Holiadau Lhwyd sy'n gosod y patrwm, ond Rowlands biau drylwyredd deallus yr atebion sy'n nodi enwau, ffiniau a phoblogaeth pum plwyf Llanidan, Llanedwen, Llanddaniel-fab, Llanfairpwll a Llandysilio, ynghyd a manylion am eu hanes, eu henebion (gyda darluniau ohonynt), a sylwadau ar ansawdd y tir, y cynnyrch, a'r gwrtaith a ddefnyddid, y ffynhonnau, yr afonydd, y dirwedd a'r mathau o gregin a geid ar lan y mor.

Er mwyn iechyd moesol Cymru ac er lles moesol a chorfforol ei phoblogaeth, rhaid yw dad-ddiwydiannu Deheudir Cymru.

Yn Ebrill 1952 prynodd ef a'i wraig fwthyn yn Llangennech gerllaw Llanelli, mewn ardal y mae naw o bob deg o'i phoblogaeth yn Gymry Cymraeg.

Deng miliwn yw ei phoblogaeth.

Os bychan o ran maint, tirwedd a phoblogaeth, anfarwolwyd y plwy gan bobl fel David Williams, Tū Newydd.

Tref farchnad yng Ngogledd Cymru ydy Rhuthun gyda phoblogaeth o tua phum mil.

Mewn gwlad fechan â phoblogaeth fechan fe fydd y sefydliad o fewn poeriad i bob un ohonom.