Llyfrgell Home Page Contents

Llyfrgell Owen Phrasebank

gennym

gennym

Y mae gennym lawer iawn o bethau i edifarhau amdanynt ymhlith y pethau a wnaethom llynedd.

Roedd y ddwy fwy neu lai yn barod gennym ond roedd gwaith i'w wneud ar rai o'r dawnsfeydd eraill.

Yn y Gaiman yr oedd yr ymarfer hwnnw a elwir yn u turn neu dro pedol gennym ni yn un hynod boblogaidd - ac annisgwyl - gyda gyrwyr eraill yn dibynnu mwy ar delepathi na goleuadau fflachio i wybod beth mae gyrrwr o'i flaen yn mynd i'w wneud nesaf.

Dywedodd Elan Closs Stephens, Cadeirydd Awdurdod S4C, "Mae datblygu a gwarchod busnes sylfaenol S4C, sef creu rhaglenni teledu Cymraeg y mae'r cyhoedd yn eu mwynhau ac yn eu gwylio, yn flaenoriaeth gennym.

Ond fe gollir popeth a fu'n werthfawr erioed gennym yng Nghymru os â Hitler ymlaen i ychwanegu eto at y galanastra a wnaed ganddo'n barod; ni buasai'n bosibl i mi nac i tithau, gyfaill, a fagwyd yn nhraddodiadau rhyddfrydig a dyngarol Cymru, fyw o gwbl mewn unrhyw wlad a orchfygwyd ganddo ef na chan Mussolini lwfr na chan Franco grefyddus.

Mae hynny yn llawer llai cyffredin gennym ni sydd â'n pwyslais yn fwy ar ddarogan o fewn yr un flwyddyn.

Mae gennym beirianwaith ar gyfer datblygu ein cwricwlwm ein hunain.

Cofiaf yr Henffridd ar dro gennym yn Nhyddyn Barwn un flwyddyn.

Prin, mae'n wir, yw'r wybodaeth fywgraffyddol fanwl sydd gennym amdano a'i waith, ond nid yw hynny'n rhwystr inni werthfawrogi ei gyfraniad.

Mae gennym ninnau, Gymry, le i gwyno am y diffyg gofal a pharch y mae'r Ffrancod yn ei ddangos tuag at Lythyr Pennal Owain Glyn Dwr.

Dyma felly gyfeiriad sy'n nodi Arthur fel patrwm o'r milwr perffaith, a phe gallem gredu fod holl destun y Gododdin, fel y mae traddodiad yn honni, yn waith bardd o'r chweched ganrif, gallem ddweud fod gennym yma grybwylliad o Arthur o fewn canrif, neu lai, i'w gyfnod ei hyn.

Yn anffodus, nid oes gennym fuchedd i Santes Dwynwen.

Y Fari Lwyd oedd ein ceffyl ni, - digon dychrynllyd i gael gwared ag unrhyw ysbryd aflan (Gweler The Hobby Horse and other Animal Masks - Violet Alford.) Dawns y Glocsen wrth gwrs yw'r unig draddodiad dawnsio di-dor sydd gennym yng Nghymru.

Yn y llyfr Porthmadog Ships mae gennym hanes am y llong Marie Kaestner a gollwyd gyda phawb oedd arni ar fordaith o Lerpwl i Borthmadog.

Bod yr ACs yn cael adeilad, crand, gwerth chweil, gennym ni ar ôl iddyn nhw ddangos eu bod nhw'n haeddu bod mewn un.

Oherwydd gwelai Rhigyfarch y Normaniaid yn ail-lunio'r clas yn Llanddewi Brefi; ac yn wir nid oes gennym dystiolaeth bendant i'r clas oroesi'r cyfnewidiadau a ddaeth yn eu sgîl.

Gyda grwpiau fel Manic Street Preachers a Stereophonics yn derbyn canmoliaeth o bob twll a chornel - ac nid ym Mhrydain yn unig - mae'r rhai hynny a oedd yn fwy na pharod i feirniadu bellach wedi gwirioni ar yr hyn sydd gennym i'w gynnig.

Doedd dim asiantau gwerthu tai yn yr Oesoedd Canol ond mae gennym ni ddisgrifiadau gwych o ambell dy pwysig o'r cyfnod.

Y GARTH - CLEIFION: Roedd yn ddrwg gennym glywed for Mr Dyfnallt Morgan, Cilan, Garth Ucha yn yr ysbyty ers dros wythnos bellach.

"Hoff gennyf yw ateb y morwr hwnnw o Wlad yr Haf pan ofynnodd Coleridge iddo paham yr oedd wedi mentro ei fywyd i achub dyn na welsai erioed ac na wyddai enw na dim amdano : "Mae amcan gennym tuag at ein gilydd.' Meithrin yr amcan honno yw galwedigaeth greadigol dyn, ac wrth geisio gwneud byd teilwng o frawdoliaeth daw ef ei hun yn deilwng o'i fodolaeth.'

Gallwn ymfalchïo fod gennym drtaddodiad llenyddol a barddol cystal ag unrhyw un o wledydd Ewrop.

GWELLA: Da gennym fel ardalwyr ddeall fod Mr a Mrs Land, Caerhos yn gwella'n

Gwyddom, os tynnir i lawr y babell ddaearol hon yr ydym yn byw ynddi, fod gennym adeilad oddi wrth Dduw, tŷ nad yw o waith llaw, sydd yn dragwyddol yn y nefoedd.' Ie, diddorol yntê?

Ar sail hyn y cymodwyd dyn â Duw: 'Fe'n cymodwyd â Duw trwy farwolaeth ei Fab trwy'r hwn mae gennym y cymod' (Rhuf.

Dewch, brysiwch does gennym ddim amser i'w golli.

Fe'n rhybuddid yn aml nad oedd gennym hawl i gyffwrdd llaw â phlentyn, waeth pa mor ddrwg oeddynt.

Fel gwobrau, roedd gennym ddau gyfrifiadur i-Mac DV.

Felly, er mwyn ceisio gwneud iawn am y diffyg hwn, hoffwn ddod â'r cyflwyniad i fwcwl drwy gyfeirio at rai prosiectau sydd ar waith neu ar y gweill gennym fel Menter yng Nghwm Gwendraeth.

Nid oes gennym yn y Gymraeg yr un chwedl am Drystan i'w chymharu â'r rhain, er bod arwyr Arthuraidd eraill, megis Peredur ac Owein, wedi cael sylw mewn nifer o destunau rhyddiaith Cymraeg Canol.

Pan geisiodd Owain ddwyn yr achos gerbron seneddwyr Lloegr chwarddon nhw am ei ben a gofyn, 'Beth yw'r ots gennym ni am y corgwn troednoeth hyn?' Ond roedd Owain yn llawer mwy na rhyw gnaf o wrthryfelwr Cymreig.

Yn hwyrach y noson honno a ninnau ar ein trydydd peint edrychasom eto ar Iwerddon a chofio mai arweinydd mudiad yr iaith a ddewiswyd yn Llywydd cyntaf y Weriniaeth, ac yna treuliasom noswaith ddifyr yn dyfalu pa un o'r tai bonheddig yng Nghymru a fyddai orau gennym fel plas i'n llywydd, a pha un ohonynt a ddylai fod yn Chequers Cymru.

Dim ond Deddf Iaith gref all sicrhau cyfiawnder i'r iaith, ac nid y Quango diddannedd sydd gennym ar hyn o bryd.

Ni chawsom yr un driniaeth, er bod yn rhaid i ni agor cist y car a dangos pob llyfr oedd gennym.

Er mor gyffredin yw cynnwys rhai o'r tudalennau, ni ddioddefodd erioed oddi wrth y ffasiynau o gyfraniadau otograff a welid o bryd i'w gilydd fel y byddai gennym ni yn nyddiau ysgol.

Mae gennym bum synnwyr sy'n ein helpu i roi trefn ar y byd.

Y mae gennym saith ar ol, a bu'r rhain mewn gwahanol gyfuniadau o golegau yn Lloegr, yr Alban a'r Almaen.

Ar wahân i nofelau a straeon ecsentrig Dr Pennar Davies a nofelau lliwgar diweddar Rhydwen Williams nid oes gennym odid ddim o wir bwys.

Nid oedd gennym ddim yn erbyn y Capten oddieithr ei fod o'n ei gyfrif ei hun braidd yn bwysig.

Ond gwelai'n gliriach nac erioed mai'r iaith Gymraeg yw'r trysor hynaf a gwerthfawrocaf sy gennym ar wahan i'r Ffydd Gristnogol, a gwelai ei bod mwyach yn gyflym ddarfod o'r tir.

“Bu Hoff Gerddi Cymru yn syfrdanol o boblogaidd ac y mae'n fwriad gennym gyhoeddi sawl casgliad o gerddi gwahanol er mwyn cael cyfres o lyfrau barddoniaeth y bydd pawb yn mwynhau eu darllen.

Nid yw'r wybodaeth gennym i gynnig ffigurau manwl ar gyfer yr ystyriaethau ychwanegol hyn.

Mi wnawn ni ymladd hyd y diwedd ..." "Ond faint o arfau sydd gennym ni?" holodd un arall.

Onid yw hwn yn bwynt cyfarwydd ac un a ail-adroddwyd gennym yn fynych.

"A faint o ddynion sydd gennym ni - rhyw ddau gant ar y mwyaf."

Williams Parry, fe gredaf fod gennym gerddi unigol sydd gystal yn ol eu math a dim oll a sgrifennodd neb arall yn unman.

Nid oes gennym yn awr ond sôn am argraffiad diwygiedig o'r Beibl.

Nid trio dweud ni'n well na rhywun arall a bod gennym ni ryw neges ddwfn ydym ni.

Ac fe ddaliwn i bod gennym ni bellach yn y Gymru hoff yn ymgynnull beth hylltod yn fwy o feirniaid nag o berfformwyr.

Gan mai Ystorya Trystan yw'r unig destun naratif sydd gennym am Drystan ac Esyllt, a gan fod posibilrwydd fod yr englynion yn rhai hynafol, bu'n demtasiwn i rai chwilio ynddi am debygrwydd i'r chwedlau Ffrangeg, gan gasglu fod Golwg Hafddydd, er enghraifft, yn cyfateb i Brengain, morwyn Esyllt yn y traddodiad Ffrangeg (er gwaethaf yr enw gwahanol), a bod taith y cariadon i Goed Celydon yn cyfateb i hanes Tristan ac Iseut yn ffoi i Fforest Morrois.

Wrth greu categori 'y rhamantau' neu 'y tair rhamant' pwysleisiwyd gennym nodweddion a barai fod Peredur, Iarlles y Ffynnon, Gereint ac Enid rywsut yn sefyll ar wahân braidd i brif ffrwd y testunau rhyddiaith storiol 'brodorol' (ac nid oes rhaid ailrestru nodweddion tybiedig y rheini yma), ac aethpwyd ati i'w cymharu â'i gilydd er mwyn darganfod y priodoleddau cyffredin a allai gyfiawnhau eu gosod oll yn yr un dosbarth.

Dim ond un Alun Jones sydd gennym, ond er mor annhebyg iddo yw nofelwyr eraill diwedd y saithdegau a'r wythdegau, mae'n ymddangos i mi inni gael adfywiad ym maes y nofel yn ystod y deng mlynedd diwethaf.

Os yw'r hyn ddywedodd yr entomolegydd yn gywir, a chan gofio mai nid yn y ddaear yn unig y gaeafa pryfetach dylid sicrhau fod gennym gyflenwad o leiddiaid i'w gwrthwefyll, hynny yw os credwn mewn cemegau felly.

Yn olaf drwy cydlynu grwpiau gwirfoddol eraill mewn prosiectau a reolir gennym ni e.e.

Mae gennym fel Cymry atgofion hallt am beth all ddigwydd gyda refferendwm.

Roedd gen i fy amheuon fod Bara Caws yn ceisio cael cynhyrchiad yn rhy aml ac felly'n dihysbyddu'r pwll bychan o ddramodwyr sydd gennym.

Efallai fod gennym ni y stadiwm gyda'r gorau yn y byd yng Nghaerdydd i gynnal gemau rygbi, pêl-droed a chyngerddau ynddo.

Ni bu gennym fel Cyfundeb yng Nghymru erioed weinidog mwy cenedlaethol nag ef.

'Does gennym ni ddim dewis,' meddai'r brwyn ysgafn o dan y dorlan.

Berwi betys sy'n arferol gennym ni.

Ni ddylid bychanu'r elfen ffodus yma, ond mae yna berygl i ambell un dderbyn y darlun arwynebol heb gadw mewn golwg mai crynodeb hwylus sydd gennym.

Gan nad oedd ein gard ddim yno, annoethineb ar ein rhan fuasai rhedeg oddi yno; fe'n cyhuddid o geisio dianc, a phe gofynnid inni egluro pam yr oeddem yn rhedeg buasai'n ddiwedd y byd arnom: nid oedd gennym mo'r syniad lleiaf sut i gyfieithu, "Mae 'na butain yn yr iard," i Siapanaeg.

DAMWAIN: Drwg gennym glywed fod Mr Bruce palmer, Glanrafon wedi bod yn Ysbyty Gwynedd am beth amser.

Mae gennym ni ôl-rifynnau yma yn y llyfrgell.

Mae hwn yn galonogol iawn yn ein tyb ni, er bod rhaid cofio mai sampl o ddarllenwyr Cymraeg oedd gennym a'n bod wedi defnyddio rhai cylchgronau i ddosbarthu'r holiadur.

Gofynnodd inni hefyd a fyddai'n dda gennym brynu'r twnnel.

Y mae gennym nifer cynyddol o weinidogion - yn arbennig ymhlith y genhedlaeth ifanc - sy'n dwyn tystiolaeth gyson i ras Duw.

Meddai'r Cyfeisteddfod: 'Da iawn gennym i chwi gael eich argyhoeddi nad oedd unrhyw sail i'r cyhuddiadau o anfoesoldeb .

Er mwyn cael cydweithrediad ac ymateb gennym ni, y gynulleidfa, rhaid oedd i gari uniaethu â ni, ein gwneud yn gartrefol a'n cael i'w dderbyn fel cyfaill yn hytrach nag actor/comediwr y sgrîn.

Stad Castellor ddamwain go erchyll tra wrth ei waith yn ddiweddar ond mae'n dda gennym ddweud ei fod ar wella erbyn hyn.

Nid yr un llythrennau sy gennym ein dau.

Cyfres newydd a'i gelwir yn Pi-po - a dyna'r union sydd gennym yn y pedwar llyfr yma.

Mae'n debyg bod y Prif Uwch-Arolygydd â chyfrifoldeb am Faldwyn a Maesyfed a Brycheiniog, neu Adran "D" Heddlu Dyfed-Powys, â'i bencadlys yn y Drenewydd (sef Mr Merfyn Morgan), wedi esbonio'r cefndir a rhoi'r manylion am y digwyddiad ac roedd yn disgwyl cyngor gennym.

Ond yr oedd o hyd un dewis hanfodol arall i'w wneuthur, a'r wythnos ddiwethaf wrth edrych trwy fy nodiadau, cefais hyd i nodyn a wnaethpwyd gennym mewn cyfarfod arall eto o'r grŵp yng Nghaergrawnt - wrth drafod a ddylai'r Blaid fod yn grŵp gwleidyddol ymwthiol neu'n blaid wleidyddol, ac y mae'r gwahaniaeth yn bwysig dros ben.

Lle athrylithgar o anrhefnus oedd yr 'Herald Office', Pickwickaidd hollol, pe buasai gennym Charles Dickens neu gwell fyth Daniel Owen yn byw yn y Rhos ar y pryd.

Fedrwn ni ond gobeithio y bydd cerddoriaeth o'r fath yn cyrraedd y siopau'n eithaf buan ond, yn y cyfamser, fe fydd Gang Bangor yn ei chwarae byth a beunydd, a does gennym ni ddim bwriad ymddiheuro am hynny.

Roedd meddyliau fel hyn yn dyfod inni'n barhaus ac yr oedd gennym amser iddynt ddyfod gan nad oeddem yn gweithio yn ystod y cyfnod hwn.

Mae gennym syniadau heddychlon i'w lledaenu ar draws y byd.'

Beth am gymryd arnom fod gennym lechan lân.

Ar wahân i Ystorya Trystan, sydd yn bryfoclyd o fyr ac yn anodd ei ddyddio, y cwbl sydd gennym yw'r cyfeiriadau yn y Trioedd a chan y beirdd, cyfeiriadau sydd, oherwydd eu cyd-destun, yn anorfod yn gwta iawn, er eu bod yn awgrymu fod stori fanylach y tu ôl iddynt, stori a fyddai'n gyfarwydd i'r bardd a'i gynulleidfa.

Roedd yn gas gennym yr holl fusnes.

Os nad oes gennym chwedl gyflawn, ysgrifenedig am Drystan, boed honno'n stori frodorol neu'n un wedi ei haddasu o ryw ffynhonnell Ffrangeg, pa dystiolaeth sydd ar ôl i bresenoldeb traddodiad byw am y cariadon yng Nghymru?

Hefyd mae gennym fynediad i ffynonellau y tu allan i'r BBC, fel asiantaethau newyddion rhyngwladol.

Cawsom afael ar hen biano, a chan fod un neu ddau o'r carcharorion yn gerddorion, ac wedi llwyddo i ddal gafael yn eu hofferynnau, yr oedd gennym eithaf cerddorfa.

Ond ymddengys mai'r gerdd gynharaf sydd gennym i un o noddwyr y sir yw'r awdl farwnad a ganodd Casnodyn ei hun i Fadog Fychan o'r Goetref, yn Llangynwyd.

Ar yr achlysur hwn fe sylweddolais fod gennym arweinydd arbennig ac unigryw a hynod o alluog a dim ond mater o amser oedd nes y byddai yn brif weinidog.

Nid er mwyn newid pethau er mwyn newid; nid er mwyn cael ymwneud â chyfalafiaeth; nid er mwyn cael rhwygiadau - ond er mwyn sicrhau bod gennym ni iaith fyw, nid yn ddibynnol ar ffafrau a chonsesiynau, ond yn fyw o fewn cymunedau a bod y grym i gadw'r sefyllfa yna yn nwylo'r cymunedau eu hunain.

Y gwir oedd nad oedd sglodion gennym o gwbl.

Rwy'n dewis cofio noson o'r fath a'r stori a adroddid pan oedd Dic yn grwt anfoesgar deuddeg oed, a minnau'n ferch bedair ar bymtheg hunan ymwybodol ac awyddus, pan oedd gennym ddwy forwyn, sef Gwladys - yr orau a fu gyda ni erioed, ac sy'n dal i ddod yma i'n helpu ar adegau arbennig megis cynhaeaf a chneifio a dyrnu - a Meinir, a briododd â Morus Ddwl a chael pump o blant ganddo, tri yn fyw a dau yn farwanedig.

Mae gennym ni linellau o emyn yn rhywle sy'n dweud, 'Mhen oesoedd rif y gywod man/Ni bydd y gan ond dechrau'; syniad nid annhebyg i'r un Indiaidd.

Mae dau gennym ar hyn o bryd a dim ond un ohonynt sy'n gweithio yn foddhaol.

g adroddiad dywedodd am henry richard : byddai yn hoff gennym iddo gael drws agored drwy ryw ran o gymru i sefyll a lleisio yn y senedd o blaid achos heddwch.

Dylent fod yn ymwybodol yn bennaf o:  sicrhau diogelwch ac amddiffyniad  trafod ymosodiadau fel troseddau  eu gallu i restio tramgwyddwyr a'u cymryd i'r ddalfa  cyhuddo tramgwyddwyr - perygl ceisio cymodi  cadw gwell cofnodion  cydgysylltu ag asiantaethau meddygol a chynorthwyol Y rheswm mai croeso pwyllog a roddir gennym i'r mesur hwn, heb law am resynu'r ffaith nad ymgynghorwyd â ni cyn ei gyhoeddi, yw ein bod yn ymwybodol iawn o'r angen am adnoddau ychwanegol - i'r awdurdodau heddlu er mwyn gweithredu'r canllawiau, ac i asiantaethau eraill fel ninnau i ymateb i'r cynnydd tebygol a fydd yn y galw am ein gwasanaethau.

Amcanem at geisio rhoi cyfle i Gaerdydd brofi ei hawl i fod mewn gwirionedd yn brifddinas Cymru ac ennill lle iddi ei hun fel amddiffynnydd ac arweinydd diwylliant y wlad y mae eisoes yn ganolfan iddi mewn materion masnach ac economeg, a chyda hynny o hunan lywodraeth sydd gennym.

Er bod Llyfr yr Ancr yn dal cysylltiad agos â Llanddewi Brefi, nid oes gennym dystiolaeth i gysylltu'r gŵr a'i hysgrifennodd neu a'i copi%odd, nac yn wir gynnwys y llyfr â'r coleg yn Llanddewi.

'Rhaid i ni bobl Cymru ddod i weld bod gennym gyfle unigryw i greu ein dyfodol ein hunain trwy ein gweithredoedd ein hunain,' meddai'r rhagarweiniad.

GWELLA: Mae'n dda gennym ddeall fod Dr A.

Dinas a choleg Caerdydd yw man genedigaeth y cylchgrawn hwn, yma y gwelwyd bod tir newydd yn ein disgwyl yng Nghymru, i'w ddarganfod gennym a'i weithio a'i feddiannu, er lledu teyrnas diwylliant Cymreig.

Drwg gennym glywed am ddamwain Mr W Teisner, Ffordd Bibby.

Rhyfeddod felly yw fod gennym nofelwyr o fath yn y byd, gan mai'r duedd fu eu hanwybyddu.

Nid oedd gennym recordydd fideo symudol a allai weithio heb gyflenwad trydan, ac yn ychwanegol at hyn nid oedd modd prynu camera fideo lliw symudol am bris rhesymol a fedrai ateb ein hanghenion.