Ar hyd y blynyddoedd, fe fu sawl sgandal o'r fath - Beddau'r Proffwydi gan WJ Gruffydd yn amau moesoldeb ambell flaenor; y gerdd Atgof gan Prosser Rhys yn awgrymu fod perthynas hoyw yn bosib yn Gymraeg ac awdur Saesneg fel Caradoc Evans yn ennyn melltith am weddill ei oes oherwydd ei bortread di-enaid o'r gymdeithas wledig, grefyddol, Gymraeg.

Dangosodd James Evans nad oedd y meirwon wedi marw ac y byddent yn codi o'u beddau, yn union fel y golygfeydd hynny o filwyr yn atgyfodi yn ffilm Abel Gance, J'accuse, ym 1919.

Wrth ochr y beddau roedd cwpwrdd gwydr enfawr a'i lond o benglogau'r trueniaid.

Mae y rhan fwyaf o ddinas New Orleans yn is nag arwynebedd y môr, ac felly rhaid i'r beddau fod uwchben y ddaear.

Fel y nododd Gruffydd wrth adolygu'r ddrama yn Llenor yr haf hwnnw, ffurf newydd ydoedd na chai'r clod a haeddai er ei bod yn 'ymgais onest i dorri llwybr newydd.' Llwybr ydoedd a wyrai oddi ar gonfensiwn drama'r Gegin Gymreig yn null Beddau'r Proffwydi, o ran plot a hefyd o ran syniadaeth gynhaliol.

Doedd dim blodau ar y beddau, dim ar yr un ohonynt.

Yn yr awdl hon mae'r bardd yn dychwelyd at y thema gyfarwydd o filwyr dau Ryfel Byd yn aflonydd yn eu beddau am fod yr heddwch eto yn fregus dan gysgod y bom.

Brandenburg - beddau'n cael eu dinistrio a cherrig beddau'n cael eu handwyo mewn nifer o fynwentydd milwrol Iddewig a Sofietaidd.

Am flynyddoedd i ddod fe fydden nhw'n codi o'u beddau ac yn dychwelyd i aflonyddu ar y byw.

Mae o wedi cael mwy o ferched nag wyt ti wedi eu gweld o gerrig beddau.' Teimlodd Dei y dillad yn cydio yn ei gorff oherwydd y chwys oer oedd yn ei gerdded.

O drefnu taith yn ofalus ac amseru pethau'n berffaith, fe fyddai modd cael `gorau deufyd' - lluniau rhesi di-ddiwedd o feddau, o dorwyr beddau wrthi'n claddu'r meirw, o blant a'u rhieni'n gorweddian rhwng byw a marw, a'r lluniau cynta' o wynebau gwynion yn cyrraedd gyda'r lori%au i adfer gobaith.

Yn Heol y Beddau yr oedd villa Cicero lle bu'r hen frawd yn byw adeg y Rhyfel Cartref.

Hon oedd blwyddyn 'gaeaf yr anniddigrwydd' pan welwyd biniau sbwriel yn ymgasglu ar y strydoedd, ysbytai yn gwrthod cleifion, toriadau yng nghyflenwad bwyd a phetrol, miloedd ar y clwt ac ambell enghraifft o dorrwr beddau yn gwrthod agor beddau.

Yn ystod fy nhymor yn fyfyriwr yn y Brigysgol yng Nhaerdydd, yn athro yn Nhonyrefail ac ym Mhenbre, Llanelli ac yn ddiweddarach yn Arolygydd Ysgolion ei Mawrhydi yn y Rhondda y cefais wir gyfle i hel y ffeithiau a hynny oddi ar berthnasau pell ac agos ac o archifdai, llyfrgelloedd a cherrig beddau, a bu'r wybodaeth yn gaffaeliaid ac yn iechyd i'm meddwl a'm hysbryd.

Prif Ddigwyddiadau Hanesyddol Hon oedd blwyddyn 'gaeaf yr anniddigrwydd' pan welwyd biniau sbwriel yn ymgasglu ar y strydoedd, ysbytai yn gwrthod cleifion, toriadau yng nghyflenwad bwyd a phetrol, miloedd ar y clwt ac ambell enghraifft o dorrwr beddau yn gwrthod agor beddau.

Yr oedd ei freuddwydion yn llawn o eirch, angladdau a beddau.

Mae hwn yn cael ei sgrifennu gan bobl ifainc Beddau, Rhondda Cynon Taf, gyda'r cyfansoddwyr John Hardy a Luke Goss.

Does neb yn hollol siŵr beth oedd diben gwreiddiol y meini hirion erbyn hyn þ efallai mai dynodi beddau arweinyddion y mae rhai ohonynt; efallai mai nodi man cyfarfod neu efallai mai rhyw fath o allor i'r hen dduwiau ydyn nhw.

' Digwyddai fod y torrwr beddau'n gweithio'n hwyr ac yn gorfod saethu carreg fawr cyn y gallai orffen agor bedd.Does braidd dim na all gwrachod ei wneud.

Ac roedd wedi gwneud hynny, gan adael ei ôl, nid yn unig ar y cerrig beddau yn y fynwent a oedd wedi gwyro i'r dde neu i'r aswy wrth i'r tir o danynt symud a setlo, ond hefyd ar waliau cedyrn y capel o briddfeini a ddaeth o dy'r ffan ar ben y gwaith, 'slawer dydd.

Beddau'r milwyr oeddynt ar goel gwlad, ac yn wir edrychant yr un ffunud â'r beddau o oes y cromlechi.