Llyfrgell Home Page Contents

Llyfrgell Owen Phrasebank

diwylliannol

diwylliannol

Darganfuwyd hefyd fod ystyriaethau gwleidyddol a diwylliannol, megis hen ffiniau gwleidyddol, yn cael eu hadlewyrchu yn llwybr yr isoglosau (y llinellau a osodir ar fap i nodi ffiniau ymestyniad daearyddol y ffurfiau dan sylw), a bod rhaniadau tafodieithol yn gallu adlewyrchu rhaniadau pell yn ôl.

Crewyd hanes diwylliannol wrth i BBC Cymru lansio'r darllediad Cymraeg cyntaf erioed o'r Teletubbies. Yn ôl pob sôn, mae plant ifanc wrth eu bodd gyda'u ffrindiau hollddysgedig newydd.

Eisoes, cynhwysai'r grŵp bychan o swyddogion ac aelodau'r pwyllgor rai a ddeuai, ymhen amser, yn llenorion Cymraeg praffaf eu cenhedlaeth ac yr oedd natur y Blaid fel mudiad iaith a diwylliannol yn amlwg.

Teletubbies Felly, maen swyddogol: mae Tinci Winci, Dipsi, La La a Po yn Gymry! Crewyd hanes diwylliannol wrth i BBC Cymru lansior darllediad Cymraeg cyntaf erioed o'r Teletubbies.

Dylai'r Cynulliad sicrhau cefnogaeth ariannol digonol i brosiectau diwylliannol cymunedol fel bod cyfle i ddiwylliant a chelfyddyd ffynnu ar lefel gymunedol yn ogystal â chenedlaethol.

Ond i'r hanesydd, nid ansawdd y defnyddiau yw'r ystyriaeth bennaf ond arwyddocâd cymdeithasegol a diwylliannol y barddoni a'r ysgrifennu erthyglau.

Ond tymherwyd y cyfoeth diwylliannol hwn gan ei ysgolheictod diwinyddol.

Yn hyn o draethu sonnir am y gorseddau a gynhaliwyd gan y teyrngarwyr ymroddgar hyn, eu swyddogaeth mewn eisteddfodau lleol, taleithiol a chenedlaethol, a'u rhan yn neffroad diwylliannol ein cenedl ddifreintiedig.

Rhaid gwahaniaethu rhwng cenedlaetholdeb diwylliannol a gwleidyddol, diwylliannol - da, i gadw amrywiaeth.

Mae ystod eang o fudiadau yn cynnig cymorth iddynt – mudiadau diwylliannol, ecolegol, heddychwyr ac ati.

O leiaf fe fynnai, gyda'r proffwyd a'r meddyliwr praff hwnnw, fod yr iaith Gymraeg a'r patrymau diwylliannol sydd ynghlwm wrthi yn elfennau sylfaenol ym modolaeth cenedl y Cymry.

* bod y cwricwlwm yn cyfrannu at holl dwf a datblygiad pob plentyn, yn hyrwyddo eu datblygiad deallusol, emosiynol, cymdeithasol, corfforol a diwylliannol.

Mae rhyw gynllwyn anymwybodol i yrru i'r ymylon weithgareddau diwylliannol nad ydynt yn deillio o'r canolfannau pwysig dylanwadol hyn.

Dylai holl staff y Cynulliad hefyd fod yn ymwybodol o gyd-destun diwylliannol a gwleidyddol unigryw Cymru.

Mewn cyfres bwysig o'r enw Y Byd Hirgrwn (chwaer raglen The Union Game a gynhyrchwyd gan BBC Cymru ar gyfer BBC Two), bu Huw Llewelyn Davies yn olrhain hanes rygbi ac yn amlinellu sut y datblygodd y gêm o fewn ffiniau gwleidyddol a diwylliannol sawl gwlad.

Disgwyliwn i'r Cynulliad sefydlu Fforwm Economaidd Democrataidd i ddatblygu ystod eang o bolisïau economaidd er mwyn cryfhau economi ein cymunedau gwledig a threfol a hynny ar sail yr egwyddor o gynaladwyedd economaidd, cymdeithasol a diwylliannol.

Cynnal arolwg o holl gynyrchiadau BBC Cymru er mwyn sicrhau eu bod yn adlewyrchiad digonol o amrywiaeth diwylliannol ac ethnig Cymru ac y caiff materion portreadu eu monitro'n systematig.

Yn yr unfed ganrif ar bymtheg daeth y chwyldro diwylliannol yr ydym yn arfer cyfeirio ato fel y "Dadeni Dysg" i'w anterth.

Ydw i'n helpu plant o ryw gefndir diwylliannol arall trwy ddweud mai fy Neg Gorchymyn i, fy mrechdan i, fy mhepsi-cola i, fy reis i yw'r rhai gorau?

Un o'r themau ydw i'n darllen i fewn i'ch gwaith chi yw rhyw deimlad fod technoleg, fel y dywedsoch chi rwan, tractors ac yn y blaen, yn rwystr i ddatblygiad diwylliannol a'r ffordd yna o fyw.

Hefyd ymysg yr ymwelwyr byddai arweinydd yr wrthblaid, oedd hefyd yn Llywydd Skol Uhel ar Vro(Sefydliad Diwylliannol Llydaw, rhywbeth tebyg i Gyngor Celfyddydau Cymru).

Mae'r gweithwyr diwylliannol hyn yn darganfod bellach fod cyfyngiadau sylweddol hefyd ar fynegiant artistig yn economi%au marchnad rydd y Gorllewin.

O ran hynny, nid yw ysgolion Cymry'n dysgu'r disgyblion fod Gaeleg a Gwyddeleg yn gymaint rhan o batrwm diwylliannol amryliw Prydain â'r Gymraeg a'r Saesneg.

Daeth amryw byd o sêr y genhedlaeth honno'n amlwg iawn yn ein bywyd diwylliannol yn ddiweddarach.

Pwrpas 'Polska' oedd dathlu cyfoeth diwylliannol gwlad Pþyl ar draws y canrifoedd, a hithau'n dri-chwarter canrif ers ei hailsefydlu fel gwlad annibynnol ar ôl y Rhyfel Mawr.

Yn y dref fodern y mae'r bobl yn byw erbyn hyn, ond y dref hynafol yw trysor diwylliannol cenedl y Cwrdiaid a safle hynafol o bwysigrwydd rhyngwladol.

Ef oedd arweinydd bywyd diwylliannol Cymraeg y cylch.

Hyd yn oed os na allwn dderbyn fod y gymdeithas ganoloesol mor ddigyfnewid ag y maentumia rhai, yr oedd iddi'n ddiau y sefydlogrwydd diwylliannol a sicrhâi barhad syniadau a pharhad œurfiau llenyddol.

Yr oedd y mudiad gwlatgarol yn gryf yng Ngalilea er gwaethaf neu oherwydd y cymysgedd hiliol a diwylliannol a oedd yno.

addysg, crefydd, y teulu, y gyfraith, gwleidyddiaeth, etc.) yn ganlyniad hynny, yn syniad allweddol i ddadansoddiad diwylliannol Marcsaidd.

roedd cynrychiolwyr o sefydliadau addysgol masnachol a diwylliannol mewn cyswllt â'i gilydd ym mangor aberystwyth a chaerdydd.

Wrth edrych yn ôl, sylweddolaf ein bod yn byw bywyd diwylliannol deublyg.

Collwyd cysylltiad ar raddfa fawr â phobl ifainc ac erbyn hyn y mae'r plant bach yn prysur lithro allan hyd yn oed o'r hen gysylltiadau cymdeithasol a diwylliannol â'r eglwysi.

Gyda methiant y canol i greu consensws o fewn gwlad sy'n prysur ymffurfio'n rhanbarthau economaidd a diwylliannol, nid yw'n destun syndod y bydd y pleidiau rhanbarthol yn chwarae rhan allweddol yn y senedd newydd.

Yno parhaodd ei weithgarwch llenyddol a hybodd fuddiannau diwylliannol y genedl.

WYN JAMES sy'n dweud hanes Sais a Chymro a fu'n allweddol eu cyfraniad at gywyd diwylliannol Cymru yn y ganrif ddiwethaf, yn naill yn Esgob Tyddewi ar adeg pan oedd yr Esgobaeth yn cynnwys y rhan fwyaf o ddalgylch yr Eisteddfod, a'r llall yn un o'r 'hen bersoniaid llengar' ac yn enedigol o'r ardal.

Eu tasg nhw oedd ein darbwyllo ni fod uwch-gynhadledd Genefa er enghraifft wedi bod yn un hanesyddol er mai dim ond mân gytundebau diwylliannol a gwyddonol a gafodd eu harwyddo gan y penaethiaid.

Esgorodd y polisi hwn ar ganlyniadau cymdeithasol, seicolegol a diwylliannol sy'n ddigon cyfarwydd mewn gwledydd sydd wedi eu concro gan wlad arall neu eu corffori mewn gwlad arall.

Ymhellach, credwn fod gan Gymru bersbectif gwerthfawr ar faterion o gyfiawnder cymdeithasol, diwylliannol ac economaidd rhyngwladol a dylai'r Cynulliad ymgyrchu trwy sefydliadau fel Canolfan Cymru ar Faterion Rhyngwladol er mwyn hybu datblygiad cymdeithas byd-eang fwy teg lle rhennir adnoddau'n deg ac nid ecsploitir yr amgylchedd na phobloedd na gwledydd 'tlawd' y byd er cynnal cyfoeth gwledydd 'cyfoethog' y byd.

Er ei bod wedi ei lleoli yng nghyfnod Maelgwn Gwynedd, yn y chweched ganrif, 'roedd iddi hi neges amserol iawn, sef dyfodol ysbrydol a diwylliannol Cymru ar ôl blynyddoedd barbaraidd yr Ail Ryfel Byd.

Diddordebau diwylliannol Wyniaid Gwedir

Fodd bynnag, mae'n hanfodol bod sector y amaethyddol yn parhau yn gadarn a llewyrchus, nid yn unig fel un'r prif ffynonellau incwm, ond hefyd fel ffactor i gynnal y boblogaeth wledig gynhennid, cadwraeth y tirwedd ac i sicrhau parhad hunaniaeth diwylliannol a ieithyddol ardal y Parc.

Peth arall 'sy'n ffaith', fodd bynnag, yw eu bod ill dau'n argyhoeddedig mai melltith fu effeithiau gwleidyddol a diwylliannol y Chwyldro Ffrengig ar Ffrainc ac ar Ewrop.

Yr oedd mathau arbennig o weithgareddau yn y cylch diwylliannol wedi eu gosod cryn bellter oddi wrth y gweithgareddau economaidd cychwynol.

Wedi'i noddi gan yr Undeb Ewropeaidd, mae Eurolang wedi ei leoli ym Mrwsel, a'i fwriad yw delio a meterion yn ymwneud a lleiafrfiedd diwylliannol Ewrop.

Arwynebol yw'r gwahanu rhwng cenedlaetholdebau gwleidyddol a diwylliannol, a nai%f dros ben yw'r cynllun 'uno gwladwriaethau' ar batrwm 'delfrydol' yr Alban a Lloegr.

Jean-Louis oedd Cyfarwyddwr Cyffredinol Datblygiadau Diwylliannol Lorient.

Nid mater diwylliannol yn unig oedd iaith iddynt ond moddion i sicrhau ufudd-dod.

O fewn Cymru sydd mor gyfnewidiol mewn cymaint o ffyrdd, mae BBC Cymru bellach yn adlewyrchu llawer o wahanol ddimensiynau o fywyd gwleidyddol a diwylliannol ar draws pob un o'i wasanaethau.

Ac yn fwy chwithig fyth, peth cyffredin iawn oedd i'r goresgynnwr ei weld ei hun fel cymwynaswr yn rhannu ei gyfoeth diwylliannol ei hunan â'r tlodion.

Yn ei hanfod, cenedlaetholdeb diwylliannol yn hytrach nag annibyniaeth wleidyddol y dymunai ef i'r blaid newydd fabwysiadu - awgrymodd y gallai annibyniaeth wleidyddol awrain at drais a gormes.

Unir aelodau'r gymundod hon gan eu hanes - sef y profiad o gydfyw am ddwy neu dair mil o flynyddoedd ar y penrhyn a alwn yn Gymru; a hefyd gan ffactorau eraill sy'n cynnwys eu traddodiadau, a'r iaith Gymraeg yn bwysicaf yn eu plith; gan batrwm diwylliannol unigryw; gan sefydliadau crefyddol, diwylliannol, cymdeithasol (yn arbennig eu tîm rygbi), ac, yn awr eto, gan rai gwleidyddol; a chan yr ymwybyddiaeth o'u Cymreictod.

Yn achos Rhyfel y Gwlff, roedd gyda ni ddiddordeb arbennig yn safle'r Cwrdiaid oherwydd eu cyflwr cenedlaethol a diwylliannol ond fe gododd breuddwyd o sefyllfa hefyd, o safbwynt rhaglen Gymraeg.

Drwy anghyfarwyddo'r berthynas gonfensiynol rhwng datblygiad rhesymegol a datblygiad amserol naratif mae Robin Llywelyn yn awgrymu un ffordd i danseilio'r metanaritifau gwleidyddol, economaidd a diwylliannol a greodd dynged yr iaith Gymraeg.

'Does raid i ni ond cofio am y Catalaniaid a'r Basgiaid i sylweddoli sut y mae bodolaeth lleiafrif diwylliannol, hanesyddol neu ethnig yn dibynnu ar iaith.

Penderfynwyd yn y diwedd adeiladu oriel newydd ger Llangefni a fyddai'n ganolbwynt ar gyfer bywyd diwylliannol yr ynys.

Credwn fod gan sefydlu'r Cynulliad botensial anferthol o ran datblygu llywodraeth deg a Chymreig ynghyd â hyrwyddo cyfiawnder cymdeithasol, economaidd a diwylliannol yng Nghymru.

Yr amcan yn awr yw sylwi'n fanylach ar y gwahanol ffrydiau diwylliannol a gynrychiolir ganddynt.

* gan ystyried yn llawn eu cefndir a'u hanghenion diwylliannol, crefyddol ac ieithyddol.

Nid rhyfedd felly mai un o'i nodweddion oedd diddordeb diwylliannol eang yn ogystal â goddefgarwch deallus at olygiadau o bob math, pa un bynnag a oedd ef yn cytuno â hwy ai peidio.

mae'r Cyngor yn ymwybodol o ymroddiad BBC Cymru i amrywiaeth diwylliannol ac ethnig o fewn ei gynyrchiadau, a mabwysiadwyd y dull systematig tuag at y materion hyn dros y ddwy flynedd ddiwethaf.

A oes gwrthdaro rhwng moderniaeth a dilysrwydd diwylliannol?

Nid yw o bwys ganddynt a wyddom ddim am Dafydd ap Gwilym neu Williams Pantycelyn ond y mae o bwys ganddynt ein bod yn ein gweld ein hunain fel plant diwylliannol Shakespeare a Dickens.

Beirniadwyd Stalin am esgeuluso un cwlwm hanfodol, sef y cwlwm diwylliannol, ac am gymysgu dau ffenomenon, "pobleictod" a chenedligrwydd.

Cyd-drawodd penodiad Peate â dau ddigwyddiad ym mywyd diwylliannol Cymru a fu'n foddion nid yn unig i gadarnhau ei ddaliadau ynghylch hollbwysigrwydd cydwybod yr unigolyn ond hefyd i osod y daliadau hynny mewn cyd-destun Cymreig.

* Ystyriaethau diwylliannol

Fedra i ddim llai na chredu fod profiad aelodau Sinn Féin o weld mudiad di-draisyn ennill hawliau ieithyddol a chydraddoldeb diwylliannol i siaradwyr wedi mynd peth o'r ffordd i ddangos iddynt nad oes raid wrth drais i ennill bob amser.

Awdl am yr elfennau materol ym mywyd Cymru a oedd yn bygwth ei thraddodiadau diwylliannol ac ysbrydol.

Ond hefyd mae'r sefydliad rhyngwladol sy'n rheoli marchnata celf - yr orielau â'u beirniaid cyflogedig a'r newyddiadurwyr cynffongar - yn gwbl wrthwynebus i raglenni diwylliannol sy'n herio eu safle breintiedig.

A ddylai ddilyn ei arferion, ei draddodiadau, ei gredoau, ei foesau ei hun, ynteu dderbyn moesoldeb arall sydd yr un mor ddilys mewn traddodiad diwylliannol arall?

Hwy oedd y 'cenedlaetholwyr diwylliannol' ymhlith offeiriaid yr Eglwys yng Nghymru, a bu Thomas Burgess yn gefn pwysig iddynt.

Fy nghyfaill Bernard, sy'n Gyfarwyddwr Skol Uhel ar Vro, cyfarwyddwr diwylliannol y dref, a chyfarwyddwr Datblygiadau Economaidd.

Yn hyn a'u denai oedd y pwyslais a roddai Beca ar bynciau diwylliannol, ar gymunedau ac amgylchedd dan fygythiad, ac yn enwedig ar bynciau Cymreig.

Fel rhan o gyfraniad cadarnhaol S4C i fywyd ieithyddol, diwylliannol ac economiadd Cymru, mae 95% o'r gyllideb raglenni yn cael ei gwario'n uniongyrchol yng Nghymru gan greu swyddi a chyfrannu at ffyniant economaidd y wlad.

Gellir awgrymu nifer o resymau am y teyrngarwch rhanbarthol hwn, sef twf gweinyddiaeth a datblygiad sefydliadau sirol, cynnydd cyfoedth y bonedd gwledig a'u tuedd gynyddol i briodi aeresau lleol, eu diddordeb mewn hanes, hynafiaeth a chyfraith, a thwf trefi sirol yn ganolfannau cymdeithasol, diwylliannol a gweinyddol.