Ym mlynyddoedd cynnar y mudiad, dim ond ar rai o'r ffermydd mwyaf yr oedd tractor.

Gellir dadalau fod cynifer o systemau amaethu yng Nghymru ag sydd o ffermydd, ac mae hyn yn adlewyrchu'r cyfuniad o ddylanawadau lleol sy'n effeithio ar ffermydd unigol.

Pentref bychan oedd Sipi, - tair siop ac ysgol Gatholig fawr gyda llawer o ffermydd bychain o gwmpas.

Aeth trigolion y pentrefi gwasgaredig a'r ffermydd pellennig i lawr i'r dref i drwst y ffair.

Unwaith, ac yntau'n ymweld ag un o ffermydd yr ardal, dywedodd gwraig y fferm wrtho ei bod eisoes wedi talu i'w dad.

Eto o ran arwynebedd mae ffermydd defaid yr ucheldir yn defnyddio tros draean o dir Cymru.

Bu llawer o adeiladu, a datblygodd pentref hollol newydd yn Nhrefor, lle gynt y bu'r Hendre a'i hychydig ffermydd a'i harfer o adeiladu cychod.

Wel, mi a adawaf yr hen deuluoedd a'u ffermydd am sbel, gan obeithio eich bod yn dal i sefyll ar ben yr allt wrth ymyl yr Ysgol.

Gwell hynny na'u gweld yn rheibio'r cnydau ar y ffermydd cyfagos!

Yn gyntaf, mae rhy ychydig o weithwyr ar ffermydd erbyn heddiw.

Arafodd hyn lawer ar ei gerddediad ond daliodd i lafurio ar ffermydd y Cwm drwy'r amser.

Yr oedd tlodi'r wlad yn ei gwneud yn amhosibl i filoedd hepgor yr amser i'w plant gael addysg am flynyddoedd; yr oedd pob ceiniog a enillai'r plant wrth weithio ar y ffermydd ac yn y gweithfeydd yn help i ysgafnhau cyni'r teulu.

Dyna pam greais i bobl fel Iago Prytherch ac enwau lleoedd fel ffermydd Tyn y Fawnod a Tyn y Llawnog ac ati.

Mae'n siwr na fynnai iddynt fyned i'r gwaith glo i golli eu bywydau fel eu tad a'u brodyr, ac nid yw'n debyg y byddai gwaith fferm wedi apelio atynt fel plant tref, hyd yn oed pe na bai ganddi hi wrthwynebiad Mari Lewis i'w phlant fynd yn weision ffermydd: fe gofiwch na welodd honno yn ei bywyd bobl mor ddi-fynd 'a'r gweision ffarmwrs yma', na phobl a llai o'r dyn ynddynt.

Mae Justin, bachgen 13 oed, wedi cael ei adael ar ei ben ei hun ar fferm ei ewythr Mac a phan fo'r arth grisli, sydd wedi lladd anifeiliaid ffermydd cyfagos, yn lladd anifail sydd yn annwyl iawn i Justin, mae o am ddial.

Ymadawai felly, am fis efallai, gan grwydro ar hyd a lled amryw ffermydd eraill cyn dychwelyd drachefn ato ef ac ail- ddechrau'r ffieidd-dra.

Er bod y byd amaeth yn cychwyn ar gyfnod o newid mawr, gyda'r defnydd a wneid o beriannau wedi lledaenu er mwyn lleihau'r angen i fewnforio bwyd yn ystod y Rhyfel, gan arwain yn anochel at leihau'r nifer o weision a weithiai ar ffermydd a pheri i'r Llywodraeth ddarparu prisiau sefydlog am gynnyrch fferm, cyflwyno portread eithaf rhamantaidd o fyd yr amaethwr a wnaeth Geraint Bowen.

Gwelwn yma yr ochr dywyll i'r hyn sydd yn digwydd yng nghefn gwlad gyda'r ffermydd yn cael eu torri, y colli cydweithrediad cymdeithasol a thrwy hynny rhyw ddiflastod yn ymlusgo i mewn i beth mae llawer yn gredu yw'r ffordd delfrydol o fyw.

Pan oedd y cydio maes wrth faes yn digwydd, nid colli'r teuluoedd oedd yn byw yn y ffermydd yn unig yr oedd y gymdeithas; roedd y gweithwyr a'u teuluoedd yn gadael hefyd, ac yr oedd y crefftwyr yn mynd yn brin ac yn diflannu, ac nid oedd angen gwasanaethau ar boblogaeth denau oedd yn nychu i'w thranc.

Cafodd glaw di-ddiwedd y gaeaf effaith ar ffermydd tir ar heb gyfle i ddechrau aredig na thrin y tir.

Yn draddodiadol, mae'r ffermwr wedi arfer gwella'i anifeiliad trwy ddeewis rhai gorau'r fferm, neu rai o safon uchel wedi eu pryni o ffermydd eraill, a defnyddio'r rhain ar gyfer magu.

Ond cymerwch gysur, canys pe buasai'r cwrs hwn yn agored ichi buasech felly yn cael eich amddifadu o ddarllen llenyddiaeth ddychymyg wychaf y byd disgrifiadau estate agents o'r ffermydd sydd ganddynt i'w gwerthu.

Ychydig o gnydau a dyfir yn genedlaethol, er fod cnydau megis tatws cynnar ac yd yn bwysig i economi ffermydd mewn rhai ardaloedd, yn enwedig yn yr iseldiroedd.

Yna, meddai'n chwyrn, "Bwyd o'r dref yma a'r ffermydd cyfagos ydy'r cwbl, wedi ei ddwyn ar orchymyn y Maer yna.

Ymwelai a ffermydd gwahanol, a lladd un ddafad ar y tro, dim ond un, yna ei goleuo hi.

Rydw i wedi gweld rhai tebyg ichi o'r blaen, yn llawn delfrydau a syniadau rhamantus, ond wyddoch chi beth, erbyn iddyn nhw gyrraedd y canol oed parchus, y nhw ydi'r bobl fwyaf crintachlyd y gwn i amdanyn nhw, ac mi werthen nhw eu ffermydd i ladron tase'r pris yn iawn." "Ac felly, rhag ofn mai yr un fath y byddaf innau, dyma fi'n gwneud penderfyniad ynglŷn â Maes y Carneddau tra ydw i'n dal yn ifanc.

Erbyn heddiw tueddwn i feddwl am gŵn fel anifeiliaid anwes ond ar ffermydd a thyddynnod Sir Benfro a Sir Aberteifi y magwyd y ddau fath o gorgi yn arbennig ar gyfer gyrru gwartheg ac er mwyn hela y crewyd cŵn megis Daeargi Sealyham, y Daeargi Cymreig (a fu mor llwyddiannus yn Sioe Cruft eleni) a'r Tarfgi Cymreig (Welsh Springer Spaniel).

Pwy a all fesur ein dyled i'r Cymry hynny sy'n gwrthod gwerthu eu ffermydd i'w cyd-Gymry amharchus, gan ddewis yn hytrach ymddiried y tir sydd mor annwyl ganddynt i ddwylo'r sawl a rydd brawf digamsyniol o'i barch tuag at y tir hwnnw?

Dyfynnwyd tystiolaeth nifer gan gynnwys y Parchedig Edward Williams, gweinidog yr Annibynwyr yn Llanfair-ym-Muallt a gyfeiriodd at blant anghyfreithlon ym Mrycheiniog a chyfathrach rywiol ymhlith gweision a morwynion ffermydd.

Ar waethaf protestiadau'r wraig, llwyddaf, ar bob gwyliau, i ymweld â'r ffermydd lleol.

Wrth i'r frwydr i gael gwared ar yr unben, yr Arlywydd Mohammed Siad Barre, ledaenu drwy'r wlad, roedd carfan wedi troi'n erbyn carfan a llwythau wedi troi ar eu cymdogion, gan ddifa ffermydd, tir ffrwythlon prin ac, yn waeth fyth, cymunedau cyfan.

Mae ffermydd heddiw a'u tiroedd ar hyd a lled y wlad.

Ni wn i, ond byddaf yn pensynnu rhywfaint ac yn cael amheuon ar y mater wrth weld yr olwg arallfydol yn llygaid ambell estate agent, ac wrth ryfeddu uwchben ar ucheledd dychymyg ei ddisgrifiadau o'r ffermydd sydd ganddo ar werth.

Cynllun Grant Ffermydd a Chadwraeth).

Nid oedd trydan mewn lleoedd i odro nac i goginio nac i oleuo a bu llawer o ddefaid o dan gladd am ddyddiau mewn ffermydd isel iawn.

Mae Llywodraeth Zimbabwe wedi rhoi'r hawl iddo'i hun i feddianu bron i fil o ffermydd ffermwyr croenwyn.

Gwerthwyd 20,000 o dai, 1000 o siopau, 250 o dafarndai ynghyd â theatrau, ffermydd a mân bentrefi.

Gan ddechrau ar Noswyl Nadolig byddai'r dathlu yn parhau am o leia' dair wythnos gan nad oedd yna lawer o waith i'w wneud ar y ffermydd yn ystod troad y flwyddyn, ac roedd pawb yn gallu canolbwyntio ar gael hwyl a sbri.

Gwr nobl oedd y Parchedig John Jones, yn fugail gofalus i'w bobl ers pymtheng mlynedd, ond ar derfyn pnawn heulog o Orffennaf fel hyn, ac yntau wedi galw yn rhai o ffermydd y fro ar ei daith i'r Plas, roedd o fymryn yn ansad ar ei draed ac, o bosibl, beth yn orhyderus yn ei siarad.

Symudodd pobl o lawer rhan o Gymru i fyw yn Nhrefeca ei hun neu yn y ffermydd oddi amgylch er mwyn mwynhau gweinidogaeth Harris.

Byddai'n dwyn gwair o ffermydd cyfagos, ond er y gellid dilyn ei drywydd yn ôl am Dyddyn Bach ni feiddiai neb ei gyhuddo, gan fod arnynt ei ofn.

Yn ogystal â meibion a merched ffermydd, ymunodd nifer o weision hefyd, rhai ohonynt yn aelodau gwirioneddol werthfawr.

Tu hwnt a thu yma i'r pentref gwelir ffermydd a thyddynnod y fro, ac enwau arnynt sy'n bedwar cant oed.

Yna, aethpwyd ati i fagu'r anifeiliaid ar rai ffermydd yn ddiweddar yn ne a chanol- barth Sweden.

Y mae i'r plwyf hwn ei batrwm ffisegol yn ei nentydd a'i afonydd, ei ffyrdd a'i ffermydd, ei gloddiau a'i gaeau, ei bant a bryn, ei goed a'i ddrysni, ei lechwedd a'i wastadedd, ei wyndwn sych a'i rosydd corsiog.

Ond pe gofynnech iddo ymhle mae'r Wythi%en Fawr ond odid mai eich cyfeirio i bentref Brynaman a wnâi, gan restru enwau tyddynnod a mân ffermydd fel Pen-y-graig Glynbeudy, Cwm-garw a'r Croffte, oblegid teulu a wnaeth gyfraniad sylweddol i'r diwylliant brodorol a chenedlaethol yw'r Wythi%en Fawr.

Yn ogystal, cyflogodd William Jones, Talybont i wneud cynllun manwl o'r Plas a'i erddi, i gofnodi enw pob fferm a oedd yn perthyn i'r Stad ac ysgrifennu yn y gyfrol enwau pob cae a berthynai i'r ffermydd hynny.