Rywdro ar ôl canol y pedwardegau y deuthum i yn aelod o bwyllgor gwaith y Ffederasiwn.

Yn ddiweddar deuthum ar draws pennill yng nghasgliad TH Parry-Williams, Hen Benillion sy'n cyfleu'r ffaith honno -

Deuthum i Tel-abib at y caethgludion oedd wedi ymsefydlu wrth afon Chebar, ac aros lle'r oeddent hwy yn byw; arhosais yno yn eu mysg wedi fy syfrdanu am saith diwrnod.

Wrth ddarllen y drydedd gyfrol o sgyrsiau Dros fy Sbectol John Roberts Williams i'w hadolgyu ar gyfer y Wawr, chwarterolyn Merched y Wawr, deuthum ar draws hanes merch fach o'r enw Miriam, o Frynengan, Eifionydd.

I fod yn bersonol, pan euthum i Fangor i'r Coleg am y tro cyntaf, fy awydd mawr oedd astudio athroniaeth ond yn anffodus - erbyn hyn - deuthum ar ben y rhestr mewn Cymraeg yng nghwmni Idris Foster a Jarman a pherswadiwyd fi i 'gymryd' Cymraeg.

Flynyddoedd yn ol, wrth aros yn Aberystwyth am wythnosau o ymchwil yn ystod yr haf, deuthum i adnabod Parry-Williams yn bur dda.

Deuthum o dan fy maich dirgel o boen yn ara' deg dros foroedd anwadal i Dde'r Iwerydd, mewn bad anferth a oedd yn ysbyty gloyw, nes cyr'aeddyd cyrrau moel a gerwin yr ynysoedd amddifad .

Ychydig a feddyliwn i bryd hynny fod y Garreg Galch Garbonifferaidd sy'n brigo o gwmpas y Mwmbwls mor hynod o ddiddorol ag y deuthum i sylweddoli'n hwyrach, yng nghwmni fy athrawon daearegol o Brifysgol Abertawe.

Deuthum i'r casgliad fod y cytundeb a wnaethpwyd yn Maastricht yn rhywbeth pur bwysig.

Deuthum adref yn fy ôl ac euthum i ffair Llanbedr i ddanfon dau fustach dros un o gigyddion Llanrwst, a meddwais yno yn gynnar ar y diwrnod.

Llyncais y brandy a deuthum allan.

Ar ôl treulio rhai dyddiau'n chwilio, deuthum o hyd i'w fedd yng nghanol y mieri ym mynwent yr hen gapel, Cwmllynfell, a'r englyn hwn yn gerfiedig ar y beddfaen:

Deuthum i Sylhet i gymryd ei le, ac 'roedd ei symud oddi yma yn ergyd iddo.

Ni allwn fy mherswadio fy hun fod gennyf ferch ac wyres, a deuthum i'r casgliad y byddai'n haws cymryd arnaf mai John ei hun oeddwn i.

'No tienen nada,' meddai gweithiwr gwesty y deuthum i'w adnabod yn dda, wrth sôn am gyflwr pobl Cuba.

Ac felly deuthum i Fangor dywyll iawn.

Ac yr oeddwn wedi mynd trwy uffern cyn cyrraedd y penderfyniad y deuthum iddo.

Deuthum o hyd i drysorau lawer yno - casgliad mawr o lyfrau Williams Pantycelyn, Morgan Rhys, yr emynydd, Nathaniel Williams (y gþr y cafodd Ann Griffiths y clod am rai o'i emynau), Thomas Dafis, Argoed, Phylip Dafydd, Dafydd Williams, Llandeilo Fach, John Thomas, Rhaeadr Gwy, a Dafydd Jones o Gaio.

Yn ystod yr wythnos honno yn Llangrannog y deuthum i a Thalfan yn gyfeillion.

Deuthum i Fangor i sefyll arholiad ysgoloriaeth.

Prynais yno hefyd rai o lyfrau Mordaf Pierce a gwþr llengar eraill o sir Aberteifi; cefais yno gannoedd o lyfrau yn ymwneud â sir Feirionydd o gasgliad Edward Griffith y llyfrbryf, Dolgellau, ac yno, yn ddiweddar, deuthum ar draws set gyflawn o gopi%au o'r "Undebwr" papur Tori%aidd a gyhoeddid yn sir Aberteifi adeg helynt Iwerddon.

Erbyn hyn deuthum i wybod mai'r ymlusgiad a adwaenir fel y monitor lizard oedd iguana y trapiwr.

O dan ddylanwad dynion fel ef a J. P. Davies deuthum yn genedlaetholwr yn ddiarwybod.i mi fy hun.

Ond deuthum i'w adnabod ymhen blynyddoedd fel y Parchedig J.

Wrth fynd trwyddynt deuthum o hyd i un yn dwyn y teitl 'Atgofion am Mozart'.

Llawer gwaith y bu+m yn eu canlyn i Lundain nes y deuthum i wybod y ffordd yn iawn.