Gobeithio fod y ffeithiau uchod yn cywiro'r camargraff a roed yn yr erthygl.

Mynnodd rhain gloddio drifft newydd i lawr i'r Gwscwm, ymhen amser, a chwmni arall a ddaeth o Loegr, sef y Pembertons, tua diwedd y ganrif, yn suddo drifft yng nghanol Porth Tywyn, ac yn nes ymlaen roed y glowyr yn y ddau waith hyn yn gweithio o dan y môr.

Ers hynny bu nifer fychan o rai oedd yn bleidiol i'r iaith yn gweithio i sicrhau dyfodol iddi o fewn i'r cyfyngiadau gormesol a roed arni gan reolaeth sectyddol y llywodraeth yn y gogledd.

Ond mae'n siŵr mai'r graffiti mwyaf poblogaidd yw'r hwnnw a roed yno i mwyn un diben yn unig - sef i dynn gwên a diddanu.

Diau mai yn y cyfeiriadau hyn y mae chwilio am natur y cymorth a roed ganddo i gyfieithydd y Beibl, ac yn fwyaf arbennig efallai yn a wybodaeth o eirfa a chystrawen yr hen gywyddwyr.

Dim ond bryd hynny y sylwodd y pedwar fod un o'r dynion ar ol ac yn sgrialu ar hyd y rheiliau rhydlyd i dywyllwch yr ogof; roed yn cario rhyw fath o sach ar ei gefn.

Ystyried ymhellach y pwnc yn unol â'r addewid a roed yn y "Gornel" i weled a ellir diffinio'r safon o'i osod, ac i roddi iddo ddeheulaw Cymdeithas Cerdd Dant.