Llyfrgell Home Page Contents

Llyfrgell Owen Phrasebank

fyny

fyny

Yn erbyn cefndir yr ymgyrch hon y clywn ei lais yn galw ar ddynion i gymryd i fyny'r groes a'i ddilyn - anogaeth sydd ar y naill law yn eu cyfarwyddo i gerdded ffordd tangnefedd ac ar y llaw arall yn eu gwahodd i gyfranogi o ddioddefaint y Selotiaid yr oedd eu cyrff meirwon weithiau i'w gweld ar groesbrennau mewn mannau amlwg ym Mhalestina.

Taith bleserus, heb orfod dringo gormod na dychwelyd yr un ffordd, yw'r un i fyny Llwybr y Mwynwyr at Lyn Glaslyn ac yna i lawr Llwybr y Pyg.

Y bore wedyn roedd Merêd yn awyddus i fynd i grwydro naill ai ar hyd yr arfordir i gyfeiriad An Spideal neu i fyny'r dyffryn i gyrion Loch Coirib er mwyn cael mwynhau'r golygfeydd a'r tawelwch digymar; ond mynnodd Dilys gysgu ymlaen ar ôl cyfeddach y noson cynt.

Mi fyddai cynnydd yn y pensiwn a rhoi mwy o arian ar gyfer budd-dal incwm yn gwneud i fyny am beth fydden nhw'n golli, meddai.

'Mae un ohonan ni'n mynd i fyny'r grisia cefn i'r hen stafell chwarae, reit, heb roi'r gola 'mlaen.

sy'n dod i fyny ar Radio Cymru.

Yr ochr arall i'r lon i giat y Pandy mae fferm Glanrafon, ac ychydig i fyny oedd y Bull Inn, a gedwid gan John Thomas, a pherthynai y dafarn yr amser honno i Mr Lambert, gwr bonheddig oedd yn byw yn Tanygraig, Traeth Coch, ac mae gennyf gof amdano yn dod i'w oed yn un ar hugain, yn cael ei dynnu mewn cerbyd gan ddynion ifanc, ac rwy'n cofio bod pont o flodau ger y Pantom Arms.

Jones Roberts, yn athrawon arnom ar ein taith i fyny'r ysgol ac wrth eu traed hwy y dysgais am fywyd Crist, teithiau yr Apostol Paul a helyntion rhai o gewri'r Hen Destament.

Tyrd tithau'r ffordd hyn, Glyn.' Aeth i fyny grisiau arall a'i arwain i ystafell fechan lân a thestlus yng nghefn y tŷ.

Ond i ryw greadur bach ofnus a swil fel fi, a minnau'n edrych i fyny felly o ddyfnder fy sêt wrth yr organ tuag at ei uchelfan ef yn y Sêt Fawr wrth Fwrdd y Cymun, yr oedd edrych i'w ddwy ffroen aruthrol ar un eiliad fel edrych i ddau dwll blwmars hen ffasiwn yn bochio yn y gwynt.

'No, it really is' meddai y fenyw ac wedyn dyma hi yn cyflwyno ei hun wrth ei henw a minnau yn sythu i fyny yn y gwely mewn panig ac ymddiheuriadau llawn.

Maent yn ei agor hefo cyllell, ac yn ei ail danio, ac i fyny'r rhaff â hwy, cyn gynted ag y gallent, a dyrna glec a thwrw mawr gan y cerrig yn rhowlio i lawr wyneb y graig.

Fyny ym mynyddoedd uchel Cwrdistan yng ngogledd-orllewin Iran oedd o', a'r siwrnai i gyrraedd yn un anodd.

Y diwrnod o'r blaen yr oedd gweithiwr ffordd yn gwthio berfa lawn o goncrit i fyny planc.

Eto byddai'n pwyso'n wahanol hanner ffordd i fyny'r Wyddfa, ac yn pwyso dim yn y gwagle.

Wynwyn oedd y peth gorau a ddigwyddodd yn N'Og ers pan blethwyd gwe pry copyn yn lastig i gadw trowsus a 'sanau i fyny.

Ar ambell brynhawn Sadwrn yn yr haf âi â ni am dro i fyny at y Marchlyn am bicnic, ac yno ar lan y llyn adroddai hanesion am arwyr Cymru Fu wrthym.

Yr oedd yn ofynnol i'r sawl oedd ar y graig fod yn o ystwyth i danio'r fuse a dringo i fyny i ddiogelwch, ac yn ddisymwth dyma'r ergydion yn dechrau mynd allan.

Ar lan y môr, mae pobl yn penderfynu eu bod nhw'n mynd i ddringo'r clogwyni, yna hanner ffordd lan maen nhw'n darganfod na fedran nhw ddim mynd i fyny nag i lawr.

Pan gyrhaeddodd, gwelai Rageur a Royal yn neidio i fyny ac i lawr grisiau pren y feranda.

Panic llwyr--agor y drws i'r cefn, a fflame yn dringo i fyny'r llenni.

Rhoddais fy nwrn y tu mewn i'r het a'i gwthio i fyny dipyn.

Ni theimlai'r fam ar ei chalon olchi, na gwneud dim arall, ac aeth i fyny yn y prynhawn i Twnt i'r Mynydd.

Mae wedi rhoi i fyny'n llwyr.

'Mae'n bosib o hyd i ni fynd 'fyny.

Dau lanc ifanc yn mynd i garu Ar lan yr afon ar i fyny Sþn cacynen yn y rhedyn Trodd hwy adre'n fawr eu dychryn.

A'r planhigfeydd llydain oddi yma i lawr hyd at yr Atlantic a Chulfor Mexico, ac i'r gorllewin hyd yr Afon Fawr - y Mississippi - ac ymlaen wedi hyny hyd at dueddau Ymerodraeth Mexico - maent y dyddiau hyn yn cael eu torri i fyny a'u rhannu - eu rhannu rhwng y niggers a'r Yankees, ac unrhyw genedl o unrhyw wlad a ddelo ymlaen i'w cymryd, am lai na hanner eu gwerth.

Yr oedd hyn yn brofiad digon diflas yn aml; llosgi ystafell mewn neuadd neu ysgol mewn pentref, penodi dyddiad a threfnu siaradwr; hwnnw weithiau'n tom'i gyhoeddiad ar y funud olaf ac nid oedd dim amdani ond mynd yno fy hun a chyhoeddi neges y Blaid cystal ag y gallwn Ni chaem fawr ddim cefnogaeth mewn aml ardal, ychydig a ddeuai i'r cyfarfodydd a drefnid - rhyw hanner dwsin a llai na hynny yn aml ac weithiau neb yn troi i fyny.

Gollyngdod digamsyniol ar bnawn heulog o Fehefin i gaethion bach y desgiau pren fyddai edrych i fyny ar y manol yn entrychion yr ysgol a chofio fel yr oedd Wmffra a Nedw wedi treulio pnawn cyfan yn y seilin yn gollwng slumod wrth ben dosbarth y sgþl.

Pwysai'r cŵn eu traed a'u hewinedd yn erbyn y grisiau wrth fy nhynnu i fyny gerfydd fy jersi." "Mae'n wyrth na ddrylliodd y defnydd wedi'r holl lusgo," ebe'i fab.

Mi fydd i fyny iddi hi benderfynu beth i'w wneud.

Tref ar i fyny oedd Llanelli ar droad y ganrif.

Mae 'na chwilod i fyny fan'na sy'n cynhyrchu nwyon gwenwynig, ylwch.

Dringasom i fyny o'r heol sy'n arwain i Landysul yn ymyl pont y rheilffordd sy'n ei rhychwantu, gan daro'n lwcus ar un o gyn-weithwyr y rheilffordd, yn pladuro godre'r embancment.

Ond i fyny'r afon i'r dyfroedd oerion y daw'r eog a'r brithyll a chladdu eu wyau yn y graean.

Yna yng ngwanwyn bob blwyddyn daw miloedd ar filoedd i ymwthio i fyny afonydd Ewrop.

Roedd y gwely pren isel wedi ei osod yn erbyn y wal fewnol ac roedd gwrthban brown golau yn symud i fyny ac i lawr wrth i'r hen ŵr anadlu'n llafurus odano.

Gallai Meic glywed traed yn dal i fyny ag ef.

Yr wyf fi yn hoff o glywed tonnau'r môr yn curo'r creigiau ac yn taflu'r ewyn i fyny fel rhwyd i ddal pelydrau'r haul.

A'r bore wedyn ar ôl codi, dilynodd hi o gwmpas yr ardd ac yna i fyny'r berllan.

Roedd hi'n fore braf, a chan fod rhyw ddwy awr i fynd cyn y dadorchuddio, gadewais y ffordd fawr wrth dafarn y Red Cow yn Nhreorci a throi i fyny i Troedyrhiw Terrace wrth droed Moel Cadwgan.

Prin amser oedd gennyf i gadw fy het ac eistedd wrth fy nesg cyn i Sam ddod i fyny'r grisiau i'm hysbysu bod Matthew Owen wedi cyrraedd.

Roedd PC Llong yn sboncian i fyny ac i lawr fel estrys ungoes ac yn chwythu fel fflamiau ar ei chwibanogl arian.

'Pa gŵn?' meddai Meic gan geisio dringo i fyny wrth ochr ei chwaer.

Ewch i fyny'r grisiau ar y chwith tu cefn i hysbysfwrdd ar lwybr nadreddog yn estyn a disgyn drwy'r eithin rhedyn a mieri.

Ei chynnig olaf i geisio tawelu pethau oedd dod o hyd i gerddoriaeth roc eithriadol o swnllyd ar y radio a'i droi i fyny'n fyddarol o uchel.

'A rhyw ddiwrnod, mi rydw i am fynd i fyny i'r wyneb i weld popeth drosof fy hun.'

Wrth ddod at allt ar i fyny, newidiwch i lawr yn gynt na'r arfer.

A dowch i fyny ar hyd-ddi, fel arfar.

Wel ydi, mae pawb hefo tractor, a chlymu fferm wrth fferm, ffermwyr cefnog yn awyddus i gael gafael ar y tir ac yn barod i adael i'r hen fythynod fynd er mwyn cael byw yn y cymoedd, gan bicio i fyny bob hyn a hyn mewn cerbyd neu dractor neu rywbeth.

Os bydd hi acw wsnos eto mi fydd raid i mi'i phlygu i fyny.

Yn wynebu'r drws roedd yna wely haearn sengl, ac fel roedd o a'i dad yn edrych fe gododd y gwely i fyny i'r awyr bedair troedfedd oddi ar y llawr.

Erbyn canol yr ail ganrif ar bymtheg roedd rhai gwyddonwyr a naturiaethwyr wedi barnu fod a wnelo mudo o'r dyfroedd croyw i'r môr rywbeth â'r broses, ac yr oeddent wedi cysylltu'r sylw fod llysywod bach yn dod o'r môr i fyny'r afonydd bob gwanwyn â'r broses o symud i lawr i'r môr.

Beth bynnag a ellid ddywedyd am waith Mr Jones yn cusanu genethod ieuanc iawn a fegir ganddo, ni welwn reswm yn y byd dros iddo barhau i wneuthur hynny wedi iddynt dyfu i fyny yn ferched ieuanc.

Aeth Algis Geniusas â ni i fynwent uwchlaw'r hen ddinas yn Vilnius, heibio i'r tai ble'r oedd cŵn bach y drefn gomiwnyddol wedi arfer byw, i fyny y tu hwnt i'r fynwent swyddogol lle'r oedd pwysigion y sustem Sofietaidd yn gorwedd dan eu marmor trwm, draw i fryncyn bychan lle'r oedd cyrff y gwladgarwyr i gyd.

Mae pawb dipyn bach yn dwp ar ôl clywed y stori%au ysbryd yma." Dringodd y pump i fyny'r ysgol raff i'r ffau yn y dderwen a bodlonodd Smwt i eistedd yn gwarchod wrth fôn y goeden.

Gwthiodd y bygi i ben y stryd, rownd y gornel ac i fyny'r rhiw at y siopau.

Mae'r dynion hyn yn gwybod yn o dda faint o bowdr fydd ei eisiau i chwythu'r darn hwn o'r graig allan, ac felly y maent yn rhoi rhywbeth o gan pwys i fyny o bowdr ynddo ac yn gosod fuse, sef math o weiren wedi ei llenwi â phowdr, yr hon sydd yn tanio'n araf hyd nes y daw at y powdr, a dyna ergyd ofnadwy a'r graig i'w chlywed yn rowlio i lawr.

Mae eu henwau nhw i gyd i lawr yn y fan yma gen i." "Dewch i fyny i'r ffau," sibrydodd Wyn.

'Roedd yr hyn ddigwyddodd wedyn fel ffars Brian Rix; nhad yn neidio o'i wely, y tŷ'n ysgwyd, drws ystafell gysgu mam a nhad yn agor a chau, drws ystafell gysgu ni yn agor, yr ystafell fel bedd, Wili a Glyn yn y gwely mawr yn cuddio o dan y blancedi a finna yn y gwely bach un lygad ar agor yn gwylio'r digwyddiadau, a gweld nhad un llaw yn dal y 'long johns' i fyny a belt yn y llaw arall yn colbio'r gwely.

Roedd ei chanol yn mynd i fyny drwy'r ddaear.

Wedi inni godi pabell yn Zernez yn yr Engadin Isaf, roeddwn wedi mynd i fyny i gaban Lischana, rhyw bedair awr uwchben tref Scuol, gan obeithio esgyn Piz Lischana yn y bore: yn y gwres mawr, roedd yn well gan y teulu gael prynhawn yn y pwll nofio.

Nid oedd Pwll Malltraeth a'i gyffiniau'n warchodfa natur bryd hynny, a byddai llu o hwyaid, rhydyddion ac ychydig wyddau'n cael eu saethu pan hedfanent i fyny'r afon o'r môr.

Ar ei fynediad i'r ystafell gafaelodd yr Yswain yn ei law, ac ysgydwodd hi yn galonnog a chroesawgar, a datganodd ei ofid am ei golled, a'i lawenydd am nad oedd Harri wedi derbyn niwed, a dywedodd yn ddistaw yn ei glust: `Oni bai mod i'n gwybod fod ti wedi cael llawer o arian ar ôl dy dad, mi f'aswn i yn dy helpio di i neud y golled i fyny.

Cyfarfod athro Saesneg sy'n byw i fyny'r grisiau.

Tyddyn gwag ar dir ei thad, yn uwch i fyny'r mynydd, oedd Llety'r Bugail.

Past pysgodyn oedd rhwng y tafelli, ond roedd y dafell uchaf yn codi i fyny fel adain awyren Delta, oddi wrth y past.

'I fyny at Pwll Mawr,' atebodd Bleddyn yn onest.

Mwynhaodd y sylw a llithro'n ôl i'w blynyddoedd melyn - cysgu yn yr un ystafell fechan lle y gwelsai wyneb Duw yn y lleuad a chlywed Evan Moses yn mwmian am Ei gartre i fyny rywle yn yr awyr.

Felly, mi aethon ni i fyny i ardal yr Alhambra - Oxford Street Beirut - ac, ar waetha'r gymhariaeth, mi roedd yna dlodi aruthrol yna.

Edrychodd i fyny ar y basgedi blodau a'r merched tinfain a winciai yn felyn a gwyrdd a choch uwch ei ben.

Ni chlywodd y traed ysgafn y tu ôl iddi nes i lais bychan dorri ar draws ei bwrlwm a gofyn iddi'n wylaidd: 'Ble mae Mam, Miss Beti?' Stopiodd yn y fan a rhyw hanner gweld bachgen bach penfelyn tlws yn sbio'n ymddiriedol i fyny ati.

Yr oedd hyn yn weddus gan fod Anti wedi dwyn fy Mam i fyny, a rhoi addysg iddi, ar yr oedd Mama'n hoff iawn ohoni, ac yn ddiolchgar.

Cario bwyd i fyny i lwgu yw peth fel hyn.

Oddi ar ei golofn, mae'r Ardalydd wedi troi ei gefn ar y dociau i edrych i fyny tros y traffig at borth ei gastell.

Cydgerddodd y ddau i fyny'r allt, ac yntau'n ceisio tynnu sgwrs â hi, ond doedd dim yn tycio.

Wrth i Mona adael Siop Gwilim gyda llond ei chol o fwcedi, ceir arwydd ffordd yn dynodi stryd unffordd ar lun saeth yn pwyntio'n obeithiol tuag i fyny tu cefn iddi.

Toc daeth Ifan Gruffydd yn ei ôl, wedi cael cwmni'r postmon i fyny.

Rydyn ni'n edrych ymlaen at flwyddyn nesa rwan a gobeithio cawn ni fynd fyny'n ôl yn syth.

Pe bai'r 'Germans' yn dod i wbod beth sy'n mynd ymla'n fan hyn, fe fydden nhw'n siŵr o'i fomio fe." Ar ôl te blasus yn y 'Gloch' aeth Mrs Treharne a'r plant i lawr i lan y môr, ac aeth y Doctor i fyny'r rhyw i'r Orsaf Arbrofi i gwrdd â'r swyddogion yno.

'Beth sy' gen' i dwi'n 'i roi a beth dwi'n gael dwi'n 'i gadw,' meddai hi a phocedu'r goron.) Ailgychwyn o Bontarelan; lle mae'r ffordd yn gwyro i'r chwith rhyw hanner milltir tu hwnt i'r bont, gadael y car a cherdded ar hyd yr hen ffordd las sy'n mynd ar letcroes i fyny'r llechwedd i'r dde.

Gan saethu am y tro olaf estynnod Attilio i fyny a darganfod, er dirfawr ryddhad iddo, ei fod yn medru gafael yn ei raff drachefn.

Yr oedd dau dy yn uwch i fyny cyn cyrraedd Capel Nazareth MC lle bu y Parch.

Ond 'na fe, be all e'i wneud yn wyneb eu deddfe Nhw?' Gyda hyn, trodd Mr Williams drwyn y cerbyd i fyny'r rhiw at gartref Dilwyn a bu tawelwch hyd nes iddo stopio y tu allan i ddrws ffrynt Llwyngwern.

Creffais ar y dyn o 'mlaen yn mynd arni hi - safodd yn ei hymyl, herciodd y lifft a neidiodd y dyn ddwy lath i'r awyr - ac i fyny a fo!

Aeth Jim i fyny am Bwll y Bont a chan fod yr ystlumod yn eu hanterth meddyliais ei bod yn amser i minnau ddechrau.

Gwaed dy groes sy'n codi 'fyny 'R eiddil yn gongcwerwr mawr, Gwaed dy groes sydd yn darostwng, Cewri cedyrn fyrdd i lawr...

Edrychwch i fyny at y pethau hynny y collasoch olwg arnynt.

Roeddent yn gallu ennill cyflog da, i fyny i chwe' phunt yr wythnos.

Ymlaen rwan, ynta' am Cwrt Isaf, sydd â'i dir yn rhedeg i fyny i Moel Hebog.

Gwelwch dystiolaeth o nerth y lefiathan wrth gerdded i fyny at geg y cwm, yn bonciau o gerrig, powlenni mawnoglyd rhyngddynt a marian terfynnol o gerrig dwad, graean a phridd o'r tu cefn i'r hwn y crewyd y llyn bas.

Edrychodd i fyny'r stryd ond doedd dim golwg o'r car.

Cymrodd fy het gan ei 'sgubo i fyny yn ddeheuig.

Roedd y lifft gadair nesa' ar ei ffordd i fyny ac yn beryg o agos i mi.

Deud wrthi mai trwsgwl oeddan ni tro dwytha, trwsgwl a blêr, glaw ifanc oeddwn i, yn goesau i gyd fel ebol newydd, doeddwn i heb arfer wrth bwrdd - cofia ddeud wrthi bod yn ddrwg gen i am y llestri - a beth bynnag, chdi oedd y drwg yn y caws go iawn, chdi ddaru droi'r byrddau a chwalu'r lluniau a chwythu'r tân i fyny'r simdde.

Wrth bwffian fel taid i fyny i'r man gwylio, gwelais wraig ifanc yn gwthio pram yr holl ffordd a gwr arall yn cario plentyn swnllyd fel iau ar ei ysgwyddau.

Dringodd yn flinedig i fyny'r stepiau gan gludo siwrnai o ddwr berwedig, wedi oeri, i'w ganlyn.

Yn y deng mlynedd ddiwethaf mae hurling ar i fyny.

Doedd ganddo ddim nerth i daeru ar ôl yr holl daflu i fyny.

Cychwynnodd y pedwar eu ffordd i fyny'r traeth am y gwesty.