Clywai Wil yn y capel un Nos Sul fod Hopcyn Tyddyn Isaf wedi saethu ci defaid Mostyn Hywel y Cynghorydd Sir drwy amryfusedd.

meddai wil wil ow, ia !

Onibai i Wil Twmpath gael ei hudo i Wlad N'Og ar ei ffordd o ffair sglodion Capel Tarsis gyda llathen o wynwyn dros ei ysgwydd - bargen o stondin gynnyrch Mrs Harris y Gweinidog - mae'n amheus a fyddai pethau wedi digwydd fel y gwnaethont.

I'r garej honno un diwrnod y daeth Harri Gwynn, oedd newydd symud o Lundain i Roslan i ffarmio - i gael bandiau brêc i'w gar, a chael Wil Sam yn ei wely dan y ffliw.

Gwelwn ar unwaith hen frawd o'r enw Wil Owen Hen Dy yn dyfod ataf yn gweiddi a gweddio, ac fe ddywedodd wrthyf: 'Fachgen, yr oeddwn yn meddwl mai cyfeirio at dy dad yr oeddet,' (am fod ef wedi ei ladd mewn gwaith heb fod ymhell oddi yno).

'Roedd Dewi Emrys wedi cystadlu eto, gyda dwy awdl, a lluniwyd awdl ar y cyd gan Wil Ifan a James Evans.

Wil yma am oriau yn canu grwndi - mae'n hoff iawn o gadair 'Nhad.

Rydw i'n eu cofio nhw i gyd: Hugh Cae Haidd, Wil Pant, Shem Pandy, Wil Jones Happy Valley, Ifan Morgan, Ellis Nant, Wil Thomas Bryn Hyfryd, Rolant Gruffydd Felin Hen a William Ifans Glasgoed.

Bydd y Llyfr Mawr y Plant newydd yn cynnwys straeon cyfarwydd (yr awduron gwreiddiol, J O Williams a Jennie Thomas) am gymeriadau bythwyrdd megis Wil Cwac Cwac a Siôocirc;n Blewyn Coch, posau hen a newydd a lluniau o'r llyfr gwreiddiol.

Mae moesau a chwrteisi Edward Vaughan a Harri yn curo rhai'r dosbarth is - Wil James, Terence a bechgyn y ffordd sydd angen arweiniad un o'r Vaughaniaid cyn diwygio'u ffyrdd.

Ymysgydwodd Wil Dafis yn rhydd a brysio allan nerth ei sodlau yn ol i'r ffair.

Byddai 'storiau Wil Fach-wen' ar fynd yn y chwarel yd wastad, a hyd heddiw clywir rhai o'r hen chwarelwyr yn eu hadrodd a'u hailadrodd ar gongl y stryd neu yn eu cartrefi.

Bu dadlau am sbel go dda, a'r goruchwyliwr yn gwrthod rhoi yr un geiniog ym mhen y pris, a'r diwedd fu i Wil wylltio, ac meddai: "I'm not cyming here to hambygi my horsus for you.

'Roedd hi'n anodd iawn dod yn agos at y Doctor, ond o'r diwedd dyma fe'n nesa/ u; ond wrth nesa/ u, fe welodd wyneb y Doctor yn newid i fod yn wyneb ei ewythr Wil.

Gwerthwyd y garej a symudodd Wil Sam a'i wraig a'i ferch fach i fwthyn yn Rhoslan.

Doedd Wil ddim ymhell o fod yn uniaith chwaith, - yn uniaith Gymraeg.

Islaw'r dref ceir y pyllau hyn: Pwll Police Station, Pwll Gro, Pwll Wil Wmffra a Phwll Gorsbach.

(Yno, fel y digwyddodd pethau, ar ymweliad â chartref Wil, fy mrawd, y cafodd Mam ei tharo'n wael.) Pan gyrhaeddais, roedd fy chwiorydd a'm brodyr yn y llofft o gylch y gwely, a Mam, druan, yn anymwybodol.

Cael cwmni Wil am awr heno.

Yr ail oedd Elwyn Evans, mab Wil Ifan, a oedd wedi llunio pryddest afaelgar, gref am ei brofiadau fel milwr yn yr Ail Ryfel Byd.

Hwyrfrydig odiaeth fu Wil i fentro at y fath berson hyd yn oed o ran hwyl; ond wedi dod yno, ni wnai ef adweithio nac yn negyddol nac yn gadarnhaol iddi.

Cerddi eraill: 'Roedd Dewi Emrys wedi cystadlu eto, gyda dwy awdl, a lluniwyd awdl ar y cyd gan Wil Ifan a James Evans.

'Y rhai fydd wrthi, wyddost, fydd yr hen Ddic Owen Turnpike a'r hen Wil Thomas - y nhw fydd y dynion blaenaf.

Byddaf yn gweld Wil Jones y Ship.

Wil Gaerwen y galwai William Owen, Ned Tyddyn waun oedd Edward Owen ganddo, a Twm Siopblac oedd Tomos Willias iddo, ac yn y blaen.

Daetha 'run ohonyn nhw'n agos i'r bib, ac yr oeddwn i ar fin taflu'r cwbl - fuo fi 'rioed yn chwannog i bys, yn wlych nac yn stwns - ond pwy ddigwyddodd basio ond Wil Robaits.

Ac meddai Defi Jones, Glangors, a oedd yn bwriadu cystadlu nesaf: "Brenin mawr," meddai "dyna Wil wedi malu nhelyn i'n grybinion"!

Ond crwtyn serchog oedd Wil a phawb yn ei hoffi a chael blas ar ei ffraethineb annisgwyl, ac yr oedd yn ffefryn mawr gan Dic.

doedd wil a huw tanfawnen ddim wedi gwrthwynebu, ond derbyn y sefyllfa, fel y bydd plant, a gwneud yn fawr o 'r cyfle i arddangos eu cynefindra a 'r fro.

gofynnodd wil, a sylweddoli ar ôl gweld gethin yn edrych yn hurt arno na fedrai neb nofio mewn dyfroedd fel hyn.

, gan gyfeirio at Wil, a phawb yn chwerthin a chyfrannu mymryn o ffraethineb at y sgwrs, a Dic yn rhoi hergwd i ysgwydd Wil, a hwnnw'n gwenu heb falio dim.

Pwysleisia Angharad Dafis yn ddiddorol iawn mai: Diben creu Wil James yw dangos na ellir chwalu'r hen drefn a chreu trefn newydd sosialaidd o fewn i'r werin ei hun.

Cerddi eraill: Wil Ifan oedd yr ail am y Goron.

Yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf, yr oedd ei ewythr Wil yn dal i fyw yn Rhosaeron (gwr y lluniais ysgrif arno i'r Genhinen gyfredol, 'Ei ewythr Gwilamus'), ac yr oedd yn filwrol ei gydymdeimlad.

"Mi awn ni i'r Sailing yn gynta a holi pwy 'di mistar y ....." Roedd Wil Pennog yn cael trafferth i ddarllen yr enw ar fow y cwch ac ni allai Jabas benderfynu ai twpdra ynteu'r cwrw oedd yn gyfrifol.

A Wil Dafis gyda hwy, ar ei ben ei hun.

Cerddi eraill: Yr ail oedd Elwyn Evans, mab Wil Ifan, a oedd wedi llunio pryddest afaelgar, gref am ei brofiadau fel milwr yn yr Ail Ryfel Byd.

Ac er bod Paul, y Sais, yn dod o dan lach yr awdur a Harri, ac weithiau'n fflipant ei sylwadau ynglŷn â'r Cymry, mae ei driniaeth ef o Greta yn wahanol iawn i driniaeth Wil o Sali, a thriniaeth Terence, ar un adeg, o Sheila.

(Gyda llaw, fel "Wil Giaff" yr adwaenid ef yng Nghaernarfon, o'r gair 'gaffer').

MECANICIA A LLENYDDA - Holi Wil Sam

Aeth Wil i'r cefn i wneud yr Ofaltîn.

Yn y garej hefyd y dechreuodd y berthynas ffrwythlon rhwng Wil Sam ac Emyr Humphreys, a oedd yn athro ysgol ym Mhwllheli ar y pryd.

Caru'r nos yw'r 'porth lletaf i anniweirdeb'." Gellir meddwl bod llawer o ddarllenwyr Baner ac Amserau Cymru yn aros yn awchus am ddarllen hanes Wil Dafydd ar ôl blasu'r broliant hwn ac ni siomwyd hwy.

heb betruso dim dringodd yn eon i ganol canghennau agosaf yr helygen, ac oddi yno fe 'i gollyngodd ei hun i lawr nes cael ei ddwy ar y gangen fawr uwchben y dyfroedd gwyllt gwyllt paid a bod yn ffŵl ^ l, ffred, gwaeddodd wil arno arno mae 'r afon 'na 'n ddofn cofia !

Roedd Jim yn wyneb cyfarwydd gyda'i bartner, Wil yn gwerthu glo oddiar lori o gwmpas yr ardal.

Ond trwy gydol ambell noson clywai Wil nadu'r ci o wahanol gaeau, rhyw udo ymarhous a dolefus, ac yna cyfarthiadau caled ac afiach.

Fe ufuddhaodd Wil Sam ac fe gyhoeddwyd y stori yn Y Ddinas - un o amryw a welodd olau dydd hwnt ac yma yn yr un cyfnod.

Bontgoch "Pa leshad i ddyn os cyll efe yr holl fyd, ac ennill ei enaid ei hun" - Wil Sam

Ond hwyrach mai'r hysbyseb gwaetha un dros roi grym yn nwylo'r werin yw'r portread ci%aidd a gawn o Wil James.

Dim Wil.

hogyn newydd yn 'r ysgol, meddai wil wil yn byw yn y tyddyn.

Nid un oedd Wil i ymhel a sipsiwn.

ychydig funudau wedi iddynt gyrraedd y bedol cyrhaeddodd llong huw, ac ychydig y tu ôl iddi longau ffred a gethin yn taro 'n ei gilydd wrth agosau, ac un wil yn rhuthro tuag atynt atynt fi sy 'n ennill !

Y mae awydd afieithus yr awdur i groniclo hanes ysgeler Wil yn creu rhyw amwysedd gogleisiol ym meddwl y darllenwr.

Dim ond Clybia pobl fawr sy'n cael trwydded yfed bob oriau," meddai Wil Pennog, yn byrlymu o wybodaeth.

Onid oedd y digwyddiad yna mor wahanol, mor eithriadol i'r patrwm cyson ac unffurf o ladd fesul un, nes i Wil Dafis fynd i dybied bron fod Ap wedi neilltuo rhyw sylw anffafriol iddo ef yn benodol?

Er bod yr un profiadau yn gyffreding i'm ffrindiau pennaf sef Ifan Trofa,Wil Derlwyn ac Eric Gwynant, ni chlywais yr un o'r tri yn son am fynd i'r mor.

Wil Ifan oedd yr ail am y Goron.

Clymwyd y bocs wrth sedd yr injan a neidiodd Wil i mewn wedi ei sicrhau gan ei feistr y byddai'n cael ei gludo'n ddiogel y tu ol i'r injan.

Wyt ti'n clywed?" Cododd ei lais am na welai Wil yn gwneud unrhyw osgo i ufuddhau.

Eithr heno, wrth syllu i fyw llygad y fenyw-ddweud- ffortiwn hon ni chanfyddai Wil ddim oll namyn hen ddynes dlawd a diymadferth yn ceisio crafu ychydig o sylltau at ei gilydd drwy adrodd chwedlau ystrydebol a threuliedig wrth hen ferched anymwthgar ac wrth wŷr gweddw go deimladwy.

Hyd y gwelais i, ni chafwyd yr un gair o gŵyn yn erbyn bywyd gorwyllt Wil Dafydd.

Bu llu o ffermwyr ar drywydd Ap drwy gydol y misoedd hyn, ond teimlai Wil Dafis mai ef yn anad neb bellach oedd fwyaf o ddifri.

Nid oedd hyd yn oed Moi Mastia a Wil Gruffudd yn eu cornel yn trwsio rhwydau ac yn rhoi'r byd yn ei le.

dychwelsant toc gyda 'u darnau coed newydd, a gethin, chwarae teg iddo, wedi dod o hyd i un bron ar ffurf llong a 'i gyflwyno i ffred ffred mae honna fel llong ryfel, ebe wil wil barod?

Bu hyn yn sbardun i'r gwr o'r Wladfa i ymarfer ei ddyfeisgarwch a dyma orchymyn Wil i gyrchu chest de a phwt o raff o'r sgubor.

A rwan, Wil, estyn gap Emrys iddo fo.

Nid atebodd Wil.

trodd at wil a huw a dywedodd dywedodd cerwch chi 'ch dau adref adref arhoswch(taf:rhoswch) yn y tŷ ^, a pheidiwch a symud symud symud '.

"Wel, Bertie, old chap, you'd better shift your Fireballs because you've parked it in Sam's place, see." Sgwariodd Wil Pennog a Hulk tu ôl i Sam.

Bryd hynny hefyd, fe gafodd pobol leol waith ac enwognwydd fel ecstras, gyda helyntion dau o gymeriadau mwya' lliwgar Caernarfon ar y pryd - Wil Napoleon a Mons - yn dod yn rhan o chwedloniaeth y Cofis.

Ymhlith enwau cyfarwydd fel Jess, Geraint Lovgreen a Mojo ceir rhai mwy anghyfarwydd megis Wil a'i Wallgofion a'r Beganifs!

"You'd better shift the boat or we will put you and your little tart in the drink," meddai Wil Pennog, ac roedd Hulk eisoes yn torchi ei lewys.

Wrth ddod o'r twll (sef y tan ddaear) un bore ychydig cyn amser cinio, trodd y prif oruchwyliwr i'r stabl ato a gofyn: "Sut fwyd wyt ti'n 'i roi i'r ceffyl ma?" Atebodd hwnnw: "Tebyg i fwyd labrwr." Cymeriad arall oedd Wil Lloyd Penbryn ac ar un adeg yn gweithio hefo dau o'i geffylau yn un o chwareli'r ardal.

Cyfarfod â Wil ar y ffordd adre'.

Mae'r tâp newydd ddechrau troi, a'r gwahoddiad-orchymyn hwn ar ddechrau'r cyfweliad yn rhagymadrodd i stori fach am y modd y cymerodd Wil Sam yn erbyn nionod unwaith ac am byth yn hogyn bach, pan stwffiodd ei frawd - yr arlunydd a'r hanesydd celf erbyn hyn, Elis Gwyn - slotsyn i'w geg.

Ond gwrandwch - dydy'r hen Wil ddim yn gwybod y cwbl chwaith, mae'n rhaid.

Cymeriad adnabyddus arall oedd Williarn Jonff y Gof, neu 'Wil Fach-wen' fel y'i gelwid.

Ymddengys fod Wil y gwas bach wedi hen flino ar ddilyn yr injan lladd gwair o gwmpas y cae ar ddiwrnod poeth o haf ac iddo achwyn ar ei fyd.

Dafydd Wigley yn cadw ei sedd, a Dafydd Elis Thomas yn dod yn drydydd Aelod Seneddol Plaid Cymru trwy drechu Wil Edwards, Llafur, ym Meirionnydd.

'Hei, Wil, meddai un, 'glywaist ti fod cyfarfod gweddi yn Cwt Brake awr ginio?' 'Do,' meddai Wil.

Bu tipyn o glochdar am ben Wil Dafis o'r herwydd felly, ef a'i ragolygon carwriaethol bondigrybwyll ef a'i 'rywun annwyl'; a hael ei gwala fu'r hwyl am ei freuddwydion llancaidd pur uwchben peintiau per yng Ngwesty'r Llong.

Sut bynnag, aeth digon o amser heibio i weld fod ymweliad byr Wil Twmpath wedi dylanwadu'n fawr ar fywyd yn N'Ogiaid, achos cyn gynted ag y profodd y Brenin Affos y wynwyn aethant yn ffefryn mawr ym mhlith bwydydd y llys, ac yr oedd Affos a'i wraig Navid, a Namotto eu merch yn ddigon poblogaidd i ddechrau'r ffasiwn trwy'r holl deyrnas.

Roedd Wil yn anfodlon iawn ar y pris yr oedd yn ei gael am ei lafur ef a'i anifeiliaid, ac aeth i ben y prif oruchwyliwr, - a oedd yn Sais uniaith, - i ddadlau am godiad yn y pris.

Cydiai Wil yn hyn.

Gŵr nwydwyllt ac anniwair yw Wil; meddwyn ac ymladdwr.

Roedd Harri Roberts, White Horse, wedi ymuno a'r tancer British Advocate, a Wil El Cyng.

Caiff Wil un arall, a hithau'n feichiog, 'wedi ymgrogi a rhaff wrth ganghen derwen fawr'.

ac i ffwrdd a 'r ddau i chwilio hyd ymyl y cae ac o gwmpas glan yr afon am bytiau o ganghennau mwy trwchus, a gwnaeth wil a huw yr un fath.

Wil oedd y gwas bach, tua phedair ar ddeg oed, a'i ben sgwâr, a'i wyneb fflat, gwelw; byddai'n gwlychu'r gwely, er i f'ewythr Vavasor roi cynnig ar lawer meddyginiaeth, ond doedd dim yn tycio, a Gwladys yn ddig bob bore y byddai'n gorfod llusgo'r matras gwlyb i lawr y grisiau cerrig o'r llofft stabal.

Mae rhai o gymeriadau Llyfr Mawr y Plant wedi cael eu hanfarwoli ar deledu ers dyfodiad S4C ac mae Wil Cwac Cwac a Siôn Blewyn Coch yn gyfarwydd i blant ledled y byd erbyn hyn trwy werthiant tramor y cyfresi.

Lle byddai ambell i awdur yn gwahardd cwestiynau ar ôl-strwythuraeth, neu un arall efallai'n cau'r drws yn glep ar grefydd, mae'n gwbl nodweddiadol o Wil Sam i fwrw iddi yn syth trwy sôn am beth yn hytrach na haniaeth.

Swatiai Dic wrth ben y bwrdd hir, weithiau â'i fraich am ysgwydd Wil.

Ond er fod Wil yn teimlo'r un fath â Robin, ei bartner, yr oedd rhywbeth oddi mewn iddo'n dweud na charai ef weld y cyfarfod yn mynd yn fethiant am nad oedd neb i'w gynnal.

Mi ddangosith Sam, Wil Pennog a Hulk pwy ydi pwy a be 'di be i'r Saeson 'ma!" Rholyn tew penfoel oedd Wil Pennog, a Hulk yn gawr chwe troedfedd.

a beth pe na bai neb gartref gartref williams, sarsiant williams, awgrymodd wil wil a mi fedr o ddod a rhywun hefo fo i chwilio am am daeth rhyw grygni i 'w lais wrth iddo sylweddoli am pwy, neu am beth.