Yn gwbl groes i duedd Graham Henry gyda'r prif dîm, mae'r Tîm A yn debyg o gynnwys set o olwyr llawn cyflymdra, dychymyg a doniau greddfol.

Yn wir, yr oedd y duedd i ddelfrydoli'r Groegiaid wedi mynd i eithafon ymhlith rhai o'r Saeson, nes peri ei bod yn anodd iddynt feddwl am y Groegiaid fel dynion o gwbl.

Adeg honno roedd yna fudiad o'r enw yr Eingl Gymry, roedd cylchgrawn o'r enw 'Wales' ac roedd pobl yn dechrau sylweddoli eu bod nhw wedi colli rhywbeth, ac roedd yna rhyw duedd ynom ni er ein bod ni yn sgwennu yn Saesneg, i ni geisio dangos nad Saeson mohonom ni.

Gan ei bod yn llifo ar draws tir Newidfa a Phlas Llechylched, y duedd yw ei galw'n Afon Widfa, neu'n Afon Plas.

Roedd yn beth anarferol i ferch fod yn annibynnol (er bod y Rhyfel Mawr wedi rhoi mwy o gyfle iddynt), a'r duedd yng ngwaith Kate Roberts yw dangos merched yn dilyn y drefn gonfensiynol - mynd i weini a phriodi.

Bu deall y darlun hwn yn dipyn o benbleth i'r esbonwyr, a'r duedd fu edrych arno fel enghraifft o barodrwydd y mynaich canoloesol i weu chwedlau er hyrwyddo eu buddiannau eu hunain.

Gwelodd duedd ddarllengar y mab a rhyfeddai at allu y dyn ieuanc gwledig.

Pan yw'n gwneud gosodiadau cyffredinol am lenyddiaeth, ei duedd yw pwysleisio elfennau fel crefft a deall, ond wrth drafod llenorion unigol, y maent yn aml yn ei gario ar donnau angerdd nes ei fod yn traethu ar ddwyster eu gweledigaeth o fywyd.

Y drefn ym Mhrydain yw ceisio rhyw le canol rhwng y ddau safbwynt - cyfuno'r awydd naturiol i gosbi a dial a'r duedd llai greddfol i ddiwygio.

Yn y cyfnod hwn y duedd oedd i'r prifeirdd ddod o gefndir academaidd y colegau; cymharol ddiaddysg oedd Hedd Wyn, ac yn erbyn ei ewyllys yr ymunodd â'r Fyddin.

Ar ddechrau'r saithdegau roedd yna duedd i feriniaid llenyddol Gorllewin yr Almaen ynghynt wawdio'r awduron hynny a oedd gynt wedi mynnu mai gwleidydda uniongyrchol oedd yn bwysig uwchlaw dim, ac a oedd nawr yn dychwelyd at lenydda wedi gweld methiant eu dyheadau.

Gwelir y duedd hon ar waith yn y deunydd Arthuraidd yn arbennig, lle gellid yn hawdd greu dolen gyswllt rhwng y traddodiadau estron a'r rhai brodorol, oherwydd bod cymeriadau ag enwau tebyg iawn yn profi anturiaethau tebyg, boed eu hiaith yn Gymraeg neu Ffrangeg.

Fodd bynnag, y mae dau lun yn yr arddangosfa sydd yn ymddangos yn groes i'r duedd gyffredinol.

Un o'r peryglon pennaf a wynebai'r morwynion alltud oedd 'dyfod i gyffyrddiad a llyfrau o duedd lygredig a drygionus, a ffug-chwedlau, o'r rhai hyn, mae llenyddiaeth y Saeson yn llawn, yn fwyaf nodedig y rhan (sic) a fwriedir i'r merched."ø Sôn am nofelwyr Saesneg y mae 'G' yn yr erthygl ddifrifddwys hon.

Mae hyn yn adlewyrchiad o duedd gweinyddwyr trwy'r saithdegau a'r wythdegau i weld ysgolion bach fel 'problemau' costus i'w cau pan deuai cyfle oherwydd fod nifer y disgyblion wedi disgyn i'r lefel mympwyol o 16.

Ar fy synnwyr digrifwch i, neu ei ddiffyg, y mae'r bai efallai; yr hen duedd yma sydd ynof o fod eisiau tynnu'r mwgwd i weld y deigryn ar rudd y clown a'r siom ar wyneb y chwaraewr dartiau.

Un duedd gyffredinol yw cyflwyno cyfarwyddiadau a chynnwys tudalennau o werslyfrau yn llafar i'r dosbarth gan fod hynny'n gyflymach ac yn sicrhau fod yr holl ddisgyblion wedi derbyn yr un wybodaeth.

Yn wyneb y duedd cynyddol i ganoli grym ac i danseilio awdurdod awdurdodau lleol trwy ganiatau i'r farchnad-rhydd cael rhwydd hynt i reoli, ni fydd adroddiadau ar yr iaith Gymraeg, ynddynt eu hunain yn sicrhau dyfodol i'r iaith.

Rhagrith Yr ail wedd ar y duedd yma i 'feddwl yn gam' yw RHAGRITH.

Roedd - - yn poeni fod comisiynydd yn berygl o golli ei statws di-duedd wrth gymryd gwaith uwch-gynhyrchydd.

Mae'n ddigon tebyg i'r duedd (ar echel arall) i rai deithio'r byd gan weld adlewyrchiad o Gymru ymhob twll a chornel.

Nid oes amheuaeth nad yw'r duedd i 'feddwl yn gam' yn parhau i'n blino ni fel cenedl heddiw, a bod hynny nid yn unig yn bygwth ffyniant a pharhad yr iaith Gymraeg, ond hefyd yn creu rhwyg ac anghydfod yn ein plith.

Mae yma duedd i fewnoli Siôn fel gweddau ar bersonoliaeth ei dad, ei galon, ei fryd, ei nerth, ac yn uchafbwynt ar y cwbl, ei fabolaeth.

Ac fel sy'n gwbl briodol wrth reswm ar achlysur-on o'r fath, rhyw duedd sy' ynom ni, 'o fryniau Caer-salem' fel 'tai, i edrych yn ôl ar 'daith yr anialwch', ar ei 'throeon' a'i hofna'.

Ond yr oedd yna duedd yn y dehongliad hwn i ganolbwyntio ar droseddau defodol y gallai dyn eu cyflawni'n ddifeddwl neu'n anfwriadol, gan anwybyddu'r troseddau moesol dyfnach a ddibynnai fwy ar ewyllys dyn.

Dyma ychydig ffeithiau i amlygu'r duedd.

Yn ystod hanner cyntaf y ganrif dôi llawer o'r uchel glerigwyr yng Nghymru o rengoedd y dosbarth swyddogol Cymreig, ond erbyn ail hanner y ganrif nid oedd y duedd hon mor amlwg.

Credaf fod saer coed wedi ei eni i'r grefft; bydd ynddo duedd ymarferol at ffigurau a mesurau, ac mae'n awyddus i ddysgu o hyd.

Y mae yna duedd ymhlith rhai ohonom o hyd i roi'r bai am ddirywiad yr iaith yn bennaf wrth ddrws y Sais yn hytrach na chyfaddef esgeulustod y Cymry eu hunain.

Ond ar y pwynt hwn gwnaeth gysylltiad uniongyrchol rhwng diffyg addysg ac ansefydlogrwydd natur y Cymro a'r duedd at derfysg fel y Beca.

Cysylltai'r dirywiad materol a welodd yn sir Fynwy â'r duedd at derfysg cymdeithasol.

Rhyfeddod felly yw fod gennym nofelwyr o fath yn y byd, gan mai'r duedd fu eu hanwybyddu.

Yn y grwpiau oed ifancaf y gwelwyd y duedd fwyaf calonogol, lle'r oedd ffigurau 1991 yn dangos parhad yn y twf a gofnodwyd yn gyntaf ym 1981.

Rydym ni erbyn hyn yn cael ein gwahodd i'r ystafelloedd am goffi, ond y duedd yw mynd i'r un ddwy ystafell bob tro, a dyna reswm arall pam bod angen ystafell arnom ni - fel y gallen nhw ddod atom ni am goffi, yn lle'n bod ni'n tarfu arnyn nhw drwy'r amser.

Nid rhaid ychwanegu fod holl duedd economaidd Prydain Fawr gyda'r canoli fwyfwy ar ddiwydiannau yn gwthio'r Gymraeg fel clwt i gornel, yn barod i'w daflu ar y domen.

Ond hyd yn oed mewn gwledydd mwy rhanedig, megis yr Almaen a'r Eidal, gwelwyd yr un duedd i gryfhau a chanoli llywodraethau'r wlad ymhlith tywysogaethau'r Almaen a mân wladwriaethau'r Eidal, bob un ohonynt o'r bron â'i hunben erbyn hyn.

Os cywir hyn o ddadansoddiad, mae'n dilyn nad oes y fath beth â safbwynt cwbl ddi-duedd, cwbl niwtral.

Trac offerynnol ydi Hamfatter ac fel gyda phob cân debyg mae yna duedd iddi fod braidd yn undonog ar brydiau - ond fel gyda'r caneuon eraill ar yr EP mae yma gerddoriaeth sydd yn eithriadol o swynol.

Darganfu nad oedd yn gallu dygymod â'i duedd flaenorol i gondemnio Eglwys Rufain am ei llygredd a gwendidau eraill, a gofynnai iddo'i hun tybed ai yr eglwys honno yn unig oedd yn ddigon cryf i amddiffyn crefydd yn erbyn ymosodiadau'r rhyddfrydwyr seciwlar.

Yn ail, mae yna duedd i anghofio gwir natur unrhyw economi.

Dangosai, meddai'r gwrthwynebwyr, wir ysbryd y mudiad, sef ei hoffter o ddulliau cudd, cyfrinachol o weithredu, a'i duedd Jesuitaidd.

Adlewyrchir yr amwysedd hwn yn y disgrifiad o Siôn yn yr ail baragraff, y diniweidrwydd annwyl a'r anwadalwch ar y naill law, ac ar y llall y duedd i efelychu oedolion.

Un rheswm am y duedd yw fod gan y beirdd eu hutgorn misol, sef Barddas, heb son am ddawn ffanfferaidd Alan Llwyd fel lladmerydd Cymdeithas Cerdd Dafod, a'i weithgarwch di-ben-draw fel bardd, golygydd a threfnydd Cyhoeddiadau Barddas.

Y mae'r duedd i uniaethu "Lloegr" â "Phrydain" yn hen iawn.