Casgliad o gytiau'r gwhilion ar godiad tir yn ddu yn erbyn y machlud.

Sefyllfa statws ddu, eto, fire-fight, ym Maen Gwyn.

Roedd popeth yn dawel ar lan Afon Ddu a dim i ddangos fod ganddi gyfrinach.

Roedd Jean Marcel wedi ei weld yn dod drwy'r gawod eira, dyn tal, main, a het ddu wedi ei thynnu dros ei dalcen, a choler ei gôt yn uchel dros y rhan isaf o'i wyneb.

Yma, mewn man gwag yn cynnwys fflagiau siâp hecsagon, taenwyd hen ryg Twrcaidd coch ar lawr ac ar y ryg roedd cadair olwyn, ac yn y gadair olwyn roedd gŵr oedrannus, yn amlwg yn darfod, yn ein gwylio ni'n dod gyda llygaid du y diffoddwyd yr holl dân ynddynt ers amser maith, ond a gynhwysai o hyd uniongyrchedd glo-ddu y llygaid yn y darlun a grogai uwchben y silff ben tân yn y cyntedd.

Calon yr unigolyn ydi'r ffynnon ddu o'r lle tardd pob pechod.

Rhaid ei fod yn tynnu at ei hanner cant, ond mor olygus roedd o gyda'i berwig ddu a'i ddillad hardd.

A dyma'i chymar - un gangen eithin dal, a losgwyd yn ddu deryn haf ar erwau Brynhafod.

Ni welwyd erioed amgueddfa mor lliwgar, y waliau yn ddu a llif-oleuadau bach yn goleuo'r cesys, rhai yn ymwneud â blynyddoedd y rhyfel fesul blwyddyn ac eraill yn trafod hysbyseb unigol, OXO, Ovaltine, Rinso ac yn y blaen.

Yna bydd y rhisgl yn syrthio'n glytiau, eu tu allan yn ddu a threuliau'r trychfilod fel gweadau gwynion y tu mewn iddynt.

Nid mater o ddu a gwyn yw - ond yn aml wrth sôn amdano gall Cristnogion roi'r argraff ei fod yn beth syml iawn.

Gwelsom chwiorydd yn cerdded law yn llaw - un mewn gwisg ddu o'i chorun i'w sawdl a'r llall mewn Levi's.

Ac aeth hen rigymau chwarae fel, 'Beth ydi Tŷ bach haearn, drws yn ei dalcan, Buwch goch i mewn, buwch ddu allan?'

Rholiodd sffêr ddu'n bwysfawr allan, gan wichio eto, 'Sut ydych chi'n beiddio?'

O gofio fod y mab yn cynrychioli gwedd ar y tad, nid yw'n syn nad oes sôn o gwbl yma am alar y fam (fel a geir mewn marwnadau i blant yn y cyfnod modern, megis awdl Robert ap Gwilym Ddu i'w ferch, a 'Galarnad' Dic Jones).

Erbyn i ni gyrraedd Lavernock mae'r marl gwyrdd wedi troi i fod bron yn ddu, ac yn yr haenau du yma ceir olion esgyrn pysgod ac ymlusgiaid mawr.

Er bod dau o feirdd Arfon, sef Dafydd Ddu Eryri a Hywel o Eryri, wedi'u gwahodd i'r orsedd gyntaf, ni ddaethant ar ei chyfyl am eu bod yn amau honiadau Iolo Morganwg ynglŷn â hynafiaeth y mudiad.

Wedi blynyddoedd o fywyd trefol collodd JR lawer o'i archwaeth at fwyd cyntefig fel stwnsh rwdan a pheth dieithr iddo bellach oedd gweld sosban ddu wedi ei gorseddu ar ganol bwrdd y gegin, ond yr hyn a'i blinai fwyaf oedd sylwi ar Hywal y mab yn pigo'i drwyn bobo yn ail cegiad.

'Mae rhywun yn defnyddio Afon Ddu i guddio cyffuriau.

I ni fel plant rhywbeth i'w osgoi oedd y ddraenen ddu a'r ddraenen wen, eto roeddynt yn goed o werth yn yr hen ddyddiau.

Un yn ddu i gyd, a'r llall gyda phen gwyn, ond wei- thiau'n llwyd ar rai ceir.

Fel dyn gyda thorts egwan yn chwilio am gath ddu yn y nos, doedd dim ond un peth yn bosib' - dechrau wrth y traed, sylwi a chrynhoi argraffiadau, gan obeithio y byddai'r rheiny, fel kaleidoscope bach, yn ymffurfio'n batrwm o fath.

Apolo bach oedd Marc, mewn swetar ddu a llodrau denim llydain.

Ond go brin y byddent wedi bod mor dawel eu meddyliau pe gwyddent bod gwyliwr distaw yng nghysgod y ddraenen ddu, heb fod ymhell o'r llidiart ach, wedi eu gweld ac wedi clywed llawer o'r hyn a ddywedent.

Nid porthmona merched roedd y newydd-ddyfodiaid hyn, merched gwyn neu ddu i foddio shechiaid Arabia, fel yn yr hen ddyddiau cyn i'r shechiaid fagu cyfoeth o'r olew.

A chaiff llawer un drafferth i weld mai gwaed misglwyf ydyw gwaed y Widdon Ddu, ac mai symbol o gedor merch ydyw barf Dillus, a phen y Twrch Trwyth yn 'groth wrywaidd', gyda'i glustiau'n labiae majorae.

Criwiau bysiau yng Nghanolbarth Lloegr yn gwrthod gweithio gyda phobl ddu.

O'm blaen yn awr, Llwybr Afon Vallember tua'r dyffryn cul, mor gul nes bod hogiau'r hafod wedi medru hongian baner ddu hir hanner y ffordd rhwng ei ddau fur, tua mil o droedfeddi uwchben yr afon.

Dyna paham mai creadigaeth pechod a man geni heresi ydi pob tre.' Ni allai Ieuan Ddu lai na dyfalu be oedd gan hwn i'w wneud â llosgi eglwys Dolbenmaen, ond roedd ei lygaid yn goch gan flinder a'i goesau'n gwanio oddi tano.

A gweld yr ochr ddu i bethau a wnaeth ef mewn sylwadau ysgytwol wrth drafod y trysor gwerthfawr sy'n perthyn i ni Gymry Cymraeg a'r perygl o'i golli ef a'r iaith ei hun.

Daethpwyd o hyd i'r perthynas a daeth allan yn edrych fel Kentucky Minstrel tu chwithig allan gan fod ei wyneb yn glaerwyn efo'r blawd ac o gwmpas ei lygaid a'i weásau yn ddu.

Rhag i anlwc o'r math yma ddigwydd i'r sawl sy'n gweld ambiwlans yn mynd heibio iddo dylai'r person hwnnw afael yn dynn yng ngholer ei got, dal ei anadl a gwasgu'i drwyn nes gweld ci brown neu ddu!

Yn anffodus nid eglurwyd hyn i'r gard Koreaidd, ac wedi methu cael dim ond un ffiol o'r cyffur ar y farchnad ddu, fe'i chwistrellodd ei hun â chynnwys honno.

Disgynnodd ei berwig grychiog ddu fel mantell am ei ysgwyddau.

Yn y bennod gyntaf cyflwynir ni i'w deulu: llinach Ellisiaid Hendre Ddu, Y Bala, a Thyddyn Eli, Llangwm.

Ond pan ddâi'r deintydd a'r nyrs neu'r nyrs gwalltie neu'r arolygwyr, roedden nhw i gyd yn gwneud neu'n dweud rhywbeth a ddangosai fod pobl ddu'n wahanol.

Fe'i gwelaf hi'n awr, dynes fawr, afrosgo, ei ffrog ddu wedi'i lluchio'n fler amdani o dan y brat rhosynnau dilewys a groesai ei bronnau hael.

Sbaniel oedd Siwsi, ci Ifor, gyda chôt ddu sgleiniog a llygaid mawr brown.

Gwisgai het silc ddu pan fyddai'n mynd at ei waith yn nhai a ffermdai'r ardal.

Eu llosgi'n ulw a'r mwg yn ymlwybro hyd y bryniau fel trafaeliwr angau yn sūn clindarddach y fflamau, nes bod popeth a phobman yn ddu, y tân sy'n llosgi'r cyfan yn fud a'r holl sioe yn stopio'n bwt ym môn y clawdd terfyn.

Daeth llefnyn mewn siwt ddu a chrys gwyn ag anferth o fwydlen iddo ac yna sefyll fel ystyllen wrth ei ochr.

O dan ei wasgod ddu, agored, ymchwyddai ac ymostyngai crymder cawraidd, ac yr oedd uwch ei wddf digoler lawer gên.

Maen nhw'n pryderu fod cryfder y bunt yn ei gwneud hi'n anodd i werthu dur i wledydd tramor a bod eu dyfodol yn edrych yn ddu.

'Buon ni farw'n ôl yn y gofod, yn nhrobwll y seren ddu,' meddai Non yn fyfyriol.

'Roedd John wedi bod yn saethu cwningod efo'r gwn hwnnw yn ystod y bore a gofynnodd i'w dad am getrisen arall gan ei fod â'i lygad ar un wningen ddu.

Mae'n debyg fod dadl begynol, ddu-a-gwyn fel un y 'Llythyr' yn fwy trawiadol nag un annogmatig W.

Yn bennaf hormonau oedd yn dal ym meddiant ffermwyr cyn y gwaharddiad oedd y rhain, ond yn ogystal clywyd bod marchnad ddu yn cyflenwi'r angen.

Bol buwch ddu go golledig oedd ymddeoliad y ser a'r lleuad dan gymylau trymion y gaeaf hwn ar ei egraf.

Robert ap Gwilym Ddu

Roedd yn anodd gweld dim wrth edrych i mewn i'r afon, dyna sut y cafodd yr enw AFon Ddu.

Lladd a phrotestio gan bobl ddu yn nhaleithiau'r De yn yr Unol Daleithiau.

Gwisgai drywsus ac anorac ddu - dillad oedd yn sgleinio fel y moto beic a safai ar ei stand yng nghanol y garej fel anghenfil mawr yn barod i lamu i'r nos.

Gwelai ei gŵr yn taflu ei hances boced fudr o'i boced ac yn cymryd un lân o'r drôr, a'i esgidiau yn twymo ar y ffender, yn ddu am heddiw ar fore Llun, wedi eu hiro â saim, a hwnnw heb sychu yn nhyllau'r careiau, ac yn chwysu yng ngwres y tân.

'Gin fi ffost beit, Mf Huws!' a chwythodd Malcym i'w ddyrna a dawnsio o un droed i'r llall yn ei siacad ledar ddu nad oedd hyd yn oed yn cyrraedd ei fotwm bol.

Yn ei law, cariai ffon eboni ddu ac arni batrymau cywrain mewn aur coch.

Ac yn edrych mor ifanc nes bod hen greadur fel fi yn ddu gan eiddigedd.

"Bombacha% a "boots" duon, cot dywyll, het ffelt ddu a hances sidan wen am eo wddf.

Chwilen ddu flonegog ydoedd, a tharian adenydd yn chwyddo'n uchel dros ei habdomen.

Yn syth wedyn aeth Graham Thorpe a Graeme Hick ac yr oedd pethau'n edrych yn ddu ar Loegr.

A cherrig moel ydy waliau'r tū, oddi mew ac oddi allan, llechi glas Eryri sydd ar lawr y stafell fyw, a lle tân anferthol, gyda'r trawst llwyd-ddu gwreiddiol yn dangos olion canrifoedd o'i lyfu gan fflamau, yn ganolbwynt i'r tū cyfan.

Dinistr ar ddinistr ddaeth Ddu afradwyllt ddifrodaeth.

Credai'n ddiau nad lle nofelydd oedd cynhyrfu'r dyfroedd politicaidd, ac mai nofel sal fyddai honno a ddarluniai bethau yn ol rhyw ideoleg wleidyddol ddu-a-gwyn.

Roedd un aelod o'r teulu, Catherine Ellis, merch Hendre Ddu, wedi priodi Y Parchg Harri Cadwaladr, ewythr i Kate Roberts.

Mae arna'i ofn y cenllysg mawr sy'n bygwth o'r mynydd, dwi'n siŵr ei fod o am ddwad ar fy ngwarthaf mewn dau funud i 'ngholbio fi'n ddu las ac wedyn fy nghladdu fi yng nghanol yr eira, felly plîs Morys, gofyn iddi eto gawn ni fynd i'r tŷ.

Yn agos i fil o flynyddoedd yn ôl fe deithiodd Gwaethfoed, un o fân benaethiaid Ceredigion y ffordd hon ar ei ffordd adref o Went gyda Morfudd ferch Ynyr Ddu, ei wraig newydd feichiog.

Yr oedd bwrdd crwn ynghanol yr ystafell, o bren tywyll, bron yn ddu, a'r traed yn gorffen mewn siap palf llew.

Fe welson ni chwiorydd yn cerdded law yn llaw - un mewn gwisg ddu o'i chorun i'w sawdl a'r llall mewn Levis glas.

Roedd yr offeiriad gwlatgar, Daniel Ddu o Geredigion, wrth ei fodd o ddeall y byddai 'studio a harddu ein hiaith' yng Ngholeg Dewi Sant.

Ond mewn cae rhwng y siop a Stanley Buildings digwyddais ddal sylw ar ferlan ddu yn tynnu car fflat, a deall gan ffrind ei bod yn perthyn i 'Hugh Williams joinar' ac yn danfon eirch liw nos i Bendyffryn (sanatoriwm yr adeg hynny).

Roedd cadwen felen fel aur am ei wddw a thros ei siaced ddenim gwisgai ei siaced ddu, y siaced a wisgai bob amser i fynd ar y Lambretta.

Gweld urddas a balchder rhai o'r cenedlaetholwyr yn wyneb caledi ail-enedigaeth gwlad; sylwi ar siacedi lledr a bysedd modrwyog cyfoethogion y farchnad ddu; clywed recordiau Americanaidd yn dôn gron ddiddiwedd ar radio gyrrwr ein car.

Yr oedd yno dy yn cael gwerthu diodydd meddwol am dair awr bob dydd; meddwais innau yno, ac euthum gyda dynes ddu o Hottentot, ond nid ar feddwl da, fel y gellid tybio.

Ar y nos Sadwrn (Ionawr 16), bydd Twm Morys ac Iwan Llwyd yn cynnal noson o adloniant, 'Cadw Swn', yn y Cwellyn Arms, Rhyd-ddu.

Nid oedd Cochyn y plismon i'w weld yn unlle, a meddyliai Wyn ei fod yn dal i fod ar drywydd y lleidr cathod gan fod Mari Ddu, un arall o gathod y stad dai, wedi diflannu yn ystod y nos.

Cawnen ddu dyf fwyaf ar y rhyolite, tra ceir peiswellt a maeswellt sydd fwy at ddant y defaid, ar y pwmis.

Os mai llwyd ddu oedd lliw'r Ynys ac yn ymddangos yn fawr ei maint a hynny ar adeg machlud haul, bron yn ddieithriad byddai glaw trwm trannoeth.

Ffugio bod yn fyddar ac yn ddwl a gwrando ar bob si yn y fangre dlodaidd honno!" "A thra byddi di yno, Gwgon, mi fydda' innau yn gyrru'r ias i gerdded ac yn dilyn trywydd yr amserau." "Siort ora' Elystan, ond wnawn ni'n dau byth sbi%wyr fel Cellan Ddu.

Dyffryn cul yw Cwm Garw, a thai gl**owyr wedi'u codi yn rhesi ar hyd bob ochor; yn wir, yr unig le fflat yw'r ffordd fawr sy'n arwain at bentref Blaengarw ym mhen ucha'r cwm, y rheilffordd a'r afon a oedd, yn nyddiau fy mhlentyndod, yn ddu, ddu o lwch y glo.

Nid oedd bywyd hyd yn oed yn yr harbwr heno, dim ond hen lwydni tesog yn erlid pob argoelo lesni ac yn corlannu cysgodion o ddu%wch ar y gorwel., Gobeithio'r annwyl nad darogan ystorm a wnaent.

Rhythais ar grib ogledd-ddwyreiniol ddu, hirfain, ddidrugaredd Piz averstancla a chofio llinellau olaf y gerdd a ganodd Armon Planta o Sent, uwchlaw Scuol, ar ol ei dringo gydai fab: I lawr yn y cwm a chytgord yn anodd oni fyddwn ni'n troi at hyn mewn atgof (in algordanzas) Bardd, dringwr, hanesydd, radical, athro ac ymladdwr dros ei iaith oedd Armon Planta.

'Roedd Cellan Ddu wedi sleifio allan o geg yr ogof ac yn gwthio'i ffordd yn llechwraidd o lech i lwyn tua Nant Gwynant.

Roedd siwt ddu fel pregethwr cynorthwyol amdano ac ar ben hynny crwyn mwncis du a gwyn.

Gallai ei dychmygu'n awr, yn gorwedd yn ddu ar ochr y mynydd yn y fan acw, a niwl fel cap llwyd am ei phen, fel rhyw hen wrach yn gwneud hwyl am ei ben, ac yntau;'n ymbalfalu tuag ati ar foreau tywyll fel hyn, a dim gwaith i ddechrau arno yn oerni'r bore; dim ond mynd o gwmpas a'i ddwylo yn ei boced i fegera.

Ar Fwlch y Rhiwgyr y bu hynny, wrth fynd o'r Bermo i'r Bont-ddu ar hyd Llawllech.

Medrent weld y ddau dryc yn ddu yn erbyn gwyn yr eira wrth ymlwybro tuag atynt.

Dw i ddim wedi'i gweld hi ers oes Adda.' Ni sylwodd neb ar yr olwg ddu ar wyneb Ifan.

Os yw plentyn yn gwisgo breichled ddu, mae'n golygu nad yw bellach mewn perygl o farw.

Mae'r Penwythnos, o dan y teitl 'Gweithredu, Lobïo a'r Cynulliad', i'w chynnal yng Nghanolfan Rhyd-ddu, Gwynedd, a'r bwriad yw edrych ar sut i gyfuno dulliau lobïo newydd gyda gweithredu uniongyrchol.

Enghreiffliau clasurol o'r adar sydd yn dod yma ydi'r wydd ddu o Sibiria, yr wydd wyrain o'r Ynys Werdd, elyrch o Ynys yr Iâ a Gogledd Llychlyn, a miloedd o rydyddion o'r gwahanol rannau gogleddol, fydd wedi rhewi'n gorn yn ystod y Gaeaf.

'Mi gewch chi'ch crogi'n siwr i chi.' Addawodd yr hen ŵr y câi hi'r fuwch ddu a'r setl, cist a chadwen ond iddi beidio ag achwyn arno.

Ar ben hynny, y mae chwyddiant yn codi, fel y clywsom yn gynharach, ac mae'r rhagolygon, yn ôl y farn ddiweddaraf, yn ddu iawn am y tri mis nesaf.

Cyn pen eiliad, roedd Medrawd yn carlamu ymaith i ddu%wch y nos, fel pe bai grym ellyllon yn ei yrru.

trin, yr oeddynt braidd yn ddu yr olwg ac yn anystwyth, ac yr oedd angen nerth corfforol mawr i'w dyblu.

Gwennol Ddu Aderyn Du Pioden Aderyn y Tô Titw Tomos Las Ehedydd Dryw Sigl-i-gwt Telor y Cnau

Siwpmer ddu i eneth ddeg oed!

Roedd ei thoracs yn grwn hefyd, ae mor ddu ag eirin tagu.

Cwyd hyn o'r hen ddywediad: "Pan fo'r ddraenen ddu yn wych, hau dy had os bydd yn sych.

Megis Perseffone'n cael ei galw'n ferch i Demeter, er mai dwy agwedd ar y Fam Fawr oeddynt, mae'r Widdon Wen yn dilyn, neu'n disodli'r, Widdon Ddu.

Credai pawb yn yr ardal fod gwell blas ar frithyll Afon Ddu na physgod unrhyw afon arall.