Gruffydd, a ddywedodd fod dylanwad y Rhyfel hwn ar ddyfodol Cymru a'r iaith Gymraeg yn anhraethol fwy na dylanwad y Rhyfel Mawr.

Buont yn gychwyniad i ambell yrfa ddefnyddiol, megis eiddo Cynhafal Jones a gweinidogion eraill, a buont yn 'fendith anhraethol', meddai Daniel Owen, iddo ef ei hun.

Nid oes amheuaeth na fu gan ardal Penllyn, holl natur a naws y wlad a'i hiaith, ddylanwad anhraethol ar ei ieithwedd, ar y ffordd y syniai am fodolaeth a'r ffordd y dehonglai arwyddocad ei brofiadau hen a newydd.

'Roedd dylanwad yr holl blant o Saeson yn poeni pobl fel W. J. Gruffydd, a ddywedodd fod dylanwad y Rhyfel hwn ar ddyfodol Cymru a'r iaith Gymraeg yn anhraethol fwy na dylanwad y Rhyfel Mawr.

Chwilio'r profiad anghynefin a wnaeth hi, ceisio ymgyrraedd at yr anhraethol.

'Duw anweledig, Duw bendigedig, meddwl tragwyddol, Trindod fendigedig anfeidrol, llawenydd anhraethol, Meistr hollalluog, undeb llonydd, anfesurol tragwyddol' a geir.