Defnyddiodd yr hyn a enillodd o ddarllen a chyfieithu i gyfansoddi barddoniaeth wreiddiol.

Un o nodweddion barddoniaeth Gymraeg erioed oedd 'dilyn ffasiwn farw', a gogwyddo at adwaith.

O hyd ac o hyd dyfynnir y tri hir a thoddaid sy'n dechrau 'Draw dros y don' fel barddoniaeth fawr'.

Cydnabuwyd ysgolheictod yn ei gyfanrwydd yn un o'r angenrheidiau pennaf yn natblygiad y dosbarth tirol, a'r prif gwrs astudiaeth a gymeradwywyd yn ôl traddodiad oedd rhethreg, mathemateg, seryddiaeth, barddoniaeth, prydyddiaeth, hanes, a gramadeg.

O wybod am drywydd barddoniaeth ddiweddarach Peate, mae gwirioneddol berygl inni gael ein llygad-dynnu'n ormodol gan ddiwinyddiaeth led-fodernaidd y darn.

Mae calon barddoniaeth yn curo'r ymddangosiadol gryfach, ac wrth gwrs caiff y beirdd faeth o wreiddiau hen y traddodiad, a gellir son yn hyderus am adfywiad cynganeddol ac yn y blaen.

Efallai mai ym mhenillion Omar Khayyâm y gwelir egluraf ei ddawn ddihafal fel cyfieithydd barddoniaeth.

'Nid yw y penderfyniad hwn yn effeithio ar y cystadlaethau barddoniaeth arbennig ar-lein a gyhoeddwyd ar wefan yr Eisteddfod ac atgoffir i'r beirdd sydd yn defnyddio'r Wê ac e-bost bod cyfle i gystadlu trwy'r amser ar y rhyngrwyd,' meddai llefarydd.

a yw hwn yn gyfrwng mwy cydnaws â'ch natur na barddoniaeth?

Ers 1967 mae'r Lolfa wedi bod yn cyhoeddi nofelau a'r ffuglen newydd mwyaf cyffrous, cerddoriaeth, barddoniaeth answyddogol a chyfresi o lyfrau cwbl wreiddiol i blant.

Dangosodd Waldo yn ei erthygl ar 'Barddoniaeth T. E. Nicholas' mor angerddol y gallai amgyffred gwirionedd ac mor anodd iddo weithiau oedd gwahaniaethu rhwng gwefr sylweddoli gwirionedd a gwefr adnabod barddoniaeth.

Cyhoeddodd dros gant o lyfrau i gyd yn nofelau, straeon, erthyglau ac yn gyfrolau barddoniaeth.

Wrth i ni edrych ar waith y rhan fwyaf o feirdd Cymraeg trwy'r oesoedd, ni fyddwn yn gweld mwy nag ychydig iawn o olion i ddangos iddynt gael addysg glasurol, ac iddynt fod yn ymwybodol o'r traddodiad Groeg a Rhufeinig mewn llynyddiaeth a barddoniaeth.

Ni thalai twtio a chymhennu hwnt ac yma; rhaid oedd newid holl syniad beirdd a beirniaid Cymru am hanfod barddoniaeth, a chael ganddynt ddirnad pethau newydd.

Gareth Alban Davies, Moderniaeth Barddoniaeth Gymraeg

Weithiau gwelir ymgais i ddynwared rhyw ffurf neu fesur a ddefnyddiwyd yn gyffredin mewn barddoniaeth Ladin neu Roeg.

Ar aelwyd Ty'r Ysgol, Coedybryn, mi gefais y fraint droeon o gael trafod gydag ef, ei farddoniaeth ei hun, a barddoniaeth beirdd eraill.

“Bu Hoff Gerddi Cymru yn syfrdanol o boblogaidd ac y mae'n fwriad gennym gyhoeddi sawl casgliad o gerddi gwahanol er mwyn cael cyfres o lyfrau barddoniaeth y bydd pawb yn mwynhau eu darllen.

Weithiau, yn wir, roedd crefft barddoniaeth fel petai'n bod er ei mwyn ei hun.

Yn unol â hyn cawn yr Athro W J Gruffydd yn maentumio fod tri chyfnod yn hanes barddoniaeth pob gwlad, sef, i ddechrau, gyfnod barddoniaeth lwythol, yn ail, cyfnod ymledu pryd y derbynnir dylanwadau allanol, ac yn drydydd, cyfnod ymdeimlad cenedlaethol dwys, megis cyfnod Shakespeare yn Lloegr a chyfnod Goethe yn yr Almaen.

Ac ar ben hyn y mae'n rhaid ystyried fel y mae barddoniaeth hithau wedi newid, yn ogystal a'r ffaith bod barddoniaeth mewn un iaith yn wahanol i'r hyn ydyw mewn iaith arall.

Fe'i bwriadwyd ar gyfer barddoniaeth, nid 'masnachaeth'; 'sidanwisg' ydoedd 'a roddwyd/Am feddyliau'r nef i ni'; mamiaith ydoedd a'i gwreiddiau'n ddwfn yn serch cartrefi Cymru:

Hynny yw, barddoniaeth a oedd yn rhychu mewn hynafol rigolau oedd barddoniaeth Gymraeg gyfoes bron yn gyfan gwbl; prin fod moderniaeth wedi ei chyffwrdd.

Dyma gartref cynghanedd ar y we a'r unig safwe rhyngweithiol sydd wedi'i neilltuo'n llwyr i'r gynghanedd a barddoniaeth Gymraeg yn gyffredinol.

Y mae'n ei wrthgyferbynnu gyda beirdd clasurol y traddodiad mawl, hwynt-hwy yn eu cyrndeithas' sefydlog a threfngar' yn dal mai' peth qmdeithasol' oedd barddoniaeth; a Williams yn fardd' ei brofiadau'i hun'.

I'r neb a gredo fod teimlad a phrofiad cynhyrfus yn unig sail barddoniaeth, ni ddetgly Cerdd Dafod fyth ei chyfrinach.

Mi dybiwn i y bydd gan ddarllenwyr ddiddordeb neilltuol yn y pytiau cynganeddol hynny - amryw ohonynt yn fyrfyfyr - sydd bellach yn rhan o lên a llafar y sawl sy'n ymhe/ l â barddoniaeth, a ninnau, efallai, heb lwyr sylweddoli bob amser mai David Ellis yw'r awdur.

oedd y ffordd y disgrifiodd arolygwr ffatri y plant yng ngogledd Lloegr yn siarad, ac fe geir arolygwyr Pwyllgor y Cyngor byth a hefyd yn cyfeirio at yr hyn nad oedd yn ddim ond brygawthan parablus i'w clustiau, pan oedd y plant mewn gwirionedd, mae'n siwr, yn adrodd barddoniaeth neu ddarllen rhyddiaith yn weddol ddeallus.

(Er mai barddoniaeth yw prif bwnc y papur, nid amhriodol fydd tynnu sylw at rai gweithiau rhyddiaeth hefyd, pan fo'r rheini yn dangos syniadau tebyg i'r rhai a geir yng ngweithiau'r beridd.) Cafodd beirdd y genhedlaeth honno eu haddysgu cyn i syniadau modern ynghylch addysg ddisodli'r clasuron o'u lle blaenllaw yn y rhan fwyaf o ysgolion y wlad.

Yn ei wlad ef yr oedd gwin yn ddihysbydd, cydwybod yn ddi-waith, a barddoniaeth yn gyfiawnhad gorfoleddus iddi ei hun .

Ond heb wybod rhywfaint, o leiaf, am y meysydd hyn ni all neb werthfawrogi barddoniaeth THP-W.

Daliant i wneud hyn er na phrynant eu barddoniaeth mwyach.

Un arall o'r beirdd ifanc newydd oedd Caradog Prichard, aelod o'r genhedlaeth o feirdd a gredai fod popeth yn ddeunydd barddoniaeth.

Yn y cyfwng hwn cymerodd at ddysgu rheolau barddoniaeth; ac yn hyn gallasai'n ddiamau ragori, pe daliasai ati.

Llyfr i blant yw hwn ac mae cyfrolau o'i fath yn ffordd ardderchog o gyflwyno barddoniaeth i glustiau bychain, ifainc.

Wrth gwrs, buasai mathemategwyr a ffisegwyr wrth eu swydd yr un mor gyfarwydd, ac yn fwy manwl gyfarwydd nag ef, yn y materion hyn ond sumbolau a hafaliadau mathemategol yw ffurf eu barddoniaeth hwy.

Mae barddoniaeth Gymraeg yn aml wedi canmol harddwch broydd arbennig.

Ni chymer ond cwmpas byr i grynhoi'r hyn sy'n hysbys am hanes barddoniaeth yn y ddwy dalaith hyn cyn cyfnod y to olaf o'r Gogynfeirdd ac oes Dafydd ap Gwilym.

Pa wedd bynnag am hynny, yr oedd rahid i bawb deallus gydnabod nad oedd Dafydd ap Gwilym yn sui generis yn llenyddiaeth Ewrop, hyd yn oed os oedd yn ymddangos fellyn yn llenyddiaeth Cymru, ond fel yr oeddid yn dod yn fwy hysbys yn llenyddiaeth y cyfnod a flaenorodd ei gyfnod ef, deuai'n fwyfwy tebygol fod rhai o wreiddiau barddoniaeth serch a barddoniaeth natur Dafydd ym marddoniaeth ei flaenorwyr, sef ym marddoniaeth y Gogynfeirdd neu Feirdd y Tywysogion, ac y gallai fod y dylanwadau cyfandirol y mae'n bosibl dadlau eu bod i'w gweld yng ngwaith Dafydd, mwen gwirionedd, yn rhai a effeithiodd ar farddoniaeth ei flaenorwyr.

Cysylltir y gollen â gwybodaeth, barddoniaeth, tân a ffrwythlondeb.

Ond mae arnaf ofn mai sgwrs digon disylwedd a gafwyd, gan nad oedd gennyf lawer o ddiddordeb mewn barddoniaeth na llenyddiaeth yr adeg honno.

Ei effaith ar Peate oedd peri iddo ystyried am y tro cyntaf gydberthynas driphlyg a chydymddibynnol barddoniaeth a chrefydd a phrofiad.

Gwesteion y noson oedd Mr Dewi a Mrs Magdalen Jones o'r Benllech a chafwyd adloniant syber a phwrpasol iawn ganddynt, sef adrodd barddoniaeth gan Mr Jones a chanu hyfryd Mrs Jones.

Y maen'n wir i lawer o'r addysg honno gael ei thraddodi trwy gyfrwng y Saesneg, ac y mae'r Athro J Gwyn Griffiths yn ystyried fod hyn yn cyfrif am y prinder dylanwad clasurol a welir mewn barddoniaeth Gymraeg.

Byddaf yn gweld rhai o'r cyn-fyfyrwyr pan ddônt ar eu gwyliau, a gwelaf eraill wrth eu gwaith, rhai fel Arfon Huws, sydd yn ymddiddori mewn barddoniaeth erbyn hyn, y ddau Ieuan o Fynytho, Gwynfor Mynytho a Gwynfor Abersoch, Brian Llangian, ac amryw eraill.

Ynghyd â'r anterliwtiau eu hunain, mae yn y llyfr ragymadrodd hynod ddifyr lle sonnir rhyw ychydig am weithiau eraill yr anterliwtiwr a oedd yn brydydd, yn faledwr, yn ogystal â bod yn gryn gyhoeddwr barddoniaeth.

Rhaid fod ei frawd Dafydd o oedd yn hŷn nag ef o ryw ddeng mlynedd, yntau, wedi chwarae rhan bwysig yn ei addysg, yn enwedig gan fod pob tystiolaeth yn cytuno fod Dafydd yn naturiol dalentog, fod ganddo gof gafaelgar a dawn ymadrodd, a'i fod wedi darllen 'llawer yn Gymraeg a Saesneg ar hanesyddiaeth, barddoniaeth a ffug-chwedlau'.

Bu'r ddau yn adrodd a chyd-adrodd barddoniaeth a darnau o ddramau yn hynod o ddiddorol.

ac Ynys Oren sy'n enwog oherwydd i'r Cadeirydd Mao gyfansoddi barddoniaeth am y lle pan yn ifanc.

Yn ddiau, nid swyddogaeth fawr barddoniaeth yw perarogli a cheisio tragwyddoli cyfeiliornadau, ond yn hytrach rhoi corfforiad newydd i egwyddorion, a gwisgo gwirionedd mewn diwyg newydd brydferth.

Hyn, greda i, sydd wedi gwneud barddoniaeth THP-W yn llwyr wahanol i ddim a fu o'i flaen yn Gymraeg.

Ac ymhellach, nid teipiau yw defnydd barddoniaeth, fel "Y

Mewn ymadrodd ystrydebol, darganfu o newydd y traddodiad Cymreig mewn barddoniaeth a rhyddiaith.

Ar yr un pryd nid rhywbeth mympwyol yw barn o werth, ond rhywbeth wedi ei sylfaenu ar ddarllen dwys a chatholig: nid yn unig darllen gweithiau gwreiddiol ond darllen ac astudio datganiadau beirniaid llenyddol yr oesau ynghylch natur barddoniaeth.

Rhaid gosod 'Adfeilion' hefyd yng nghyd-destun cyfrol gyntaf barddoniaeth T.

'Roedd pryddest Cynan yn sioc i ddarllenwyr barddoniaeth Gymraeg.

Paham na chafodd effaith fwy dramatig ar natur a themau ein barddoniaeth?

Mae fyny i bobol eraill ddweud os ydw i'n fardd neu os ydw i'n sgrifennu barddoniaeth o safon.

Ychydig yn ddiweddarach na phapur yr Athro W J Gruffydd fe ymddangosodd papur gan yr Athro Lewis Jones, 'The Literary Relationships of Dafydd ap Gwilym', lle pwysleisir drachefn ddylanwad y Trwbadwriaid ar Ddafydd ap Gwilym ond yma pwysleisir ef ochr yn ochr â dylanwad barddoniaeth Ladin Glasurol a barddoniaeth Ladin yr Ysgolheigion Crwydrad.

A'r canlyniad oedd barddoniaeth a rhyddiaith y deugain mlynedd diwethaf.

O leiaf ar rai adegau yn eu hanes, bu'n rhaid i'r Saeson fynd at lenyddiathau estron, ac yn arbennig at y clasuron, er mwyn cael syniadau o ffurf, mesur, arddull a phriodoldeb mewn barddoniaeth.

Yr oedd cystadleuaeth y Goron ym Mhwllheli yn garreg filltir bwysig yn hanes barddoniaeth Gymraeg ac yn hanes yr Eisteddfod oherwydd dyma'r tro cyntaf erioed i gerdd vers libre ennill y Goron.

Fe hawliwyd mai mewn barddoniaeth Gymraeg y ceir y ddau gynharaf, a phe gellid bod yn sicr o hynafiaeth y testunau byddai'n hawdd credu hynny.

Testun yr astudiaeth hon yw'r cyfnod diweddar mewn barddoniaeth Gymraeg, a'r beirdd a gaiff y sylw mwyaf ynddi yw T Gwynn Jones, D Gwenallt Jones a Saunder Lewis.

I mi, nid barddoniaeth, ond rhigwm annealladwy oedd 'Senedd i Gymru', a rwdl-mi-ri nad oedd yn Gymraeg oedd 'i rawt cachaduriaid trwch / Cymru boluglot flotai.' Yr oedd 'Emma%ws' a 'Mabon' yn fwy astrus fyth, ac felly maent hyd heddiw.

Cyfrwng i fynegi teimladau personol yw barddoniaeth i ni heddiw, ac felly gallwn ymateb yn haws o lawer i gerdd fel hon nag i'r cerddi mawl confensiynol.

Mae ei gynnyrch yn gyfartal hefyd o ran natur y gwaith a gyhoeddodd yn y ddwy iaith: ceir barddoniaeth, emynau, pregethau, ysgrifau, cofiannau, trafodaethau hanesyddol, gweithiau defosiynol, gwaith golygu, oll yn y Gymraeg a'r Saesneg.

Olrheiniwyd twf a datblygiad yr enwadau ymneilltuol yn nyffryn Aman yn y ddwy bennod flaenorol, wrth fynd heibio, megis, ac yn y bennod hon ceisir dangos sut y magodd y gweinidog a'r pregethwr ddiddordeb mewn llenyddiaeth, ac mewn barddoniaeth yn fwyaf arbennig.