y ddaear yma i'w brynu o.' Aeth at y drws.

Ac o gofio'r heddychwr ynof, ni allai'r geiriau fod wedi disgyn ar ddaear mwy ffrwythlon.

Ac wylo amdani a galaru drosti hi y mae brenhinoedd y ddaear, y rhai a buteiniasant ac a fuont fyw yn foethus gyda hi, pan welsant fwg ei llosgiad hi.

Cydiodd y fflamau yn y gwellt a'r rhedyn a chyn hir roedd y ddaear i gyd yn wenfflam.

Soniodd un arall am ymdrechion i godi tŷ (yn lle ci) o dwll yn y ddaear.

Mae'r cyfan yn cyfuno i roi patrwm rhesymol, enfawr, sy'n cwmpasu symudiadau gwrthrychau yn y ddaear a'r nef.

Yna, mae'r gwragedd yn palu'r ddaear ar gyfer y planhigion gwerthfawr.

Ar yr un pryd, ymbiliwn arnat oleuo meddyliau a chydwybodau arweinwyr y cenhedloedd i anelu at amgenach cyfiawnder wrth drafod cynnyrch y ddaear er mwyn lleihau newyn ac angen.

Bwriad y Ffþl oedd ffrwythloni'r Cadi fel y gwna'r haul a'r glaw y ddaear.

`Fe fyddwn ni'n ei dynnu pan fyddwn ni bum mil o droedfeddi o'r ddaear.' Cyn hir galwodd John ar Archie eto.

Fodd bynnag, sylwyd gyda'r ddau hyn nad oedd hynny'n digwydd, a'r rhesymeg tu ôl i hynny oedd fod yr haen o lwch llif yn cadw gwres yr haul rhag treiddio i mewn i'r ddaear a'i chynhesu a symbylu bacteria i gyflawni eu gwaith o gynhyrchu yr elfen nitrad sy'n gyfrifol am greu swm o dyfiant.

Gan fod y greadigaeth oll, yng ngolwg Irenaeus, yn hanfodol un, y mae dyn yn hanu o'r ddaear, a'r ddaear yn ddibynnol ar ddyn.

Deuai'r ddaear oddi tano yn nes ac yn nes o hyd.

Neli Evans yn gofyn i mi "Ydach chi wedi teimlo'r gwres yn codi o'r ddaear ar y mynydd?" "Bobol bach do!

Mae'r hin wedi oeri'n arw a'r ddaear wedi rhewi'n gorn.

Maent hwythau, pan yw'r ffurfafen a'r ddaear fel petai'r ddwy yn eu cwsg olaf, ac yn llwydo, yn cael eu gorfodi i hofran neu stelcian ymhell o gyffiniau'r ynysoedd amddifad.

Credai'r prifathro i'r fellten ddigyn i'r ddaear yn ymyl yr ysgol ac i dipyn o'i grym fynd i waith metel y rheiddiaduron gan beri iddo neidio ar ei draed yn bur sydyn mewn sioc.

...coedwigwr praff yn dethol pren Tyrd ataf; cân â'th fwyell rybudd dwys A tharo unwaith, ddwywaith, nes bod cen Yn tasgu, a'r ceinciau'n crynu, a chrymu'u pwys; Dadwreiddia fi o'r ddaear, cyn y daw Ffwrneiswaith y golosgwyr acw draw.

Un felly oedd Henry Rowlands, gŵr na fu ymhellach bron na Chonwy ac na sangodd ei droed ar ddaear Lloegr odid erioed, yn ol ei gyfaill Edward Lhwyd.

Syrthiodd y cawr yn llipa ar wastad ei gefn a'r twrw yn ysgwyd y ddaear gyfan fel daeargryn mawr.

'Damia!' "Mae fel petaen nhw wedi diflannu oddi ar wyneb y ddaear, Dywysog.'

Dau lolyn i brancio o amgylch - y naill yn cynrychioli'r elfennau a'r llall y Fam Ddaear.

Rhyfeddwn nid yn unig at ddyfnder dy dosturi ond at ei ehangder yn cofleidio holl bobl y ddaear yn dy fwriadau grasol.

Po fwya' y syllwn i ar y ddaear, y mwyaf o olion y trueiniaid oedd yno darnau o'r sgarff draddodiadol, sandalau, crib, yn dal i orwedd lle syrthion nhw'r nosweithiau hunllefus hynny.

Os yw'r hyn ddywedodd yr entomolegydd yn gywir, a chan gofio mai nid yn y ddaear yn unig y gaeafa pryfetach dylid sicrhau fod gennym gyflenwad o leiddiaid i'w gwrthwefyll, hynny yw os credwn mewn cemegau felly.

Bu anferth o glec, a chwympodd yr awyren i'r ddaear.

Wrth symud y trên o'r orsaf, hawliai rhai pobl wedyn roedd yr awdurdodau wedi torri cytundeb â'r pwyllgor Taflwyd y dyn tân i'r ddaear tra crynai'r gyrrwr yng nghornel y cerbyd tanwydd o dan gawod o dalpau glo, gan waedu o'i ben.

Be' ar y ddaear wnawn ni?" gofynnodd Mam.

Bachodd blaen ei welinton yn y weiran lefn a oedd wedi tyfu mor naturiol â dail tafol o'r ddaear dan ei thraed!

Yng nghysgod coedwig fawr mae nifer o adeiladau pren wedi eu codi sy'n ymdoddi'n llwyr i gefndir y ddaear o'u cwmpas.

A sut ar y ddaear y gallai ei chwaer o syrthio mewn cariad hefo un tebyg i Hubert?

Erbyn wyth o'r gloch, mae Duw a wyr faint o famau a'u plant o dan bump oed yn eistedd mewn Duw a wyr faint o gorlannau, ar ddaear sy'n wastad a melyn.

Dyma nhw'n ein gwahodd ni i mewn i'r eglwys a, hyd yn oed mewn ardal oedd yn uffern ar y ddaear yr adeiladau wedi'u difrodi, tlodi aruthrol - dyma ni'n camu i mewn i'r eglwys a dydw i ddim yn meddwl fy mod i wedi profi heddwch fel yna mewn lle fel yna erioed o'r blaen.

Mae'n wir fod rhai o'r credoau y daethom ar eu traws yn ymddangos yn ddigon diniwed, megis y gred gyffredin fod maes magnetig y ddaear yn peryglu iechyd pobl ar ddiwrnodau penodol ym mhob mis, a'i bod hi'n well peidio a gweithio'n rhy galed bryd hynny.

Roedd y dynion wedi cilio 'nôl i'w gwersyllfa, heb benderfynu sut i weithredu, ond nawr neidiasant ar eu traed a rhedeg, pob un yn ôl ei nerth, tuag at eu gwaredyddion, a'r clwyfedig yn olaf, a'r gwaed o'r rhwymyn trwsgl am ei law ddarniedig yn ddafnau cochion ar y ddaear.

Wn i ddim ar y ddaear pwy ydyn nhw'r rhan fwya; wyrion efalla erbyn hyn, i rai yr oeddwn i'n gybyddus â nhw amsar maith yn ôl.

Mae mwynau yn y ddaear yn ffurfio crisialau pan fo'r amodau'n ffafriol.

Ond ar y funud olaf, fel petai, mae'r ochr ymarferol, traed-ar-y- ddaear yn cymryd drosodd; fel petai'r golau'n gostwng ar un rhan o lwyfan, ac yn codi ar un arall, yn gwneud i ni gredu yn yr olygfa honno, er bod y llall yr un mor wir.

Yr unig wybodaeth sydd ar gael am gyfradd tyfiant unrhyw esblygiad biolegol yw'r hyn a gasglwyd trwy astudio bywyd ar y Ddaear.

Mae'r cymeriadau hwythau'n llawn ac yn annwyl: Eli'r hen gocyn bach ffwdanus; Mona'r rasberry ripple a'i thraed yn solat ar y ddaear; Tref llipa, llwfr a diddychymyg.