y sychder yn Ethiopia a'r Swdan yn ddiweddar) ac unrhyw newidiadau yng ngherrynt y moroedd.

Bu Mathew Fontaine Maury, swyddog yn llynges America, yn casglu gwybodaeth am flynyddoedd gan gapteiniaid llongau am eu profiad o wyntoedd a moroedd mewn gwahanol rannau o'r byd, er mwyn paratoi siartiau i ddangos y llwybrau lle gellid disgwyl y tywydd mwyaf ffafriol i gyflawni mordeithiau cyflym.

O fwd moroedd Bermiwda, ys dywed Euros Bowen yn ei gerdd iddynt, mae'r leptocephalii yn esgor ac esgyn i wyneb y tonnau ac yn cychwyn ar drugaredd Llif y Gwlff.

Nid yw gwyddonwyr, gwleidyddwyr, a phobl yn gyffredin ond yn dechrau sylweddoli y pwysigrwydd ynghlwm â deall y prosesau sy'n digwydd yn ein moroedd, a'u heffeithiau ar weddill yr amgylchfyd.

Ymateb a sylwadau Alan Llwyd: Canodd Cynan am y Tad Damien a fu'n gofalu am y gwahangleifion ar Ynys Molókai ym Moroedd y De, ond yn guddiedig-gyfrwys mae'n sôn am y Rhyfel Mawr ar yr un pryd, ac wrth fyfyrio ar aberth eithaf y Tad Damien yn myfyrio ar aberth y milwyr yn y Rhyfel Mawr yn ogystal.

Yn ddiweddar rydym yn dechrau sylweddoli mai dim ond gyda mwy o ddealltwriaeth o'n moroedd y gallwn ni obeithio darganfod llawn faint y difrod sydd wedi, ac sydd yn parhau i gael ei wneud.

I'r mwyafrif llethol ohonynt, dyma'u profiad cyntaf o fod ar y mor mawr ar long hwyliau, eto roeddynt yn wynebu mordaith i fyd newydd trwy foroedd stormus a pheryglus iawn, moroedd a oedd yn hollol ddieithr i bron bawb o Ewrop lai na chan mlynedd ynghynt.

Yr oedd siocled hefyd, yn beth mor effeithiol i roi cic yn nhin cyneddfau rhywiol pobl y penderfynodd y Sbaenwyr beidio â dweud wrth neb arall amdano fo ac fe fuo nhw'n croesi'r moroedd efo fo am flynyddoedd heb i neb arall sylweddoli beth yn union oedd o.

Nid yw'r wybodaeth a gasglwyd wedi ei llawn ddadansoddi eto ond gobeithir deall mwy am gydeffeithiau y moroedd a'r atmosffer, a'r cysylltiad rhwng yr effaith tţ gwydr, y newidiadau ym mhatrymau tywydd yn fyd eang (e.e.

Deued pechaduriaid truain Yn finteioedd mawr yn nghyd, Doed ynysoedd pell y moroedd I gael gweld dy wynebpryd: Cloffion, deillion, gwywedigion, O bob enwau, o bob gradd, I Galfaria un prydnawngwaith, I weld yr Oen sydd wedi ei ladd.

Aeth y daith forwrol hon â hwy o'r moroedd oer oddi ar arfordir Gogledd Cymru i ddyfroedd disglair Cefnfor India.

Ychydig o flynyddoedd ynghynt roedd newyn dieflig wedi achosi marwolaeth miloedd o Wyddelod, a'r tlodi a'r newyn yma a yrrodd eu cydwladwyr - merched, plant a dynion o bob oedran ar draws moroedd geirwon i geisio byd gwell.

Derbyniodd y ddwy ddedfryd o saith mlynedd tu hwnt i'r moroedd.

Ac od o beth oedd canu geiriau fel 'Dyma gariad fel y moroedd' pan oedd gweddill y gynulleidfa luosog yn canu mewn iaith na ddeallwn mo'r un sillaf ohoni.

Mae un ohonynt, y Charles Darwin newydd ddychwelyd i'r wlad ar ôl siwrne o dair blynedd a'i cymerodd hi o amgylch moroedd y byd.

Mae moroedd o wahaniaeth rhwng De Excidio Britanniae a Hunllef Arthur, ond yr un halen sy'n golchi'u glannau.

Yn ei lyfr Meistri'r Moroedd, y mae Mr Aled Eames yn sôn am y "munudau tawel ar nos braf, ac yn y distawrwydd clywed Mrs Pritchard yn canu'r piano yn y caban a'r Capten yn ei lais bariton cyfoethog yn canu 'The harp that once through Tara's Hall' neu Dafydd y Garreg Wen Claddwyd Mrs Pritchard yn Laurenco Marques a gallwn ddychmygu y tristwch ar y llong ymysg y criw ac yn enwedig tristwch Capten Pritchard o adael ei wraig mewn bedd ar dir estron.

a beth am ddyddiau hirfelyn gwyliau haf ar lan y moroedd neu allan mewn cwch yn 'pysgota môr'...?

Ar ôl i'r brawd Richard Owen godi i fyny fe ganwyd 'Dyma gariad fel y moroedd', ac wedi dyblu a threblu ar hwnnw fe daeth John Roberts Blaenau i weddio, ac yr oedd y brawd hwnnw y noson honno fel y mae hyd heddiw, yn hynod o afaelgar, ac yr oedd yn gweddi%o â'i lais uchel bod sôn am ddiwygiad yn y Sowth, ac fe ddywedodd lawer gwaith: