Dyma'r ymgais olaf a wnaeth yr Eglwys Ladinaidd i dra-arglwyddiaethu ar yr Eglwys Geltaidd a phrofodd yn llwyddiannus.

Geltaidd a'r englyn hwn arni i ni ddwys ystyried ein byrhoedl yngh ngwydd y creigiau arhosol.

Mewn sgwrs yn y Gyngres Geltaidd y dechreuodd y cwbl.

Am ganrifoedd, hawliai'r Eglwys Geltaidd ryw radd o annibyniaeth oddi wrth Eglwys Rufain, a pharhaodd gwahaniaethau rhwng ei defodau hi a rhai'r eglwysi Rhufeinig hyd ddyfodiad y Normaniaid.

Fodd bynnag, llaesodd y Gynghrair Geltaidd ei dwylo ar ôl sefydlu'r Wladwriaeth Rydd, a bron na chiliodd o'r maes.

Ceir darlun dychmygol o fynachlog Geltaidd ar y map.

Yn ystod cyfnod o chwarter canrif o ymwneud â seiciatreg, ychydig iawn a glywodd yr adolygydd yma am chwedlonaieth Geltaidd o enau neu ysgrifbin seiciatryddion neu seicolegwryr.

Yn y rhan yma o India, beth bynnag, ffurf cwch gwenyn sydd i gytiau'r gwehlion - yr un ffurf a'r tai cynharaf y gwyddom amdanynt yn y Gymry Geltaidd.

Ond unwaith yn unig y clywais i drafodaeth gan seiciatrydd ar unrhyw fath o chwedl Gymreig neu Geltaidd, a hynny ar chwedl Llyn y Fan Fach.

Yno fe gâi rodio daear cenedl rydd, a honno'n genedl Geltaidd fel ei genedl ef ei hun.

Prif nodwedd yr Eglwys Geltaidd oedd ei mynachlogydd.