Ymdroi tipyn yn Rhyd y Ddeuddwr ac wrth odre Castell Rhuddlan.

Robert Richards, brodor o Borthmadog, i fugeilio'r Eglwys, ar y cyd ag Eglwys Ty'n Rhyd, Cerrigydrudion.

Ond er 'gyrru'r eryr i Gymru', ni chafodd y bardd ddychwelyd o Facedonia i droedio eto Barlwr y Glyn nac 'ardal hyfryd Rhyd Lefrith' yn Ninmael, ger ei gartref.

Mae'n cymryd y pnawn yma'n rhyd, fydd e ddim yn cael llawer o amser rhydd yn ystod tymor yr ymelwyr, ac felly fe ofynnodd i mi fynd i nofio gydag e.

Yna rwyt yn troi pen dy geffyl i ddilyn yr afon, ac ar ôl milltir neu ddwy gweli'r rhyd a'r ffordd sy'n arwain o'r afon i Glan Gors.

Mae Rhian sydd yn athrawes yn Ysgol Gymraeg, Rhyd y Grug, ger Aberfan, Merthyr newydd ddyweddi%o ag Andrew Cornish, mab Rosemary ac Edward Cornish, Lloyd St, Caerau.

Dwi'n cofio Rhyd-yr-Indiaid - byddai Clint Eastwood yn ymddangos yn ddigon cartrefol yno.

Ar y llaw arall, mewn sawl cyfeiriad cynnar at yr afon a'i chroesfan hanesyddol (Rhyd Caradog') gwelir defnyddio'r ffurf Cariadog.

Y mae dadansoddiad o nodau uchder ar fapiau AO, fel yr enwau Glan-yr-afon a Rhyd Lydan, yn tystio ymhellach i'r ffaith mai i'r gorllewin o'r llwybr presennol y gorweddai llwybr gwreiddiol Afon Cefni o ad-drefnu'r rhwydwaith traenio crewyd sianelau dwr hollol newydd, sianelau y rhoddwyd enwau penodol iddynt.

(c) Pont Rhyd Hir, Ffordd y Cob, Pwllheli (Dygwyd yr eitem hon gerbron fel mater o frys ar ardystiad y Cadeirydd oherwydd y derbyniwyd llythyr gan Gyfarwyddwr Priffyrdd y Cyngor Sir ar ôl i'r rhaglen gael ei hanfon at yr aelodau a'r brys i ymateb).

Ar ei hyd, taria wedyn Ar lawr glas Parlwr y Glyn; Yno mae hoen 'y mywyd, Ac yno mae, gwyn 'y myd, Ardal hyfryd Rhyd Lefrith A'r dydd ar y bronnydd brith.

Ar y nos Sadwrn (Ionawr 16), bydd Twm Morys ac Iwan Llwyd yn cynnal noson o adloniant, 'Cadw Swn', yn y Cwellyn Arms, Rhyd-ddu.

Mae'r Penwythnos, o dan y teitl 'Gweithredu, Lobïo a'r Cynulliad', i'w chynnal yng Nghanolfan Rhyd-ddu, Gwynedd, a'r bwriad yw edrych ar sut i gyfuno dulliau lobïo newydd gyda gweithredu uniongyrchol.

Gwelir yno darlun o William Morgan Ty'n Rhyd, ar gefn ei dractor yn 'torri llafur' gweithio yn y llafur, sy'n golygu bod wrthi yn y cae yd.