Darganfuwyd hefyd fod ystyriaethau gwleidyddol a diwylliannol, megis hen ffiniau gwleidyddol, yn cael eu hadlewyrchu yn llwybr yr isoglosau (y llinellau a osodir ar fap i nodi ffiniau ymestyniad daearyddol y ffurfiau dan sylw), a bod rhaniadau tafodieithol yn gallu adlewyrchu rhaniadau pell yn ôl.

all neb wadu, er bod yr ordeinio'n hollol anorfod, eto perigl yr ordeinio, perigl mynd yn gyfundeb ar wahan, ydy ei bod hi/ n haws llithro oddi wrth yr hen Erthyglau, yr hen Homiliau, rhoi llai o bwys arnyn-nhw, cymryd haearn y ffrwyn rhwng ein dannedd, penderfynu pynciau credo heb gadw mewn cof mai etifeddiath ydy'r Ffydd, ac mai cadw'r ffydd, traddodi, ydy swydd pregethwr, nid ymresymu'n rhydd.

dadywelyd a diddymu'r hen Fam Eglwys...".

'Dwi'n saith deg un, ac yn ddigon hen i nabod sŵn y gwynt pan glywa i o.

Credant hwy fod yr ymdrech a wnaeth i ddiwygio'r drefn ar fin methu'n llwyr oherwydd ei fod ef yn rhy gaeth i'r hen sustem gomiwnyddol.

Byth er y dydd hwnnw y bu'n dyst anfodlon i foddi Betsan, mynnai'r hen wreigan ymwthio i'w ymwybyddiaeth, yn enwedig pan dueddai i'w gysuro ei hun fod popeth yn llaw Duw.

Daeth rhyw dristwch drosof o weld bod yr hen bwll wedi'i gau a bod y trigolion yn baldorddi estroniaeth lle gynt, yn yr ugeiniau, Cymraeg a glywn.

Baladeulyn oedd hen enw'r afon sy'n cysylltu Llyn Padarn a Llyn Peris.

'Dydy o ddim wedi priodi eto," a chwarddodd Elis Robaitsh hen chwerthiniad awgrymog.

Cafodd Ben bwl o chwerthin nes ei fod yn wan wrth inni ddarllen am hyn ac hyd heddiw, pan mae na ddigon o fybls yn y bath, mae'n dal i chwarae bod yn hen wr o wlad y sebon.

cyn hynny yn niwl y cynoesoedd ardal lle crwydrai y dyn cyntefig o hendref y glannau o gwmpas Gronant, Mostyn a Llannerch y Môr i'w hafodai byrhoedlog i hela ceirw, sgwarnogod, grugieir - a physgota y nentydd a'r hen hen lynnoedd am y brithyll brown naturiol...

Ers dau neu dri o berfformiadau bellach rwyf wedi cael rhyw hen deimlad annifyr ym mêr fy esgyrn fod cwmni Bara Caws wedi chwythu'u plwc.

Dim sôn am boteli, gwydrau brwnt, blychau llwch gorlawn, pentwr o hen bapurau newydd.

'Efallai y byddai hen bapurau newydd y cyfmod yn eich helpu.

Bydd yr hen dwb golchi sy'n nghefn y ty yn cael ei sbyddu am bryfaid genwair bach rhai rwyf wedi eu casglu'n ofalus drwy'r haf - a dyna fi'n barod am ymweliad â'r Ddyfrdwy i drotio am lasgangen yn ystod y tri mis hwn!

A phan eir ymlaen yn nes at ganol y ganrif, y mae etifeddion yr 'Ymneilltuaeth Newydd', gwyr fel Lewis Edwards, Henry Rees neu ei frawd, Gwilym Hiraethog, mewn gwahanol ffyrdd yn parhau'r cyfuniad rhwng yr hen draddodiad a'r newydd.

Dyma ochr arall y geiniog i'r entrepreneurism y bu'r Hen Wyddeles yn canu'i glodydd ers bron i ddegawd.

Daliai Gwyn i dynnu rhagor o hen ragfarnau o'r het.

Ac eto, er holl ddatblygiadau cymdeithasegol a thechnolegol ein hoes ni, ac er y cynnydd ymddangosiadol yn ein haddysg, rhoddir pwys o hyd ar lawer iawn o hen goelion gwerin ein hynafiaid a chaiff eraill eu haddasu a'u creu o'r newydd.

blyb ac mi ddaw'r hen gath i lawr fel bwlet a heibio fi i'r tŷ.' Mae rhyw dueddiad ynof i anobeithio pan na fydd pethau yn dwad yn rhwydd, a daw Robin Tŷ Mawr i'm meddwl.

A'r slasen fach wen 'na i fod yn aros amdana i, 'di mentro i'r Hen Arcêd am unwaith.

Beth ynteu?" "Gweld yr hen furddun wedi mynd yn rhan o'i gefndir yr oeddwn i.

Cydnebydd Mr George nad yw'n berson ofergoelus, ond y mae'n 'parchu hen draddodiadau'.

Ddim taw ar i hen sŵn o?

Chwalwyd byd Lisa pan laddwyd Fiona gan ei hen elyn, Kevin Shaw, er mwyn dial arni.

A'ch hen wyneb trôns yn tindroi y tu allan i ddrws fy nhþ i efo'ch cape a'ch magic-wand yn ei lordio hyd y lle, ac yn fy mygwth i!" Rhoddodd bwyslais coeglyd ar y geiriau Saesneg.

Cyn bo hir, 'roedd gan bron bob pentref ei alcemegwr ei hun; yn aml iawn, hen berson go od yn byw ar ei ben ei phen ei hun, yn teimlo'n sicr y gallai weithio hud a lledrith.

Bydd Sian Howys yn cyflwyno cynnig brys ar y mater hwn i Gyfarfod Cyffredinol Cymdeithas yr Iaith Gymraeg sydd i'w gynnal yn yr Hen Goleg Aberystwyth, Dydd Sadwrn.

"Cymrwch," medda fi, "fy mod i allan ar noson dywyll, a bod yna rywun yn intyffirio hefo fi - rhyw hen genod drwg neu rywbath felly - caniata/ u fy mod i'n gallu cadw fy nwylo i mi fy hun, mi fydda i'n chwythu hon, ac os y clywch chi hi, mi fydda i'n disgwyl i chi olwng pob dim a rhedag ata i."

Aros mae'r mynyddau mawr, rhuo drostynt mae y gwynt..." "Ond bugeiliaid newydd sydd ar yr hen fynyddoedd hyn," parhaodd Snowt.

Am ganrif gyfan bu mil oedd o weithwyr dan yr hen drefn yn trethu eu nerth a cholli llawer o chwys, a daethai'r cyfnod hwnnw i ben.

Aeth i lawr y llwybr troellog at lan yr afon a thoc, arhosodd wrth hen foncyff derw gorweddog gan ddringo'n araf a gofalus i'w ben.

Dwi wedi siarad a hen bobl, ac mae'n siwr gen i eu bod nhw'n dweud y gwir.

Ac un o'r pethau sydd yn fforddio mwyaf o gysur i mi y funud hon ydyw, ddarfod i mi fy hun gario allan drefniadau claddedigaeth fy hen feistr er boddhad pawb, heb ymgynghori â neb ond Dafydd Dafis.

Bur wythnos ddiwethaf yn un dda ar gyfer ymosod ar yr Almaenwyr wrth i BMW adael i'r hen Rover fynd rhwng y cwn ar brain.

Bellach daeth arwyddocâd newydd i'r hen wyl, gyda'r pryder ynglyn â gwenwyno'r afonydd, torri fforestydd, troi tir âr yn anialwch a difa rhywiogaethau cyfain o greaduriaid.

"O'n i'n gobeithio y basa'r sgerbwd wedi sefyll am ddyddia' ond mi hitiodd hen siel Almaenig o yn ei gefn a'i chwalu."

A deigryn bach yn llygaid sawl ur wrth weld yr hen foi yn diflannu i lawr Twnel Conwy am yr olaf dro...

Beth am hen enw'r teulu?

Cymeriad eitha sionc a diflewyn ar dafod yw'r hen wraig ac mae yna ddigon o hiwmor yn y ddeialog rhyngddi hi a'i hwyres.

Cynrychiolwyr par excellence yr hen drefn yw Gwydion ac Efnysien.

Bydd y Llyfr Mawr y Plant newydd yn cynnwys straeon cyfarwydd (yr awduron gwreiddiol, J O Williams a Jennie Thomas) am gymeriadau bythwyrdd megis Wil Cwac Cwac a Siôocirc;n Blewyn Coch, posau hen a newydd a lluniau o'r llyfr gwreiddiol.

"Ac yli." ar yr un gwynt, "cyn i ti glirio dy hen betha estyn slipars dy daid i Yncl Hughes.

darganfuwyd bod un o'r ffiniau tafodieithol pwysicaf yn cyd-daro â'r hen ffin rhwng llwythau Gâl a'r Etrwsgiaid.

'Dwn i ddim pwy rôi i gi yno, heb sôn am blentyn." "Ia, 'ntê, a'r cyflogau'n fychan." "Bychan, i%a; meddyliwch chi rŵan am John yma, yn cael dim ond pymtheg swllt yn yr wythnos ar ôl gweithio blynyddoedd am ddim, a sefyll tu ôl i'r cownter o fore gwyn tan nos, a'r hen ddyn hwnnw'n cerdded o gwmpas y siop, efo'i hen lygada ym mhob man.

Bu digon o drafod ganddynt ar lên Cymru yn gyffredinol, o Ganu Llywarch Hen i Tywyll Heno, o Drws y Society Profiad i Un Nos Ola Leuad.

...hen bennill ecolegol mi dybiaf!

blyb bara llefrith yn dechrau berwi yntê, a mi fydd yr hen gath i'w chlywed yn stwyrian yn y dail.

Dim ond twmpath o hen gerrig, ynte?

"Hen bennill," meddwn.

"Yn ôl fy hen athro mae brân yn medru canu yn well." "Ta waeth," gwenodd Henri .

Dyna'r eglurhad hefyd paham nad ydynt i gyd yn bobl sy'n cael honourable mention pan ganwn 'Hen Wlad fy Nhadau', o achos gwraig ddemocrataidd oedd fy mam.

Ceid ym mynachlogydd Margam a Nedd hen weithredoedd o bob math a chofnodion megis 'The Register of Neath', yn ogystal a chroniclau, fel y gwyddys.

Dywed yr hen awdurdodau bod yn rhaid cael tywydd caled, a'r lein yn rhewi ym modrwyau'r enwair.

Er bod peth gwrthwynebiad iddynt ar y dechrau ymhlith yr Hen Ymneilltuwyr, buan y gorchfygwyd y rhagfarnau a daeth yr ysgol Sul yn rhyfeddol o boblogaidd ymhob rhan o Gymru.

Byddai 'storiau Wil Fach-wen' ar fynd yn y chwarel yd wastad, a hyd heddiw clywir rhai o'r hen chwarelwyr yn eu hadrodd a'u hailadrodd ar gongl y stryd neu yn eu cartrefi.

Bernir iddo i gychwyn ddal swydd eglwysig yn ymyl Llandâf ac efallai gael swydd athro yn ei hen ysgol yn Rhuthun ar ôl hynny.

Anelu tua'r de-ddwyrain dros gefnen greigiog Blaen Rhestr i'r hen ffordd las a throi i'r chwith heibio Carn Ricet i gyrraedd yn ôl i'r car.

Dinas y tu hwnt o hardd yw hon, gyda hanes hir a hen iddi.

Ar ddiwedd fy nghyfnod fel Cyfarwyddwr PDAG hoffwn fynegi fy ngwerthfawrogiad diffuant i'r Cadeirydd, i aelodau'r hen bwyllgor a'r newydd, i aelodau'r amrywiol weithgorau, i'm cydweithwyr yn y swyddfa ac i bawb a gyfrannodd i waith y pwyllgor o'i ddechreuad ansicr dair blynedd yn ôl.

A dyma fi wedi cael 'y ngalw i weithio yn Llangi%an lle maen nhw'n arbrofi gyda 'radar' a rocedi - a dyn a ŵyr beth arall!' "Fe wêl yr hen blant wahanieth, Idris.

Ac i'r gwragedd (oedd hefyd yn y Cymun) ddod ataf i gydymdeimlo'n dyner "hefo'r hogyn bach." "Mi ddangosodd yr hen lanc i ddannedd cil heddiw'n o glir on'do?" meddai un wraig wrth y llall.

Dros y ffordd i'r Hen Eglwys mae'r cocos gora' i'w cael bob amsar, ac mi ŵyr Mrs Robaits yn iawn lle, achos flynyddoedd yn ôl, pan oedd hi'n hogan ifanc, mi oedd hi'n arfer'u hel nhw a mynd â nhw i'w gwerthu i Gaernarfon, medda' hi.

Ateg i'r dybiaeth yw fod yn y Llyfr Coch gyfres o drioedd yn rhestru casbethau 'Gwilim Hir, saer Hopkyn ap Thomas.' Y beirdd a ganodd i Hopcyn ydoedd Dafydd y Coed, Ieuan llwyd fab y Gargam, Llywelyn Goch ap Meurug Hen, Madog Dwygraig a Meurug fab Iorwerth.

Cafodd lawer o wybodaeth oddi ar lafar gwlad wrth fynd heibio i hen bobl a chadw cofnodion o'r hyn a gofient ar bytiau o bapurau a hen amlenni llythyrau.

"Rydw inna' wedi gneud imi edrych arno fo drwy lygaid artist, a rydw i'n gweld yr hen le o'r newydd."

Cymharodd yr Esgob Lewys Bayly o Fangor (a fuasai ar un cyfnod yn hen elyn i Wynn) deulu Gwedir i farch na wyddai ei nerth ei hun; cydnabuwyd mai gair Syr John oedd yr uchaf a'r parchusaf ymhlith ei gyd-ysweiniaid ar y fainc yng Nghaernarfon; a rhydd ef ei hun yr argraff yn gyson yn ei ohebiaeth iddo dderbyn addysg a disgyblaeth fonheddig a chwrtais.

Chafodd plisman Israelaidd hefyd ei anafu pan ffrwydrodd bom yn Hen Ddinas Jeriwsalem.

Dyma'r math o gymdeithas, a fodelwyd yn glos ar y gymdeithas yn 'yr hen wlad'; y ceisiodd y wasg ei gwasanaethu, ac nid yw'n syn mai'r cylchgronau enwadol a lwyddodd orau, fel yng Nghymru ei hun.

Doedd ei wyneb ddim fel hen esgid, chwaith.

Er croesi ohonynt i'r lan arall, fel y gwyr y rhai sy'n hen gyfarwydd â'r hanes hwn, ni chafwyd mo'r encil na'r egwyl angenrheidiol am fod y tyrfaoedd wedi achub y blaen arnynt, ac ar y lan arall yn eu disgwyl.

Chwaer garedig ac anwylaf Ronie a modryb ffeind David, Ann, Joana a Margy a hen fodryb gariadus Sarah.

Ar ôl diolch am allu i'w fwyta, clywaf ef yn dweud, "Er i mi dreulio bron i hanner can mlynedd ar y môr fy hoff sŵn yw si awel ysgafn dros barc o geirch aeddfed." Credaf fod gwên radlon yr "hen Grynwr" ar y bocs ceirch yn ysbrydiaeth iddo hefyd.

A oedd yr hen geffyl yn medru cyfrif i chwech wrth glywed 'clic' y wagenni fel y tynhaent yn gynffon y tu ôl iddo?

Clywais droeon am yr hen orchymyn i ni beidio â chyffwrdd mwyar duon ar ôl bydd Calan Gaeaf.

"Dydi cychwyn yn gyflym yn dda i ddim os ydi hynny'n golygu dy fod ti'n chwythu dy blwc." "Go dda, 'merch i," meddai'r hen ŵr.

Aelod o'r teulu oedd y Parchg Thomas Ellis, Tyddyn Eli, hen, hen daid David Ellis, a phrif arloeswr Annibyniaeth yr ardal.

Ac aeth hen rigymau chwarae fel, 'Beth ydi Tŷ bach haearn, drws yn ei dalcan, Buwch goch i mewn, buwch ddu allan?'

A phwyso ar ei gilydd fyddai llawer o'r tai yno, am fod yr hen weithfeydd glo wedi tanseilio cynifer o adeiladau.

Casgliad o hen luniau yn dangos Abertawe'r gorffennol.

Carreg arw o dir Cae Meta, un o hen gartrefi ei deulu, sydd ar ei fedd ac arni y geiriau syml, ond hollol gywir a chymwys, 'Athro, Bardd, Llenor'.

Begw a finna' sy'n byw yn yr hen le bach 'na ar y terfyn i chi.

Dyma gyrraedd y tþ a churo'r drws, ac fe'i agorwyd gan hen wraig sydd yn gwahodd y gþr i'r parlwr.

Bellach mae'r rhywogaeth newydd yn gyfaill i'w ychwanegu at yr hen rai sydd eisoes yn rhan o'm profiad.

Eisteddai mewn cadair fel hen gadair deintydd a chlampiau cryf am ei draed a'i freichiau.

(cysuro fy hun ydw i rwan!!) Yr ymateb cyflawnaf a gafwyd yn ddiweddar oedd hwnnw i hanes yr hen long HMS Conway.

Diolch byth bod yr hen roddwr hael yn cymryd ei dalu mewn darnau plastig meddyliaf wrth fy hun wrth ymuno â'r ffyliaid dyledus eraill sy'n llifo o gwmpas honglaid o warws a'i lond o deganau a rheiny res ar res o'r llawr i'r to ugain troedfedd a mwy uwch fy mhen.

Daeth Robin draw i'r garej unwaith i chwilio am waith, ac erbyn hyn bws undyn oedd hi; 'roedd yr hen drefn o fod yn ofalydd i gychwyn ac yna mynd ymlaen i ddreifio wedi gorffen.

'Am hen sŵn annifyr peiriannau, ogla drwg yn dwad o'r ffatri, y blerwch .

Digwydd enwau anifeiliaid ac adar pur gyffredin mewn enwau hen dafarnau yng Nghymru ac y mae'n debyg fod arwydd yn dangos llun yr anifail neu'r aderyn yn crogi y tu allan i'r dafarn gynt.

Aeth Algis Geniusas â ni i fynwent uwchlaw'r hen ddinas yn Vilnius, heibio i'r tai ble'r oedd cŵn bach y drefn gomiwnyddol wedi arfer byw, i fyny y tu hwnt i'r fynwent swyddogol lle'r oedd pwysigion y sustem Sofietaidd yn gorwedd dan eu marmor trwm, draw i fryncyn bychan lle'r oedd cyrff y gwladgarwyr i gyd.

Erbyn hyn nid oedd neb yn defnyddio hen lwybr y fasnach gaethweision a redai o berfeddion Affrica i'r Aifft a thu draw.

Daeth Dafydd gyda mi i'r t , ac eisteddasom yn yr hen gegin, canys yr oedd ``gwragedd rai'' gyda Miss Hughes yn y parlwr.

Cafodd y deunydd ei ddarganfod o dan ran o Barc Arfordir y Mileniwm, hen safle Pwerdy Bae Caerfyrddin.

Cyn pen hir fe fyddech wedi hen alaru ar weld prynwr ar ôl prynwr yn cilio oddi wrthych dan regi a cheisio cymryd arno nad oedd newydd gael sioc ei fywyd.

Credai cynifer o Gymry'r cymoedd diwydiannol hyn fod y Gymraeg yn isradd, yn hen ffasiwn, yn annigonol ac yn amherthnasol i anghenion y byd sydd ohoni.

Er gwaethaf llwyddiant etholiadol y Bloc, ni all plaid ffederal ddod â sofraniaeth i Que/ bec yn uniongyrchol, dim ond y senedd yn ninas Que/ bec gwþr busnes o Dwrci ac Iran eisoes yn y wlad yn elwa ar gysylltiadau oesol â'r hen ffordd sidan, ac yn awr yn sugno i'w côl fasnach oedd gynt dan reolaeth ganolog Moscow.

Dros yr wythnosau diwethaf bul fy ffrind CySill yn hen gyfaill digon cywir.

Dilynodd y dyrfa yr hen ŵr a'i bastwn allan o'r sgwâr, ar hyd un o'r strydoedd culion a thrwy un o'r pyrth.

Ar ôl dehongliad llawn bywyd o Land of Hope and Glory, daeth y digwyddiad yng Nghymru i ben gyda'r emyn Calon Lân a gyfansoddwyd yn Abertawe wedii ddilyn gan Hen Wlad Fy Nhadau ac arddangosfa tân gwyllt drawiadol.