Syrthiodd ei dors allan o'i boced ac wrth iddo ymbalfalu o'i gwmpas amdani gafaelodd ei ddwylo yn rhywbeth a oedd yn debyg i brennau.

Dim amheuaeth amdani.

Y gwir amdani yw fod ymddygiad o'r fath yn gwbl groes i Reolau'r Ffordd Fawr, sy'n dweud yn eglur y dylai'r carafaniwr fod yn ystyriol o yrwyr eraill, gan adael digon o le o'i flaen i geir eraill dynnu i mewn, a hyd yn oed aros i adael i geir basio os oes angen.

Ond y ffaith amdani, wrth gwrs, oedd fod yna wrthddywediadau yn rhedeg fel llinyn drwy'r wasg Gymreig yn oes ei bri.

Daeth y floedd 'roedda ni'n ddisgwyl amdani cyn hir, nes oedd ffenestri'r tŷ cyngor yn crynu.

Daw'r gair 'ystwyll' o'r gair Lladin am 'seren', a'r seren a arweiniodd y Doethion i Fethlehem yw'r un yr ydym yn sôn amdani.

Bu'r draen ddŵr fel cydnabod teithiol, a phobol yn holi amdani cyn iddi gyrraedd ac yn dweud, 'Ma hi yn y fan a'r fan - fydd hi ddim yn hir'.

Daliwn i deimlo'n gynnes tuag ati, ond erbyn hyn roeddwn wedi dechrau meddwl amdani'n fwy gwrthrychol ac fel fy nghyfoedion yn yr ardal, yn ei gweld hi'n dipyn bach o gymer comig.

Byddwn yn hoffi mynd i edrych amdani.

Anodd iawn meddwl amdani yn llwyddo fel adloniant i deulu cyfan gan nad oes digon yma i gadwr plant ieuengaf ar binau.

Yr oedd hyn yn brofiad digon diflas yn aml; llosgi ystafell mewn neuadd neu ysgol mewn pentref, penodi dyddiad a threfnu siaradwr; hwnnw weithiau'n tom'i gyhoeddiad ar y funud olaf ac nid oedd dim amdani ond mynd yno fy hun a chyhoeddi neges y Blaid cystal ag y gallwn Ni chaem fawr ddim cefnogaeth mewn aml ardal, ychydig a ddeuai i'r cyfarfodydd a drefnid - rhyw hanner dwsin a llai na hynny yn aml ac weithiau neb yn troi i fyny.

'Does dim dwywaith amdani.

Yn raddol dechreuais synhwyro amdani fel person, nid fel ffatri storiau.

Y gwir amdani oedd mai ysbeidiol oedd llwyddiant y Piwritaniaid ym mhob man - o leiaf, eu llwyddiant yng ngwir ystyr y gair gwleidyddiaeth.

Hawdd iawn yw credu fod galar tad ar farwolaeth ei fab yn brofiad sydd yr un fath ymhob oes, ond y gwir amdani yw fod marwolaeth plentyn yn llawer mwy ingol heddiw am ei bod cymaint yn llai cyffredin (yng ngwledydd y gorllewin o leiaf).

"Doedd dim amdani%, meddai ar ddiwedd un ohonyn nhw "ond cychwyn tuag adref".

'Be amdani?'

.' (neu 'ffisig coch', 'ffisig gwyrdd' neu 'ffisig du', yn ôl y galw.) Un gaeaf pan oeddwn yn llanc, o fethu â chael gwared â pheswch go gyndyn, nid oedd dim amdani ond galw yn Llys Meddyg i ddweud fy nghwyn.

Nid gwaed ei nain a ffrydiau yn ei gwythiennau hi, ond gwaed ei mam, y fam honno na fynnai ei nain sôn amdani wrthi am mai un wyllt oedd hi.

Doedd dim ond dweud celwydd amdani: '...,' meddwn, '...' Fodd bynnag, dyma'r trên yn chwislo, a llawer yn gorfod gadael y ciw cantîn yn waglaw, y porteri yn galw ar i bawb frysio a dyma ni unwaith eto ar yr 'olwynion chwim'.

Sgwrs, paned o goffi, ac fe allen ni fod wedi ei rhoi hi yn ei gwely gyda'i sicrwydd fod rhywun yna yn gofalu amdani...

I'r mwyafrif llethol, os gwyddent amdani o gwbl, rhywbeth od ydoedd, eithriadol, eithafol, y tu allan i lif normal bywyd, a orfodid ar eu sylw o bryd i bryd gan ddarn o newydd neu ddatgan wasg neu ar y radio.

Tyddyn Ucha' amdani.

Duw a ŵyr pam y poenai amdani.

Roedd nifer o'i noddwyr yn aros amdani ar waelod y twr gyda'u hanadl yn eu dwrn ond mi gyrhaeddodd y curad dewr yn ddiogel ar y llawr wedi codi swm sylweddol o arian.

Ond yr oedd yna eleni yn yr Hen Goleg, Aberystwyth, ymdeimlad cryf o bwrpas a chryn dipyn o dân yr 'Oes Aur' futholegol honno y bydd newyddiadurwyr a chenedlaetholwyr sydd wedi hen chwythu eu plwc yn hoffi malu awyr amdani.

`Mwy nag y leiciwn i ddweud wrth neb, syr.' Sisialodd Ernest air yng nghlust ei dad, ac ebe'r olaf: `Faint gymeri di amdani, Harri?' `Yr un geiniog lai na chanpunt,' ebe Harri.

Yn ei sgwrs radio â Saunders Lewis, mae'n cyfeirio at adolygydd o Sais a ddywedodd amdani - 'Mae ei thristwch fel ochenaid hir ar draws y dyfroedd' - gan ychwanegu bod 'rhywbeth mwy tu ôl i ochenaid wedi'r cwbl.' Cawn T.

Os oedd o'n meddwl y byddai ei eiriau'n effeithio ar Alun roedd o'n iawn, ond nid yn y ffordd yr oedd o wedi bargeinio amdani chwaith.

Naturiol i Israel, fel eraill a berthynai i'r un cefndir â hi, oedd meddwl amdani ei hun mewn dull a oedd yn addas i'w bywyd cymdeithasol.

Wrth ddarllen am Miriam a meddwl amdani fe ddaeth i'm cof fy mhrofiadau i fel yr unig blentyn yn siarad Cymraeg mewn ysgol gyfan o blant dan saith.

Mae'n rhaid cyfaddef fy mod wedi cael pwl o hiraeth i weld teulu a ffrindiau yn ddiweddar, felly doedd dim amdani ond pacio bag ac estyn am y pasport.

Defnyddiodd, a chamddefnyddiodd Llewellyn, rythmau siarad a ffurfiau gramadeg yr iaith Gymraeg yn ei Saesneg, ond y gwir amdani yw na ellir clywed yr iaith yn sŵn canu'r cor meibion, y newyddion Cymreig hwnnw sy'n gwneud y tro yn lle iaith, diwinyddiaeth ac yn rhy aml gerddoriaeth, ond sy'n dal i gyffrwrdd a'r galon.

Credai Dr Tom yn bendant iawn ei fod wedi prynu'r casgliadau hyn a sicrhau'r coleg ym Mangor, ond y ffaith amdani yw na newidiodd Ward Williams mo'r siec amdanynt.

Bob tro y meddyliai amdani, hyllaf yn y byd y gwelai ef ei hwyneb a'i chorff hen, fel bod y côf amdani bellach yn hunllef a dyfai'n ffieiddiach beunydd.

'Mi dalaf fi amdani ichi.

Os ydi cynhyrchydd yn dweud 'Dwi isio cadair yn fama', rydach chi'n deud 'Pam?' Mae o neu hi'n deud wrthoch chi; iawn, dyma'r fath o gadair wnawn ni'i rhoi - oherwydd mae hi o fewn yr iaith weledol o'n i'n sôn amdani gynnau...

Beth yw eich barn amdani?

Yn ôl y newyddion a ddarlledwyd gan y Lleng Ofod, y Madriaid oedd wedi ymosod arnyn nhw, ond y gwir amdani oedd mai cynllun bwriadol i feddiannu Anaelon a darganfod mwy am gyfrinachau Seros oedd hwn.

Cwpanodd ei fysedd amdani ac ar unwaith teimlodd drawiad o iâ ar hyd ei fraich.

Mae yna sawl un sydd o'r farn fod hogia Bangor wedi gwella'n aruthrol yn ystod y misoedd diwethaf ac felly mi edrychwn ni ymlaen rwan at gael clywed eu sesiwn ar raglenni Gang Bangor yn y dyfodol agos gan mai dyna oedd y wobr yr oedd grwpiau colegau Cymru yn cystadlu amdani.

Un tro yr oedd hi'n sal, ac aeth fy chwaer i edrych amdani, ac aech a sypyn o fioledau iddi.

Y gwir amdani, a dyna ran o ergyd ganolog Dr Morgan yn ei lyfr, yw fod math newydd o bregethu wedi dechrau blodeuo at ddiwedd y ddeunawfed ganrif a bod haid o bregethwyr wedi mabwysiadu'r dull hwnnw.

Ac wylo amdani a galaru drosti hi y mae brenhinoedd y ddaear, y rhai a buteiniasant ac a fuont fyw yn foethus gyda hi, pan welsant fwg ei llosgiad hi.

Daeth Mrs Paton Jones i'w feddwl, er na fedrai esbonio paham, nac, ychwaith, paham y gwenodd wrth feddwl amdani.

Y gwir amdani yw, wrth gwrs, y gellid fod wedi dewis un o ugain neu fwy o ganeuon eraill gan Edward H. ar gyfer y siart.

Gyda chwmni Granada yn talu amdani, y gobaith yw y bydd hi yr un mor boblogaidd â ffilmiau 'cyfnod' diweddar eraill Hopkins, Remains of The Day a Shadowlands.

Os am gdaw'ch bys ar byls adloniant cyfoes Cymraeg a mwynhau cystadleuthau'r W^yl, Mabirocion amdani!Yn ôl y trefnwyr y mae'n amlwg bod cystadleuthau Eisteddfod Dyffryn Nantlle ac Arfon wedi taro deuddeg gyda chystadlu ar bob un.

Yr oedd Gwyn yn barod amdani.

Roedd o'n falch iddo'i phrynu, er iddo dalu drwy'i drwyn amdani.

Y gwir amdani yw y galle'r awdurdodau gymryd eich trwydded deithio chi a fi, a dweud wrthon ni i le o fewn gwledydd Prydain y cawn deithio, a sicrhau fod awdurdodau gwledydd eraill yn gwrthod rhoi caniatâd i ni fynd mewn i'w gwlad.

Beth amdani hi?' Wel!

Roedd Rowland yn aros amdani pan ddaeth hi'n ôl wedi diosg ei mantell a'i het, a theimlai Meg bigiad o anniddigrwydd wrth sylwi ar ei wyneb di-wên.

Mae gêm fawr 'da ni yn erbyn Llanelli ddydd Sadwrn lawr yn Strade a dyna'r gêm ni'n edrych ymlaen amdani.

Mae eraill na wyddant ddim oll amdani.

Nawr dyna ichi joban ddifyr nad oedd neb yn sôn amdani wrth drafod gyrfa pan oeddwn in gadael yr ysgol.

Y gwir amdani yw, pe byddair Bod Mawr wedi bwriadu inni gymryd yr holl fitaminau gwallgof yna sy'n cael eu gwerthu, mi fyddai o wedi eu rhoi nhw mewn cwrw yn barod.

Y noson honno, roedd y cinio'n y gwesty yn ofnadwy a gan nad oedd yr apres sgio yn rhyw ysbrydoledig iawn - gwely'n gynnar amdani i drio gwneud i fyny am ddiffyg cwsg y noson gynt.

Poenusach i mi yw darllen llyfrau nad yw eu cymeriadau byth yn gwisgo nac yn bwyta Y gwir amdani yw bod brethynnau a thorthau ynddynt eu hunain bwysig o fyw pawb, ac at hynny, ac yn bwysicach na hynny, mewn stori%au y maent yn arwyddion - ond yn wir yn symbolau - o gyraeddiadau pobl, eu hawydd, eu hofnau, eu huchelgais.

"Pam nad ewch chi i wahanol gyfeiriada' i chwilio amdani," meddai Dad.

'Roedd yn rhaid i Lisa a Fiona wynebu llawer iawn o gasineb yn y pentre oherwydd eu perthynas hoyw a gadawodd Lisa am gyfnod eto gan ei bod yn methu wynebu'r holl siarad amdani.

Nid protest barchus, ddienaid (ordentlich) y mae galw amdani ond yn hytrach ddatganiad cryf, ymosodol o bțer.

Fe'i gwelaf hi'n awr, dynes fawr, afrosgo, ei ffrog ddu wedi'i lluchio'n fler amdani o dan y brat rhosynnau dilewys a groesai ei bronnau hael.

Caeodd amdani fel niwlen, a chrynodd.

Y gwir amdani ydi fod meddwl am ferched yn rhwystro dynion i ganolbwyntio ar yr hyn sydd angen ei wneud - ac mae hynny'n wir bob amser!

'Y cyfan dwi'n gwybod amdani yw be 'dach chi wedi ei ddweud wrtho i.

Nid yw hynny ond praw fod y llywodraeth wedi cymryd mesur eiddilwch Cymru Gymraeg ac nad rhaid mwy ymboeni amdani.

Er bod ei nain ar goll, doedd o ddim yn poeni gormod amdani.

Gwyddwn bopeth amdani gan mod i wedi gweld y llong yma o'r blaen yn fy mreuddwyd .

Wedyn mi aeth yn ôl i'r amiwsments - i chwilio amdani, medda'fo.

Ni wyddai Shakespeare, Milton, a Dafydd ap Gwilym wedi eu rowlio i'w gilydd ddim byd amdani hi, yn y mater o ddychymyg, o'u cymharu ag estate agent.

Helfa arall y mae'n rhaid imi sôn amdani yw'r un a ddaeth i'm rhan yn llyfrgell y diweddar Barch.

Gydag ochenaid fawr dechreuodd dynnu amdani.

Dim ond Rick amdani debyg, ond 'doedd yntau ddim mewn hwylie da y dyddie hyn.

Byddai'r rhan ddilynol yma o'r stori yn aros ar fy meddwl i ar ôl i bawb arall anghofio amdani.

Pan gaiff Cymru a'r Alban safle cenedlaethol cyflawn bydd y wladwriaeth Brydeinig yn darfod amdani.

`Nawr amdani ...' Tynnodd linyn y bwa gwydr ffibr yn ôl a saethodd saeth fry uwchben y wal.

Rhoddodd yntau ei law allan i chwilio amdani.

Holodd ni'r plant a oeddem ni wedi bod ar gyfyl ystafell Mr Sugden, ond na, gallem gymryd ein llw, ac er bod arni gywilydd mawr o'i hamryfusedd 'doedd dim amdani ond gosod allan liain glân iddo a byw trwy amser cinio ac amser te ac amser swper mewn sachliain a lludw, yn ymwybodol iawn o'i bai ond heb ddweud gair wrth y gŵr gwadd amdano.

Teimlai'n oer a diamynedd ac roedd codi, a dim ond ei choban amdani, yn hurt bost.

Pa well ffordd sydd i sicrhau nad â'n hetifeddiaeth i ddwylo neb ond y sawl sy'n ei charu'n ddigon eirias i roi pris anrhydeddus amdani?

Dydd Mawrth Crempog a 'ngheg i'n grimp amdani a ddim eto yn rhy dlawd i brynu blawd!

Gafaelodd yn dynn amdani a phwysodd hithau ei chorff yn ei erbyn.

Y gwir plaen amdani yw, mai ail orau y gwledydd hynny ydym ni yn eu cael drwy'r drefn bresennol.

Doedd dim amdani ond dringo'r grisiau i'r bwyty, a chan ei bod hi bron iawn yn hanner dydd, prynodd ginio i'r tri ohonynt er gwaethaf y prisiau dychrynllyd.

Doedd o'n gwybod dim am y gors, ond mae pawb yn yr ardaloedd o gwmpas yn gwybod amdani." Y noson honno, yr oeddynt braidd yn siomedig - i feddwl bod y chwilio drosodd cyn gynted ag y daethant hwy i'r bwthyn ar eu gwyliau.

Y gwir amdani oedd fod y ddarpariaeth yn afradlon o hael.

A son am Babyddiaeth, mae llawer o drafod y dwthwn hwn ar ein perthynas waed ag Iwerddon; ond y gwir amdani, ebe RT, yw hyn: 'There are but two ingredients in modern Welsh mental life - what is native, and what is English or what has been mediated through England.'

Roedd un o hogiau Caernarfon wedi mynd mor gyfeillgar ac un o'r merched yma fel y mentrodd roi ei fraich amdani.

Hwnnw stumiodd rhyw beipan wrth dynhau rhyw raff amdani i dynnu rhyw lo Charli mawr a aned yno wyth mlynadd yn ôl.

Nid oedd dim amdani ond darllen rhyw ddau neu dri rhifyn o'r Ddraig Goch a oedd gennyf wrth law yn fy llety.

Sôn a wna'r Athro am eiriau a lefarwyd ychydig cyn hynny gan y diweddar Dr T Gwynn Jones, sef 'nad yr iaith a sieryd pobl sy'n bwysig ond yr hyn a feddyliant: gofalwch am y meddyliau, ac fe ofala'r iaith amdani ei hun.' Yna, meddai'r Athro, 'os goddefir imi gymhwyso'r geiriau mewn enghraifft, y mae'n well ganddo Sais yng Nghymru sy'n meddwl yn iawn na Chymro sy'n meddwl yn gam.' Hawdd credu i'r geiriau trawiadol hyn gael eu camddeall a'u camesbonio gan lawer y pryd hwnnw ac y byddai'n anodd gan nifer heleath o Gymry heddiw ddeall eu gwir arwyddocâd.

Does dim amdani bellach ond hunanlywodraeth; rhaid gosod yr ymgyrch dros Senedd i Gymru ar flaen ein rhaglen wleidyddol.

Hi â'i gwinoedd a'i dillad ffansi, roedd hi'n gofyn amdani!

Yr oedd yn llawenydd i mi eich bod wedi darganfod gwreiddiol Scren Heddwch Islwyn, rhaid imi gyfaddef na wyddwn i ddim am Jane Simpson ac nid oes gair amdani yn y Biographical Dictionary sydd gennyf.

Digwyddodd pan oernadodd y cŵn fod ffos lydan a lleidiog i'w chroesi, ac ebe Ernest wrth Harri, oblegid hwy oedd y ddau flaenaf: `Yrŵan amdani, Harri, rhaid i chi gymryd y lêd; neidiwch cyn belled ag y medrwch, achos y mae'r ffos yn llydan.' Plannodd Harri ei ysbardunau yn ei geffyl bywiog, a neidiodd ddwylath pellach nag oedd eisiau iddo, a chwympodd i'r llawr gan daflu Harri i'r ffos.

Gwraig ddifrifol oedd Anti, ni chofiaf amdani'n chwerthin, a phrin yn gwneu, ac ni chredaf ei bod yn boblogaidd ymhlith y bobl ifanc.

Doedd dim amdani ond ysmygu i ladd chwant bwyd.

Efallai ei bod yn fawr a phwerus neu efallai ei bod yn fechan a neb ond y bobl leol yn gwybod amdani.

Bydd yr adolygydd presennol, am un, yn edrych ymlaen at weld cyhoeddi ail ran Ystoryaeu Seint Greal - ac yn gobeithio na fydd raid aros ugain mlynedd arall amdani!