Gwelais gerflun o'r llanc Dafydd fab Jesse Ban un o'r meistri, yn gryf a hardd o gorff, a dyna'r argraff a adawai Phil ar bawb a'i hadwaenai.

Mae ein hiaith mewn enbydrwydd, ein tir o dan warchae gan estroniaid, ein diwydiannau'n adfeilion a'n plant ar wasgar ym mhedwar ban y byd.

Yn ystod y bedwaredd ganrif ar bymtheg daeth Porth Amlwch yn ganolfan adeiladu llongau bwysig, a hwyliai llongau o Borthaethwy i bedwar ban byd.

(b) Y Trydydd Ban mewn "Cainc Driphlyg Fer".

(d) Y Pedwerydd Ban mewn 'Cainc Ddeublyg Fer'.

Cafwyd datblygiadau ardderchog o ran safleoedd newyddion a safleoedd eraill arlein, ac mae'r safle unigryw BBC Cymrur Byd yn darparu gwasanaeth i siaradwyr Cymraeg ym mhedwar ban byd.

(c) Y Chweched Ban mewn 'Cainc Ddeublyg Hir'.

Bellach, dan ddylanwad Genefa, y mae wedi cefnu ar ddulliau rhydd Luther a Tyndale a welir yn Kynniver llith a ban ac amcanu at gyfieithu 'air yn ei gilydd' i'r diben, fel yr eglurodd mewn nodiad Saesneg yn y Llyfr Gweddi, 'i air Duw ei hun aros heb ei lygru na'i dreisio o genhedlaeth i genhedlaeth'.

Mudiad yw hwn, yn ymgorffori Undeb y Cymry ar Wasgar a sefydlwyd yn 1948, sy'n creu a chynnal dolen gydiol rhwng Cymru a phobl o drâs Gymreig a chyfeillion Cymru ym mhedwar ban y byd.

Roedd o'n crwydro'r byd ar danceri olew ac yn anfon llythyrau yn llawn lluniau i mi o bedwar ban byd.

(ch) Y Trydydd Ban mewn 'Cainc Bedwarplyg Hir'.

O'r pedwar ban ac ar eingion amser y lluniwyd inni wreiddiau i brofi sut y meithrinwyd brogarwch, capelgarwch, ysgolgarwch a thylwythgarwch, a dysgu drwy brofiad sut y gwnaeth gwaed a gwead greu un gymdeithas ddi- ddosbarth er bod rhaniadau emosiynol ynddi, megis rhwng capel ac eglwys, llawr gwlad a'r mynydd.

Po leiaf o faeth sydd yn y ffrwythau, po fwyaf ohonynt fydd rhaid eu bwyta - a dyna wasgaru'r pecyn mwyaf posibl o hadau i'r pedwar ban.

I'r gorllewin, i lawr y cwm, y mae'r pentref bach gwasgarog a man cyfarfod y gymdeithas o'r pedwar ban.

Cludwyd ef i'r pedwar ban gan unigolion a grwpiau o bobl heintiedig sy'n ei gludo o'r naill wlad i'r llall, ac sydd felly'n heintio eraill yn eu cynefin newydd.

Mae'r adran newyddion yn arbennig o dda gyda thameidiau o bedwar ban byd.

Cafwyd datblygiadau ardderchog o ran safleoedd newyddion a safleoedd eraill arlein, ac mae'r safle unigryw BBC Cymru'r Byd yn darparu gwasanaeth i siaradwyr Cymraeg ym mhedwar ban byd.

(a) Pumed Ban mewn "Cainc Driphlyg Hir".

Llythyr gan rhywun o'r enw Verghese yn fy ngwadd i a phedwar reslwr arall i fynd yno oedd y tro cyntaf i mi glywed am y lle Byddaf yn cael llythyrau o'r fath o bedwar ban y byd yn rheolaidd gan bob math o bobol.

Byddai'r cylchgrawn hwn a gyhoeddid gan enwad bychan yn cyrraedd cartrefi dros bedwar ban y wlad gan gymaint croeso a gawsai'r golygydd eisoes ar aelwydydd Cymru, drwy gyfrwng y radio a'r teledu, fel colofnydd wythnosol Y Cymro, a golygydd papur cenedlaethol yr henoed.

A thystiolaeth sicrach i hyn fyddai gweithiau blynyddoedd cynnar William Salesbury, yn enwedig Kynniver llith a ban.