Ond ymhlith y rhai a anfonwyd i gasglu'r deunydd roedd yna un proffwyd peryglus o anwybodus.

Tuedda'r cynrychiolwyr busnes honedig mewn ardaloedd gwledig i fod yn anwybodus am anghenion yr economi neu'r anghenion sgiliau heblaw am bersbectif cul anghenion eu cwmni neu sector eu hunain.

O edrych ar rai o luniau David Gepp o Ogledd Iwerddon fe ellid maddau i'r anwybodus am feddwl fod bywyd yno'n un carnifal hwyliog.

"Yr offeiriedyn balch, anwybodus, anghristionogol yn Rhydychain neu Lanbed, sydd yn ry fonheddig i ddarllen un gair o'r ysgrythyr, nag i wybod dim oll o gynhwysiad y llyfr hwnnw; - Methodistiaeth yw hyny yn ei olwg; ac y mae ef ei hunan, a'i deulu gartref, lawer o raddau yn rhy genteel i fod yn debyg i Fethodistiaid...".

Ond cymaint fu'r ysgaru artiffisial rhwng y gwyddorau a'r celfyddydau mewn addysg uwch nes bod gwŷr llen a gwŷr gwyddoniaeth yn dra anwybodus am weithiau y naill a'r llall, nid yn unig yng Nghymru ond trwy Brydain.

Hanes ydyw'r testun sydd wedi dioddef mwyaf o dan bwysau anwastad ac anghyfartal y behemoth yma o gyfundrefn addysg sydd gennyn' ni yng Nghymru, a'r canlyniad yn aml ydyw ein bod yn ansicr ac yn anwybodus am ddigwyddiadau ein gorffennol ni ein hunain.

Y mae safleoedd llongddrylliadau'n agored i ymyrraeth nid yn unig gan nofwyr anwybodus ond hefyd gan grwpiau'n chwilota am drysor.

Nid oedd pobl gwledydd eraill bob amser mor anwybodus am y Cymry.

Mae hynny'n golygu fod cenhedlaeth yn codi sy'n hynod anwybodus am y Beibl a'i athrawiaethau ac am y traddodiadau Cristionogol sydd wedi cyfrannu mewn ffyrdd mor gyfoethog at fywyd Cymru.

Mae'r demtasiwn yn fawr a'r claf diniwed ac anwybodus, druan, yw'r un sy'n dioddef bob tro.

Ni ddaeth dim budd o'r cyflwyno, ac mae'n debyg fod y Rhyfel wedi rhoi'r caead ar y sôn arbennig hwnnw am ad-drefnu trydan; ond mae'n werth adrodd yr hanes er mwyn pwysleisio fod arweinwyr y Blaid yn methu sylweddol mor anwybodus oedd crynswth pobl Cymru, a'r cynghorwyr lleol yn eu plith, am y Blaid.

Rhag i neb fedru gwneud ensyniadau fel hyn amdano, rwy'n siwr y medr dderbyn fy awgrym caredig, a pheri ail-hysbysebu'r swyddi hyn, gan ddwyn y gwynt o hwyliau pob beirniaid drwgdybus ac anwybodus ohono, drwy fynegi yn glir y bydd gwybodaeth o'r Gymraeg yn hanfodol i unrhyw benodiad.

Oherwydd hynny gallai ddeall a chyfarwyddo'r gŵr ieuanc a fyddai'n ymladd â themtasiynau ac amheuon; gallai gydymdeimlo â'r trafferthus a'r helbulus, cyd-ddwyn â'r anwybodus os byddai ynddo beth daioni, a chydgyfranogi o lawenydd a thristwch ysbrydol yr hen bobl brofiadol.

(a) ~le'r oedd cynulleidfaoedd y beirdd wrth eu swydd-- pa mor fychan bynnag oeddynt--yn llenyddol-ddeallus, yr oedd cynulleidfaoedd Pantycelyn a'i gyd-lenorion yn gyrnharol anwybodus a na%i%f yn llenyddol.