Rhwng popeth cyfnod go ddiflas fu'r pumdegau i Harri Gwynn y bardd.

Mae'r môr mawr wedi llenwi ceudwll y llosgfynydd erbyn heddiw ond mae llosgfynyddoedd eraill wedi codi eto yn ei ganol – y diweddaraf yn ystod pumdegau'r ganrif ddiwethaf.

Ac mae hynny'n siŵr o fod yn wir, ac yntau wedi bod yn cadw garej yn Llanystumdwy, ger Cricieth, am flynyddoedd yn ystod y pumdegau a'r chwedegau cynnar.

Havana, wedi'r cyfan, oedd maes chwarae'r Mafia yn y pedwardegau a'r pumdegau.

Yr hyn sy'n ddychryn i mi (nad wyf eto'n hanner cant, ac a faged yn nhop Gwm Tawe a thop Cwm Aman yn y pumdegau) yw bod cynifer o'r arferion a ddisgrifia hi yn arferion yr wyf i'n eu cofio.

Pwy fyddai wedi medru rhagweld hyn yn y pumdegau, a chyn hynny, pryd y gwnaed y gwaith ymchwil sylfaenol a osododd y seiliau i wneud datblygiadau o'r fath yn bosib.

Ond roedd y byd hwn yn chwalu cyn i mi gael fy ngeni, ac yn chwilfriwio'n gynyddol gyflym trwy gydol y tridegau, y pedwardegau a'r pumdegau.

Ond rodd darganfod aur yn Awstralia yn nechrau'r pumdegau, megis yng Nghaliffornia ychydig o flynyddoedd ynghynt, yn ddigon i sbarduno miloedd ar filoedd i fentro ar y fordaith bell er garwed y peryglon enbyd.

'Roedd y bardd yn cydnabod oes y 'never had it so good' yng nghanol y pumdegau pan welwyd y pum miliwn o setiau teledu ar aelwydydd Prydain yn dyblu mewn degawd, a phan ddaeth y car yn hanfod yn hytrach nag yn foethusrwydd.

Fodd bynnag , doedd dim un o'r damcaniaethau yn foddhaol ac, yn raddol, yn ystod y pumdegau a'r chwedegau, daeth manylion pellach am y ffurfiad.

Cyn gadael oes ddymunol y pumdegau a'r chwedegau rhaid crybwyll tri phwynt digon syml (y brychau y soniwyd amdanynt uchod).

Yn y pumdegau hefyd y dechreuodd y gred fod gweld fan bost yn gallu dod â lwc neu anlwc i berson.

Ymhell cyn diwedd y pumdegau hen-flinasai Saunders Lewis ar y diffrwythdra a welai ef yng ngwleidyddiaeth Cymru.

Wn i ddim pwy a ddechreuodd achwyn yn gyntaf am 'y beirdd modern hyn.' Efallai y gellir ei ddyddio i'r ymateb chwyrn i rai o gerddi cynnar Bobi Jones, dywedwch, yn niwedd y pumdegau a dechrau'r degawd nesaf.

Yn y pumdegau cynnar 'roedd diddordeb mawr mewn gwyliau chwilio am drysor ac o ganlyniad cafodd archaeoleg môr y ddelwedd o fod yn bwnc llawn melodramatics tanfor lle cesglid pethau od.

Llew' drwy'r blynyddoedd ym myd llyfrau plant, o'r dyddiau cynnar hynny (ar ddechrau'r pumdegau) pan gâi cyrsiau i awduron eu cynnal yn y Cilgwyn, Castellnewydd Emlyn, at ennill Gradd MA Prifysgol Cymru am ei gyfraniad i lenyddiaeth plant.

BOCS: Cyn ei benodi yn ddarlithydd ym Mangor bu Gwyn Chambers yn gweithio am saith mlynedd gyda Gwasanaeth Gwyddonol y Llynges o ganol y pedwardegau hyd ddechrau'r pumdegau.

Benfro, a bygythiad arall ar ddechrau'r pumdegau i feddiannu pum mil o aceri yn Nhrawsfynydd, yn ychwanegol at y gwersyll a oedd yno.

Roedd yn gred yn ardal Abertawe yn y pumdegau na fyddai gyrwyr ceir rasio ond yn cerdded o flaen y car unwaith cyn ras.

Os symudwn ymlaen ddeng mlynedd i ail hanner y pumdegau gwelwn, er nifer o welliannau bach ond nid dibwys, mai'r un oedd y safle cyfansoddiadol.

Parhaodd y patrwm trwy'r pedwar a'r pumdegau.

Felly roedd cerdded i lawr strydoedd y brifddinas Phnom Penh, fel camu nôl i'r pumdegau pan oedd y Ffrancod yn tra-arglwyddiaethu yn yr ardal.

Yn y pumdegau, roedd Cuba'n chwilio am ddyn a allai adfer eu balchder cenedlaethol drwy herio'r Unol Daleithiau, dyn na fyddai'n cael ei lygru gan arian y Mafia.

Tilsley â ni i gwm dychmygol yn ei awdl fuddugol, 'Cwm Carnedd' yn Eisteddfod Llangefni, 1957, ond cwm a oedd yn adrodd hanes pob cwm a chwalwyd o ganol y pumdegau ymlaen.

Yn nechrau'r pumdegau fe ffurfiwyd adrannau, sef Adran y Gogledd, Adran y De a'r Adran Ganol, pob un gyda'i phwyllgor, ei swyddogion a'i chyfrif banc.

Ar wahân i rai ceir Ladas, a oedd yn gyfyngedig yn bennaf i swyddogion y llywodraeth, ceir Americanaidd o'r pumdegau a welid ar y ffyrdd.

Ar ôl cyfnod gweddol lewyrchus yn hanner cyntaf y pumdegau dan y Llywodraeth Geidwadol, dechreuodd yr economi wegian unwaith yn rhagor.

Ond cyn i waith arloesol John Thomas Towson yn Lerpwl a'r Americanwr, Mathew Maury, gael ei dderbyn gan forwyr yn y pumdegau, llwybr y Morlys oedd patrwm y mordeithiau i Awstralia.

Ond i'r teithiwr busnes sy'n cyrraedd y maes awyr ac yn llogi tacsi er mwyn cyrraedd ei westy, llwyd a dilewyrch yw'r argraff gyntaf o'r drefedigaeth; heolydd penrhyn Kowloon rhwng y maes awyr a'r twnel i ynys Hong Kong yn dagfa drafffig fyglyd, fflatiau'r pumdegau a'r chwedegau yn salw o'u brig i'w bôn, ysbwriel o'r lloriau uwchben wedi disgyn yn bentyrrau pwdr ar y mân doeon sy'n cysgodi prysurdeb y stryd rhag bygythiad glaw tyrfau'r gwanwyn.

Y mae'r darlun o Ardd Eden yn ddarlun parhaol o dwf gwybodaeth; y mae'r dehongliadau amrywiol o Hamlet yn dangos tueddiadau cynhyrchwyr o gyfnod arbennig; y mae llun Beckett o Estragon a Vladimir yn aros tan y goeden yn ddarlun o gyflwr o golli ffydd y Pumdegau, ond mae o hefyd yn ddarlun o gyflwr o ddiffyg nod sy'n barhaol ddiddorol.

Mae'r danteithion dros y dwr yn America yn golygu mwy iddyn nhw na sloganau chwyldroadol y pumdegau.

Yn ystod arlywyddiaeth Pero/ n yn y pedwardegau a'r pumdegau cynnar, daeth hyn yn gyfystyr ag ymyrraeth yn yr economi gan y wladwriaeth.

Ffigurau pitw o'u cyferbynnu â chostau'r žyl fodern, wrth gwrs, ond bu dau ddatblygiad pwysig ers y pumdegau.

Hwyrach fod plaid yr Ortodox yn cynrychioli ei wir ddaliadau, nid yn unig yn ystod y pumdegau, ond hyd heddiw.

Aeth Gwilym R. Tilsley â ni i gwm dychmygol yn ei awdl fuddugol, 'Cwm Carnedd' yn Eisteddfod Llangefni, 1957, ond cwm a oedd yn adrodd hanes pob cwm a chwalwyd o ganol y pumdegau ymlaen.

Erbyn cyrraedd colegau Prifysgol Cymru dyw pethau ddim wedi gwella ers y pumdegau a'r chwedegau, fe gewch chi wneud Cymraeg, Hanes, Ysgrythur a Daearyddiaeth os ydych chi'n lwcus, drwy gyfrwng y Gymraeg a dyna ni.