Yn ddiamheuaeth, bydd hanes yn siwr o farnu mai rhan allweddol o'r llinyn mesur ar lwyddiant ac arwyddocâd y Cynulliad Cenedlaethol fydd yr hyn a gyflawna'r Cynulliad dros sicrhau dyfodol i'r iaith Gymraeg.

Yn Y Ffin a Saer Doliau daw rhywun, merch fel mae'n digwydd (er bod Gwenlyn ei hunan yn gwrthod y dehongliad fod arwyddocad i'r rhyw) i dorri ar ddedwyddwch ynysig y cymeriadau.

Ar yr un pryd bydd yn rhaid ceisio deall yn well arwyddocâd canlyniadau Cyfrifiad 1991.

Dyna ran o arwyddocad parodi Williams Parry ei hun ar ei awdl fawreddog, 'Yr Haf.' Yn 'Yr Hwyaden' y mae'n gwneud sbort am ben y confensiynau hurt a ddaeth i ffasiwn yn sgil 'Yr Haf': y macwyaid, y brodyr gwyn a du, holl gyfarpar yr awdl ramantaidd, a droes yn amherthnasol i'r oes.

Hyd at heddiw mae'n diffyg ni o ymwybyddiaeth cenedl, ein hamddifadrwydd ni o falchter cenedl, yn rhwystro inni amgyffred arwyddocâd ac arwriaeth yr antur ym Mhatagonia.

Ac fe ddaeth yn ffasiynol ymysg nofelwyr hanes yn ddiweddar - fel pe baent yn euog o'u tuedd i roi pen yn nhywod y gorffennol - i bwysleisio mor gyfoes yw arwyddocad eu gwaith.

Oherwydd hynny mae arwyddocad y llyfr yn ymestyn ymhell y tu hwnt i'r cyfnod y gosodwyd y stori ynddo.

Ac meddir ar glawr Cribau Eryri Rhiannon Davies Jones - sydd hithau'n ymdrin a'r drydedd ganrif ar ddeg : Mynegir ofn ac ansicrwydd gwreng a bonedd yn wyneb creulondeb yr amseroedd a mynych droeon Ffawd....Efallai y gwelir yma arwyddocad cyfoes yng nghymedroldeb meibion y Distain, yng ngweledigaeth y Mab Ystrwyth ac yn bennaf yn nelfrydiaeth yr Ymennydd Mawr.

Yn ogystal â bod yn achlysur crefyddol y mae iddo hefyd ei arwyddocad gwladgarol.

Felly wrth fynd ati i baentio arwyddion Give Way gyda'r gair Ildiwch cofiwch fod ei arwyddocâd yn ehangach o lawer nag un gair ar arwydd anghysbell.

Bysedd Melys ydy enw grwp newydd syn dod o Fôn - ac yn ôl yr aelodau does yna ddim arwyddocâd i ystyr yr enw.

Dyma gyd-drawiad o arwyddocad arbennig i un enaid brau ymhlith lluoedd epiliaid Efa ac Adda.

Nid oes amheuaeth na fu gan ardal Penllyn, holl natur a naws y wlad a'i hiaith, ddylanwad anhraethol ar ei ieithwedd, ar y ffordd y syniai am fodolaeth a'r ffordd y dehonglai arwyddocad ei brofiadau hen a newydd.

Meddai Branwen Niclas, 'Mewn man o arwyddocad hanesyddol dwfn, byddwn yn cyflwyno ein gofynion i gynrychiolydd y Cynulliad Cenedlaethol.

Ac os oedd unrhyw arwyddocâd i gymal neithiwr fe fydd hi'n frwydr gyffrous rhwng y ddau.

Dechreuodd fyfyrio ynghylch arwyddocad enwau megis Bod Drudan a Myfyrion, ac am yr olion hynafiaethol a welid yno ac yng Nghaer Leb ac y tybid eu bod yn feddrodau ac yn allorau'r hen grefydd.

Caf sôn yn nes ymlaen am arwyddocâd hynny.

Gallai'r rhan drwchus ym mlaenau'r silia gryfhau'r adrannau hyn ond gallai fod iddi arwyddocad arall hefyd.

'Roedd y ffugenw yn arwyddocaol: Ianws oedd Ionawr, duw dau-wyneb y Rhufeiniaid, ond Mawrth y ddwy Gymru ac Awst y ddau fardd oedd arwyddocâd y ffugenw.

A chan mai yma yr oedd cysegrle pennaf y Derwyddon, onid arwyddocad yr ymadrodd Mon Mam Cymru oedd mai hi oedd mam eglwys Cymru oll?

Mae'n siŵr y gellid rhoi llawer ateb, ond byddai nifer ohonom yn cytuno i weld arwyddocad arbennig mewn cerdd eisteddfodol arall, na chollodd ddim o'i hapel na'i grym gyda threigl y blynyddoedd.

Cynhwysodd yn ei lyfr ddetholiad o'r ohebiaeth a fu rhyngddo a Lhwyd a'i holai'n fynych ynghylch ystyr a tharddiad enwau priod Cymraeg, ond rhaid cyfaddef, er bod Rowlands yn hyddysg yn namcaniaethau ieithyddol ei ddydd a'i fod yn rhannu holl ddiddordebau eang Lhwyd na ddeallasai ef arwyddocad dull gwyddonol ei gyfaill o weithio.

drwy ddisgrifio'i hymwneud, mewn ffydd a gweithred, gyda'i Duw, dros gyfnod o amser yr oedd iddo arwyddocad bythol.

Mae'n anodd i wleidyddion, mae'n anodd i academyddion, ond mae'n anos i lenorion gan y gall dewis sgrifennu yn yr iaith sydd agosaf at eich calon olygu aberth mawr, aberth ariannol wrth gwrs, ond aberth llawer dyfnach ei arwyddocad hefyd.