Llyfrgell Home Page Contents

Llyfrgell Owen Phrasebank

dref

dref

Y mae Swindon wedi tyfu'n gyflym yn ystod y blynyddoedd diwethaf ac y mae llawer o ystadau tai mawr wedi eu hadeiladu ar ymyl y dref.

Y mae'r dref yn llwyddo yn bennaf oherwydd ei bod yn hygyrch.

Drachefn eleni bu casglu arian at Gymorth Cristnogol; hynny o ddrws i ddrws yn y dref gan aelodau gwahanol eglwysi a thrwy daith feicio noddedig gan y bobl ifainc.

A chynigiodd yr un gwr ddau swUt i minnau os awn, dywedais wrtho yr awn; a rhedais o heol y Bont Pawr oddi amgylch yr HaU yng nghanol y dref yn noethlyrnun; a dychrynodd rhyw wraig feichiog wrth fy ngweld, nes yr aeth yn sal.

Ar ben trais ei gwr, poen ysgaru, cyfrifoldeb y plant ac amodau byw anobeithiol, yr oedd swyddog y dref yn ei gwrthod.

`Norman Croucher, i dderbyn medal am roi cymaint o wasanaeth i fynydda!' Ni fedrai'r gynulleidfa yn Neuadd y Dref Kensington gredu'r fath beth.

Yr oedd Sean yn anelu am Luimneach a minnau eisiau mynd drwy'r dref honno am An Daingean.

Roedd hi'n bedlam ceisio mynd ar draws y dref.

Felly cyfeiria enw'r dref yn benodol at y fan lle rhed Afon Dyfrdwy o Lyn Tegid.

Ar y ffordd nôl trwy'r dref, penderfynodd brynu tipyn bach o dinsel i wneud iddo'i hun deimlo'n hapusach.

Mae hyn yn rhyfedd, oherwydd fod y rhan fwyaf o bobl yn byw yn y dref a dim ond tri y cant yn cael bywoliaeth o'r tir.

Roedd wedi cryfhau ffenestri ei gaban pren melyn â bariau haearn cryf, fel pawb arall, gyda llaw, a allai fforddio hynny yn y rhan hon o'r dref.

Cyfrol yw hon sy'n cyflwyno anterliwtiau - sef y dramâu hynny yr arferid eu perfformio ar sgwâr y dref, er enghraifft, yn y ddeunawfed ganrif.

Roedd hi'n dechrau pluo eira'n ysgafn wrth i Monsieur Le Maire ddechrau ar un arall o'i areithiau ar sgwâr y dref.

Fe glywsoch fod y Cynghorydd Huw Pyrs yn ymfudo i'r America?" "Do." "Wnaeth o ddim byd erioed i haeddu bod ar Gyngor y Dref.

Fel arfer, byddai criw Iddewig yn gorfod cael eu cludo i'r dref mewn cerbyd â'i ffenestri wedi eu cryfhau i wrthsefyll ymosodiadau'r intifada.

Gyda'r nos yr un dydd, wedi mynd yn ychydig meddwach, rhedais yr un modd o ben isaf y dref, at y Bont Fawr, am swUt; a rhedodd Mr Lewis Thomas, Druggist, ar fy ôl gyda chwip y tro hwn, gan feddwl fy nghuro, a fy nhroi i fewn i rywle, cyn dangos ychwaneg o'm digywilydd- dra; ond methodd â fv nghyrraedd.

Er fod ganddo gysylltiad â'r dref, ni chynhwyswyd Paul Davies, a theimlai ei hun yn un o bobl yr ymylon.

draw fan acw!' Gwelodd pobl y dref don o anifeiliad yn rhuthro lawr y stryd fawr.

Gwnaeth daith dros y mor i Buenos Aires ac wedyn taith hir arall mewn tren i dref General Pico.

Daeth yn enwog dros nos fel y dref Almaenig lle mae'r nifer mwyaf o bobl wedi'u llofruddio mewn ymosodiadau hiliol.

Jones a minnau â dwy fach arall yn y dref hon.

gweithiai ei dad yn y dref ond ni wyddai 'r bechgyn eraill ymhle.

Aeth trigolion y pentrefi gwasgaredig a'r ffermydd pellennig i lawr i'r dref i drwst y ffair.

Sicrach - er nad cwbl sicr - ydyw fod bachgen arall addawol o dref Llanrwst ei hun, sef Edmwnd Prys, wedi bod yn ddisgybl gydag ef wrth draed caplan Gwedir y dyddiau hynny: yr oedd Prys ryw flwyddyn yn hyn na Morgan.

I dref y Gaiman yr aeth y teulu y tro hyn, i shed yn perthyn i "Cymdeithas Cymreig Dyrni%.

Cysylltwyd y dderwen ag enw'r dewin Myrddin ac yn ôl un o'i broffwydoliaethau byddai'r dref yn cael e dinistrio pe syrthiai'r goeden.

Beth oedd yr ots iddi hi beth a ddigwyddai yn y Sir nac yn y dref o ran hynny.

Yr adeg honno roeddynt yn dai hardd mewn rhan ddymunol o'r dref, ond dros y blynyddoedd, wrth i'r perchenogion heneiddio oedd cyflwr eu tai wedi dirywio.

Dro arall, pan yn aros yn Du/ lainn, mewn pabell, yr oedd yr hogia'n mynd bob bore i'r dref gyfagos Lios Du/ in Bhearna i 'molchi yn un o'r gwestai mawr sydd yno.

Yr oedd Normaniaid yn Sir Henffordd tua chanol yr unfed ganrif ar ddeg ac yr oedd Henffordd yn dref bwysig.

Ar ôl bwyta dyma ddychwelyd at y car i ail-gydio yn y siwrnai adref, ond pan ddaethant at y lle y gadawsant y car, nid oedd yno, ac ar ôl chwilio yn ddyfal trwy'r maes parcio a thrwy'r dref, nid oedd lliw nag arlliw o'r car yn unman.

Cynhaliwyd yr arddangosfa ynghyd â chyfarfod Plaid Cymru yn y dref a'r bwriad oedd dangos y posibiliadau o ddefnyddio safleoedd diffaith fel hwn i greu canolfannau celf a meithrinfeydd diwydiannau celf.'

A hynny ar orsaf y dref farchnad hynod ddymunol honno, Y Fenni.

Yna aeth Ali a hithau i'r dref.

Aeth yn ôl i'r dref fel y daeth trên arall ac ynddi saith cerbyd a llu o deithwyr i'r groesfan.

Islaw'r dref ceir y pyllau hyn: Pwll Police Station, Pwll Gro, Pwll Wil Wmffra a Phwll Gorsbach.

Roedd adeiladau hen, prydferth, y dref yn adlewyrchu haul y bore ac roedd arogleuon deniadol coffi ffres yn yr aer.

O gyfnod cynnar iawn galwodd y Normaniaid a'r Saeson y dref hon hefyd yn Brecknock neu Brechonia neu Brecon.

Pan oedd yn hogyn, byddai'n cynorthwyo yn y stablau a'r tafarndai yn y dref, yn rhedeg ar neges i hwn a'r llall ac yn glanhau esgidiau yn yr Eagles, oedd yn dafarn ar lwybr y goets fawr rhwng Llundain a Chaergybi bryd hynny.

Tan yn gymharol ddiweddar yr oedd yr iseldir corsiog hwn yn ymestyn o'r dref i'r môr, yn fath o aber eang i Afon Cefni, aber yr oedd ynddo lanw a thrai, ac a rannai Fôn yn ddwy, Sir Fôn Fawr a Sir Fôn Fach.

Ac yna adroddodd yr hanes a oedd yn llosgi drwy'r dref.

Maent yn byw bywyd gwag rhwystredig yn y dref mewn cymdeithas lle nad oes iddynt swyddogaeth.

Fandaleiddir y Rex a'i fedyddio a graffiti: 'Swyddogol: Mae'r dref yma wedi marw'.

Chafodd Enlli a Guto Llew ddim trafferth i gyrraedd y maes parcio yng nghanol y dref.

Yr hyn a barodd syndod i mi oedd y ffordd yr aed ati i godi'r dref newydd.

Glynne Davies am ennill y Goron yn ei dref enedigol ac am osod safonau newydd i feirdd newydd ail hanner yr ugeinfed ganrif.

'Mae'n warthus o beth nad oes 'na siop tships yn nes na honna yn y dref,' meddai Mam.

hogyn o 'r dref neu beidio beidio doedd o ddim am gael ei guro.

Am rai wythnosau bu Fred yn gyrru'r fen o gwmpas y dref, weithiau yng nghwmni Ali ac weithiau yng nghwmni Mary.

Ar ôl dyfod adref i Lanrwst euthum i aros i Plas Madog, a byddwn yn mynd i'r dref i negeseua dros fy meistr.

Daeth dieithryn rhyfedd yno a dweud wrth y cyngor y gallai ef achub y dref trwy arwain y llygod oddi yno wrth ganu ei bib.

Wedi cael lle i adael y car, dyma sylweddoli ein bod newydd osgoi cael ein dal ynghanol gorymdaith filwrol, gyda thanciau, yn arwain o'r barrics i ganol y dref.

Ganwyd ef ym Mary Street, Caernarfon, a'i addysgu yn Ysgol Sir y dref honno, gan arbenigo mewn Saesneg a Ffrangeg.

Nid oedd Vera'n cofio iddynt eu graeanu unwaith yn ystod y deugain mlynedd y bu hi'n byw yn y dref.

Fe ddechreuodd y dryswch o'r eiliadau cynta', pan gliriodd y cymylau uwch Vilnius ac y trawodd yr awyren DanAir y tarmac ym maes awyr digysur y dref.

Roedd llawer o ffwdan yn y dref.

`O gwmpas y dref, yn mhob cyfeiriad, y mae dyffryn wedi ei fritho â phalasau - rhai pur fawrion a gwychion, ac eraill llai; parciau, perllanau, a gerddi o'u cwmpas.

Y 'Riot Act' yn cael ei darllen ym Methesda a milwyr yn cael eu symud i'r dref.

Y mae tuedd ynom ni'r cyfreithwyr i ddefnyddio'r Saesneg ar bob achlysur posibl: wele Gyngor Tref Pwllheli, rai wythnosau'n ôl, yn cystwyo dau gwmni o gyfreithwyr o dref nid nepell (a'r partneriaid yn y ddau gwmni yn Gymry Cymraeg þ un o'u plith yn Brifardd Coronog!) am iddynt anfon llythyrau uniaith Saesneg at y Cyngor Cymraeg hwnnw.

Eu hymateb hwy yw troi'n erbyn y traddodiad yn gyfan gwbl, rhoi'r tyddyn ar rent ar ôl marwolaeth eu tad a mynd i fyw yn y dref.

Drwy'r dydd bu'r plu yn chwyrlio o'r awyr lwyd a phan ddaeth y nos a'i rhew, ni allai yr un cerbyd dramwyo'r ffyrdd o gylch y dref.

Cefais fy nhemtio, wrth wneud darn i'r camera yn y sgwâr, i sibrwd fy ngeiriau; rwy'n siwr fod hanner y dref wedi clywed yr hyn a ddywedais.

Cawsom beint y tu allan i Cill Dara, ac un arall a chinio ym Mhort Laoise, ac fe stopiodd am y trydydd tro rhyw filltir neu ddwy y tu allan i Luimneach am ei fod angen, meddai ef, "To be ready in my mind to go through the traffic in the city." Ffarweliais ag ef yn y dref gan nad oedd o ddim yn mynd i gyfeiriad yr orsaf, ac fe gredwn nad oedd yn bell i gerdded yno beth bynnag.

Roedd rhywun wedi dwyn gwerth miloedd o bunnoedd o bethau o siop gemydd yn y dref acw, ac wedi saethu'r gemydd wrth wneud hynny.'

'Capelulo' oedd enw ty ei dad am ei fod yn debyg i dy o'r un enw yn Nwygyfylchi, a buan iawn y bedyddiwyd y bachgen yn Twm Capelulo gan bobl y dref.

Yn y dref fodern y mae'r bobl yn byw erbyn hyn, ond y dref hynafol yw trysor diwylliannol cenedl y Cwrdiaid a safle hynafol o bwysigrwydd rhyngwladol.

Eisoes, roedd y bugeiliaid ar y bryniau pellaf wedi rhuthro'n ôl i'r dref gyda'r neges arswydus bod byddin anferth ar ei ffordd tuag yno, Cannoedd, os nad miloedd o filwyr.

Ni fyddai'r lori'n sefyll nes iddi gyrraedd y dref.

Yn y cyntaf, er enghraifft, ceir peintiad adnabyddus Syr E. J. Poynter, Ffyddlon hyd Angau, llun canwriad Rhufeinig yn glynu wrth ei le pan oedd y diluw tân yn disgyn ar dref Pompeii.

Fe ddaw cyn hir." "Ac er mwyn ceisio gwneud y Nadolig ychydig yn hapusach i bawb," roedd y Maer yn siarad eto, "rydw i wedi rhoi gorchymyn i holl blant ysgol y dref yma fynd o gwmpas i ganu carolau.

Fe ddylen ni fod yn ddiogel felly rhag unrhyw derfysgaeth o du'r Palestiniaid, ac i mewn â ni ar fore Sul, heibio i'r rheolfa filwrol ar gyrion y dref.

Mae hyn yn dy atgoffa o'r diwrnod y cyrhaeddaist Trefeiddyn a mynd gyda Rhun i gyfarfod â Maredydd ac arweinwyr y dref.

Ar ôl cinio mynd i siopa o gwmpas y dref.

Cyrraedd Frisco yn ddiogel i groeso mawr gan ei fodryb a oedd yn byw yn y dref, a daeth llawer o'i ffrindiau i'r llong.

yr oedd wedi loetran ychydig ar ôl bod am paned o de a theisen yn un o fwytai llai twristaidd y dref, ond rhoesai ddigon o amser iddo 'i hun i gyrraedd gartref mewn da bryd i hel ei feddyliau ar gyfer y seiat.

Wedi cael stamp arnynt ac ymadael â'r llyfrgell aeth y ddwy i ganol y dref i gael cinio.

"Fydd neb yn y dref yma yn cael Nadolig llawen ..." "Heblaw am Monsieur Leblanc a'i ffrindiau," torrodd Marie ar ei draws.

Ond y mae llawer o'r cartrefi yn y dref yn reit fodern, fel y rhai sydd yn y llun.

Roedden ni'n hwyr iawn yn cael bwyd am fod y ffrae wedi para cyhyd, ond roedd yn werth aros am y pryd am fod Dad wedi mynd yr holl ffordd i%r dref i nôl tships i ni.

Dyna gyfarwyddyd Eirlys Williams wrth ddisgrifio sut i ddod o hyd i'w siop yn y dref!

Ni ddaeth, a gorfu i ni neidio i drên oedd eisoes yn llwythog, a mynd i San Servito, tua chwe milltir i'r gogledd o'r dref.

Safai'r dref ar ben bryn yng nghanol perllannau olewydd a gwinllannau aeddfed.

Dychmygwch am eiliad eich bod wedi clywed Kate Crockett yn dweud wrth Branwen Niclas dros goffi yn y Cabin yn Aberystwyth ei bod nhw am fynd allan i beintio un o flychau post y dref yn binc llachar.

Roedd hi ychydig bach ar ôl saith o'r gloch yn y bore ac roedd trigolion hen dref Kotor yn paratoi ar gyfer y dydd a oedd o'u blaen.

Yna diflannodd y wên oddi ar ei wyneb ac meddai'n araf, "Bydd pawb yn y dref yn dibynnu arnat ti.

Edrychodd pobl y dref allan drwy eu ffenestri.

Wedi clywed negeseuon o gefnogaeth cafwyd gorymdaith o ganol y dref at y mast ffôn lle cafwyd anerchiad gan Hywel Williams, darpar-ymgeisydd seneddol Plaid Cymru yn Arfon.

A gwaeth na hynny yng ngolwg y llywodraeth oedd fod swyddogion y dref yn cymryd rhan yn y trafodaethau ac yr oedd y Frenhines yn bendant iawn na ddylid annog lleygwyr i fusnesu mewn materion eglwysig.

Ni welais neb yn y dref a chanddo gysylltiad â Chymru.

Erbyn y p'nawn roedd hi'n barod i fynd am dro ac fe gychwynnwyd drwy'r dref.

Ychydig filltiroedd o'r dref ei hun yn Emiriaeth Sharjah mae ardal natur Khor Kalba gydag un o fforestydd mangrove hynaf yr ardal.

Cyfarfu ynadon y dref i drefnu iddynt hebrwng y milwyr drwy gydol y dydd; penderfynasant ymhellach gau tafarnau yng nghyffiniau'r orsaf rheilffordd am ddau o'r gloch y prynhawn, a'r gweddill yn ardaloedd eraill y dref am naw o'r gloch y nos.

'Roedd Awdurdod Datblygu Cymru, Bwrdd Croeso Cymru, y Cyngor hwn ac Antur Llŷn (y partneriaid) wedi cytuno i gydweithio i sefydlu a rhedeg cynllun cymhorthdal i berchenogion a/ neu ddeiliaid eiddo masnachol yng nghanol y dref.

Roedd y tair mil o bobl liw a addolai yn eglwys Mr Henrickse yn gorfod gadael eu heglwys a'u cartrefi a mynd i dref newydd - tref i bobl liw yn unig.

Nid yw'r tyddyn yn cynnal tenantiaid a thalu'r rhent y mae ei angen er mwyn cadw merched y Gŵr yn y dref.

Rwyt ti'n ddigon ifanc a llwyd dy wedd i edrych fel un o blant yr ysgol yna yn y dref.

Ym Mhen-y-bont ar Ogwr y bwriadwyd cynnal Eisteddfod 1940, ond ofnai'r Llywodraeth y gallai'r dref fod yn darged i gyrchoedd o'r awyr.

Wrth gerdded o gwmpas y dref mae llawer o bethau eraill yn eich atgoffa chi am y stori hefyd.

Am chwarter i chwech yn y bore cawsom orchymyn i godi, a dywedwyd wrthym y caem awr i grwydro'r dref.