'Roedd pryddestau gan Dafydd Jones, Ffair-rhos, Gwilym Morris.

'Dim ond y gorau sy'n ddigon da i ni yn y Rhos', fyddai un o hoff ddywediadau'r diweddar J.

Robert Jones, Rhos-lan, sydd wedi diogelu'r traddodiad llafar am Morgan Llwyd:-

Rhannai Thomas Jones ei amser rhwng ei dyddyn yn ardal Ffair Rhos a'r pwll glo yn y 'Sowth' lle y treuliau gyfran o'r flwyddyn.

Swn y fagnel ar y bryniau, Gwaed y dewr ar dwrf y rhos, Angau'n casglu ei ysgubau Cyn aeddfedu gyda'r nos.

Pam nad yw'r nofel yn gwneud fawr mwy nag enwi'r gwir wrthddegymwyr - Ffranc Bryan y Bryniau, John Jones y Rhos Uchaf a Samuel Jones y Tŷ Glas?

Gair y Rhos am y peth oedd "mynd i le%, ac yr oedd merched y Rhos y pryd hwnnw yn gwasanaethu mewn lleoedd fel Lerpwl, Liscard, Bolton, a Manchester wrth yr ugeiniau.

Cerddi eraill: Dafydd Jones, Ffair Rhos, Prifardd coronog 1966, oedd yr ail, a Tom Parry-Jones oedd y trydydd.

Wedi llwyddo i gyrraedd man dewisol rhoddodd un morgrugyn bigiad da i ddathlu ei fuddugoliaeth a dyna'r eiliad y gollyngodd Odo lond dwrn o dai yn strim-stram-strellach ar hyd y rhos.

Godam oedd ei enw ac mi aeth o mewn tair llong ar ddeg o Rhos on Sea.

Mae'r newydd yn atgoffa i ni yr hen, ac yn hiraethlon yr edrychwn yn ol at HERALD Y RHOS (The Rhos Herald), blaenorydd NENE.

Mae'n awyddus i ail-godi tim yn Rhos.

Ystyriwch wedyn fod y Rhos yn fwy o ran poblogaeth ac adnoddau artistig na'r Wyddgrug.

Yr oedd Herald yn cyfrif efo plant y Rhos yn yr America.

Yn ei dydd a'i thymor, rhoes y RHOS HERALD

Roedd y straeon hyn, a'u tebyg, yn rhan o len gwerin ardaloedd Ffair Rhos ac Ysbyty Ystwyth.

Hoffwn weld Cyngor Wrecsam yn galw pobl y Rhos, Undeb y Glowyr, ac Undebau'r cylch at ei gilydd i fynd ati i achub y Stwit.

Argraffydd ydoedd wrth ei alwedigaeth; priododd un o ferched y Rhos, sefydlodd fusnes yma, ac efo a'i deulu, gyda chymorth y Cymro pybyr hwnnw, William Stephen Jones, a sefydlodd ac a gynhaliodd yr Herald.

Byddai wrth ei fodd yn hyfforddi ieuenctid ardal y Rhos a meithrin doniau newydd.

'Ni cherddaf....Ni chwarddaf' yn dyfnhau negyddiaeth y nos i'r bardd yn ddwys iawn, a hynny'n cael ei datrys braidd yn gynganeddus mewn bodlonrwydd anuniongyrchol 'draen...heb wrid y rhos,' 'gweaf....gwyw'.

Mae'n arwyddocaol fod Robert Jones, Rhos-lan, a Thomas Jones, Dinbych, yn olrhain tras y Methodistiaid yn ôl trwy'r Piwritaniaid.

Dafydd Jones, Ffair Rhos, Prifardd coronog 1966, oedd yr ail, a Tom Parry-Jones oedd y trydydd.

Ar nos Wener y deuai o'r Wasg; y noson honno a Sadwrn, yn strydoedd y Rhos ac wrth ddrysau'n tai, clywid lleisiau hogynaidd yn gweiddi "Herald, RHOS

(Buom erioed yn dair ieithog yn y Rhos).

Tybed a oes yn y Rhos gopiau o'r llyfr sydd bellach yn drysor yn wir.

Mae Mr Roberts wedi marw ers tro ond mae Mrs Roberts yn byw yn hapus iawn yn Rhos y Nant, Bethesda.

Yn naturiol, gofalai teuluoedd y Rhos fod eu merched yn cael copi o'r Rhos Herald; yn nhrefi mawr Lloegr yr oedd merched y Rhos yn golofnau yn yr eglwysi Cymraeg, ac yr oedd cynnwys yr Herald yn gymaint, onid mwy, o destun eu hymgom a'r bregeth.

Cronicl o fywyd y Rhos a gaed yn y Rhos Herald tros ei chyfnod.

Yma hefyd y crewyd sain unigryw Corau'r Rhos, y lle yn ysgwyd dan gyfaredd lleisiau coliars, yn carthu llwch a thywyllwch y pwll glo o'u heneidiau.

Yr wyf yn cofio mai'r Parchedig Eric Grey, rheithor Brechfa, Abergorlech, a Llanfihangel Rhos-y-corn ar hyn o bryd, a'n derbyniodd i'r maes parcio ceir, ac imi lawenhau o sylweddoli ei fod yn ŵr mor gyfrifol yn ei berthynas â'i dreftadaeth genedlaethol.

Ceir gwrthgyferbyniad yn yr ail bennill yn ogystal, sef hwnnw rhwng trybestod y byd cyfoes a thangnefedd Rhos-lan.

Ambell dro, digwyddai fod rhywun o wyr cyhoeddus y Rhos heb siarad mor barchus am yr Herald ag y teilyngai, ym marn y golygydd, a gwae y creadur hwnnw, yr oedd llach y golygydd arno.

Un o gymwynasau Richard Mills, y gwr o Lanidloes a ddenwyd i'r Rhos i fyw ar ol clywed un o gorau'r Rhos yn Eisteddfod Wrecsam, oedd yr Herald.

Roedd ei diweddar briod, William Hughes, yn frawd i'r cerddor John Hughes (Rhos, Treorci a Dolgellau).

Bellach, ysywaeth Neuadd William Aston yn Wrecsam sy'n elwa ar draddodiad a gafodd ei feithrin ar lwyfannau'r Rhos.

Dau air 'hyll', a dau yn unig, a ddefnyddiai, sef 'diawl' ac 'uffar' (nid 'uffern' fel pobl y Rhos) ac fe'i defnyddiai ym mhob brawddeg bron.

Dymuniadau da i Mr Berwyn Davies, Rhos Awelon, Bryn Eithinog, sydd yn dechrau ar swydd newydd fel Swyddog Cyswllt yn Adran Addysg a Chymuned Cwmni Opera Cenedlaethol Cymru ym mis Medi.

Lle athrylithgar o anrhefnus oedd yr 'Herald Office', Pickwickaidd hollol, pe buasai gennym Charles Dickens neu gwell fyth Daniel Owen yn byw yn y Rhos ar y pryd.

Gweinidogaethai Phylip Griffiths yntau yng Nghwm Nedd yn ogystal ag yn yr Allt-wen a Godre'r Rhos.

wasanaeth gwiw i ardal y Rhos; ein hyder yw y bydd NENE yn y byd newydd - o'i SAFBWYNT ei hun ac yn ei FFORDD ei hun - "llefaru eto% wrth ein pobl a'n plant, canys y mae yr angen a'r cyfle yn gymaint, ie yn FWY heddiw nag erioed.

Roedd hwn yn gyfnod o chwilfrydedd mawr ynglŷn â'r gofod, yn enwedig yn Rhos-y-bol am fod un o hogia'r pentra, Glyn Pen Parc, yn un o brif hogia'r orsaf yn Cape Canaveral.

Yn y Rhos Herald y gwelais farddoniaeth I. D. Hooson gyntaf, ei Gerdd Goffa i Mattie Price, merch Mr a Mrs D L Price.

Dyna'n colled ni : "Mae Rhos heb y Stiwt fel brenin heb ei goron".

wynfyd, nid dy golli di a wan Drwy'r fynwes a'r deufiniog lafnau cudd; Na Eden, nid dy golli greithia'm grudd, Ond cofio'r mwyn oedfaon, cofio man Suadau serch a swyn dy lennyrch glan Pan rodiai dedwydd ddau dy lwybrau rhydd, Yw'r aeth a wnaeth fy nydd yn fythol nos; Ni cherddaf mwy hyd lannau'r dyfroedd byw Ni chwarddaf mwy uwchben y sypiau gwin; Ond dwyn y draen a wnaf heb wrid y rhos, Am hynny gweaf gan y blodyn gwyw, Am hynny odlaf gerdd y ddeilen grin.

Gallech dybio mai yno ar wyliau o'r Rhos yr oedd hi.

Un o ddiwydiannau coll y Rhos, bellach, yw allforio ein merched i Loegr (gan amlaf) i weini.

Hawddamor a chroeso cynnes i NENE, misolyn newydd y Rhos a'r cylch!

Wrth gwrs, 'roedd eglwys hynafol Sant Dyfrig wedi ei gwasgu i gesail y mynydd ganrifoedd cyn hyn, ac yn ddiweddar bu rhywun mor ddifeddwl â gollwng 'sgubor o gapel Annibynwyr yn blwmp ar ganol y rhos yn y man mwyaf diarffordd posib'.

Ein gwrthrych yw Pamela Morgan, un o blant Bedyddwraig dduwiol a hanai o deulu Hugh Evans, Ffair-rhos, gwraig a ddysgai y Beibl yn gyson i'w phlant.

Richard Mills, gerddor gwych ag ydoedd, a ddaeth a phobl y Rhos i afael ar gerddoriaeth glasyrol, ac o dan ei fatwn ef, mae'n debyg, y canwyd y Messeia am y tro cyntaf yn y Rhos.

Mae Cor Meibion y Rhos, Cor Meibion Ponciau yn dwyn i gof gampau Ben Evans, Edward Jones, John Owen Jones a John Glyn Williams.

Yr un modd yr oedd Robert Jones, Rhos-lan, yn Drych yr Amseroedd yn barod ddigon i roi lle i'r Piwritaniaid ymhlith arloeswyr Methodistiaeth Gwynedd.

Yn ogystal â gig y Dysgwyr fe fydd Ap Ted a'r Apostolion yn ymddangos yn Nhafarn y Rhos, Llangefni ar yr un noson.

Wrth wrando ar y llu o atgofion a oedd gan Mrs Parry 'roedd hi'n anodd meddwl sut y gallwn ni yn Rhos oddef gweld clo ar ddrysau'r Stiwt, a bodloni ar weld canolfan gerddorol yn chwalu, a theatr fendigedig yn mynd a'i ben iddo - 'Dim ond y gorau sy'n ddigon da???'

Rhyddhawyd hi efo darn o bapur yn ei gwysio i ymddangos yn Llys Ynadon Rhos Goch ymhen y mis.

Cywilyddio'r Tadau fu mor arloesol yn eu dydd fyddai peidio ag achub ar y cyfle y mae amgylchiadau newydd yn eu cynnig i agor ffordd newydd i Iesu ddwyn ei waith i ben heddiw, weithiau ar y rhos, weithiau trwy'r graig!

Teithient i gyfeiriad y gogledd ac roedd hi'n amlwg nad i orsaf heddlu Rhos Goch yr oedden nhw'n mynd.