Rhyw gul-de-sac oedd Troed y rhiw a rhaid oedd troi'n ol at y Red Cow, a chofiais mai hon oedd y dafarn a fynychid gan brodyr fy mam a lle y dysgodd ei brawd John sut i ddawnsio, camp yr ymffrostiai ynddi drwy ei oes.

Tua diwedd honno dywed: 'Os gyfynnir ple dysgodd (Dafydd) ganu a charu mor gyffredinol, rhaid cydnabod ei ddyled anuniongyrchol i Drwbadwriaid Ffrainc, fel y dangoswyd eisoes gan Prof Cowley, Stern, Prof W Lewis Jones a Mr W J Gruffydd.

Yn y diwedd yr oedd ymlyniad Bedwyr wrth fethod ac wrth y gwir yn drech na'i awydd i blesio: ar y weiarles, dysgodd foddi pobl mewn dŵr cynnes, chwedl Tom Jones Llanuwchllyn.

Gwenent wrth ei gyfarfod a dysgodd hyd yn oed eu plant mai da yn wir, oedd Duw, i anfon dyn tebyg i'w mysg.

Yn ystod y bedwaredd ganrif ar ddeg a'r bymthegfed, serch hynny, dysgodd mwy o'r boblogaeth leyg ddarllen.

Yn ystod yr amser a dreuliodd yn Rhydychen y daeth gyntaf o dan ddylanwad y Dadeni Dysg, a dyma'r pryd y dysgodd Roeg a Hebraeg, ieithoedd a fyddai'n waelodol bwysig isso wrth geisio trosi'r Ysgrythurau.

Mae'n anodd meddwl am neb a fuasai'n awyddus i hawlio'r cyfansoddiadau hyn fel ei waith personol, ond mewn oes pan oedd llên-ladrad yn rhemp, dysgodd y Meudwy drwy brofiad chwerw, mae'n rhaid, y dylai ddiogelu ei gynhyrchion, a dyma paham y ceir 'Entered at Stationer's Hall', 'All Rights Reserved' ac 'Ni ellir argraffu y cyfansoddiadau hyn heb ganiatâd yr awdur' ar bob un o'i lyfrau.

Dysgodd Gwyn Alf Williams fod ein dyfodol cenedlaethol yn ein dwylo ni ein hunain wrth ddarllen ei ddysgeidydd, Marx: 'Mae dynion (a menywod) yn gwneud eu hanes eu hunain..

Yn ddarlithydd prifysgol cyn iddo ymddeol y mae un o'r awduron, Alun Rhys Cownie o Gaerdydd, yn ddysgwr ac yn awr yn byw ym Mhwllheli lle dysgodd Gymraeg.

Dysgodd Douglas Bader yn gyflym sut oedd gyrru awyren.

Dysgodd fi hefyd fod yr Arglwydd yn gwrando ar bawb.

Nid nad oedd e'n ddyn digon dewr a gwrol, ond oedd bwrw er mwyn bwrw fawr o werth i neb, fel y dysgodd 'da'i dad.

Yn ei ffordd ddi-drais, dieiriau, dysgodd hi i ffrwyno ei hofnau : gosododd ei stamp ei hun ar ei chymeriad ac ar eu ffordd o fyw.

Ac er na chafodd ddiwrnod o ysgol Saesneg, dysgodd ei ddarllen a'i siarad yn ddealladwy.

Ond un o'r cysuron mwyaf i mi oedd fel y dysgodd ganu Hen Wlad Fy Nhadau mor ddiffwdan (gyda holl urddas pysgodyn aur mud, marweddog) ar amrantiad (drwy osmosis) yn y ddywededig gynhadledd ar lan hen Afon Ddyfrdwy ddofn, yng nghwmni yr anwylaf gwnewch-i- mi-fedd-mewn-unig-fan Wyn.

Meddai ar rym penderfyniad anghyffredin iawn, a dysgodd gan David Rees, 'Y Cynhyrfwr' o Lanelli, nad oedd dim daionus yn 'annichonadwy' .

Dysgodd y Blaid hefyd wersi o'r ymgyrchu.

Dechreuodd fynychu'r Ysgol Sul a dysgodd ddarUen ei Feibl ac ai i gryn hwyl mewn seiadau a chyfarfodydd gweddi.

Rhan o'n cynhysgaeth ni yw mawrygu'r iaith ac yr ydym yn dra dyledus i'r ysgolheigion hynny, fel Syr John Morris Jones, a'n dysgodd ni i geisio anelu at y safonau uchaf posibl wrth drafod yr iaith.

Ambell ddyn od fel Emrys ap Iwan a Michael D. lones a'u dysgodd mai amddiffyn eu cenedl oedd eu dyletswydd gyntaf.

Dysgodd hefyd grap lled dda ar y Ffrangeg a'r Lladin, a medrai ddarllen y Beibl Hebraeg.

Dysgodd bechgyn cefn-gwlad Cymru grefft newydd sbon.

Williams Parry, ser 'Y ddôl a aeth o'r golwg': Buan y'n dysgodd bywyd Athrawiaeth llanw a thrai: Rhyngom a'r ddôl ddihalog Daeth chwydfa'r Gloddfa Glai.

Yn rhinwedd ei genedlaetholdeb dysgodd weld perthynas gymhleth iawn rhwng dyn a'i amgylchfyd.

Dysgodd gywiro gynnau, a daeth hyn yn rhan bwysig a diddorol o'i waith: gweithio morthwylion i hen ynnau deuddeg bôr a defnyddio pinnau i sicrhau gynnau oedd yn rhy sigledig i hyd yn oed y Bedwin mwyaf beiddgar fentro eu tanio.

Dysgodd oes o brofiad iddo beidio a gwneud hynny yw un neges yn y gyfrol.

Ond er yr holl boen, daeth Douglas yn well a dysgodd gerdded ar ddwy goes fetel.