Pan landiodd Begw ym Mhendre, doedd neb adra ond fy nain, a phan ddywedodd Begw fod Rondol wedi marw ac nad oedd ganddi'r un ddima i'w gladdu, ar ol paned o de, fe gafodd chweugain.

'Begw' meddai Rondol 'chawn ni fawr o newid trwy deg gan neb yn yr ardal yma.

Mae'n rhaid fod Rondol a Begw wedi gweld fy nhaid yn dod.

Begw a finna' sy'n byw yn yr hen le bach 'na ar y terfyn i chi.

Yn amser y Diwygiad, mewn sgwrs a Pitar Wilias, un o wyr amlwg y pentra, ynglyn a chrefydd, fe ddwedodd Rondol wrtho, 'Dwi ddim yn ama na fedrwn i arwain fy hun i ymuno a'r Bedyddwyr pe bawn i'n gwybod y cawn i drochfa mewn cwrw' 'A finna' meddai Begw.

Pwy darodd Rondol arno ar y lon ond fy nhaid, ac fe ddywedodd wrtho fod Begw wedi marw ac nad oedd ganddo'r un ddima i'w chladdu, ac fe gafodd chweugain gan fy nhaid.

Yn eu ffordd a'u steil eu hunain roedd Rondol a Begw'n gymeriadau digon diddorol, ar wahan eu bod wedi mynd yn orhoff o'r ddiod.

Un noson, ar ol llaetho'n o drwm ar ffroth ffrwyth yr heiddan yn y Spite Inn, ni bu deuawd hapusach yn mynd am eu cartra na Rondol a Begw.

Gwêl Begw'r ieir yn swatio yng nghornel yr ardd 'a'u pennau yn eu plu, yr un fath yn union ag y stwffiai hithau ei phen i'w bwa blewog yn y capel ar fore Sul oer' (Tc yn y Grug).

A Begw wedi marw.

Ond ar lin ffrae ni cherddai ll'goden goch drostynt, oherwydd roedd Begw'n dallt bod gwyn ei byd yng nghwmni Rondol, ac fe wyddai derfyn ei therfyna.

Mae hynny mor wir, Begw ac ydi fod llawer i hen law yn llaw flewog' Ac meddai fy nhaid, er na ddwedodd Begw ei hun fawr ddim, 'fuaswn i ddim yn mentro rhoi fy mys yn ei cheg hi'.

Fe agorodd y drws ac aeth i mewn i'r ty a be welodd ond Rondol yn gorwedd ar ei hyd ar lawr, a heb fod ymhell oddi wrtho roedd Begw yr un modd.Cerddodd fy nhaid i ganol y ty ac edrychodd arnynt yn ddifrifol ac meddai 'Diar mi.

Pan gyrhaeddodd fy nhaid adra y peth cyntaf ddywedodd fy naid wrtho oedd 'Begw druan!

I Begw, mae'r eira sy'n ymestyn i'r pellter 'fel crempog fawr a lot o dyllau ynddi a chyllell ddur las rhyngddi a Sir Fôn' (Te yn y Grug).

A Begw wrth ei weld yn wag yn dweud, 'Rhaid iti wario llai, Rondol' 'Hmmmm', meddai Rondol, 'tinddu meddai'r fran wrth y wylan'.

Ac fe aeth Begw ar garlam pan ddwedodd Rondol wrthi 'Dos i Bendre.

Roeddwn yn siarad hefo fo ar y lon ar y ffordd adra 'ma, ac roedd yntau'n dweud wrtha i fod Begw wedi marw a'i fod heb ddim i'w chladdu, ac mi rois chewugain iddo' 'Wel,wel, wedi'n trin ni' annuwiol.

Mi rown ni bunt pe cawn i wybod pa un fu farw gynta' 'Y fi, meddai Begw!

Doedd neb o gwmpas Gwalchmai 'radeg honno'n amau'r hanes a ganlyn.Roedd Rondol a Begw, ei wraig, yn byw yng Ngwalchmai'r un adeg ag yr oedd fy nhaid a nain, William a Sydna Roberts, yn byw ym Mhendre yn ur un ardal.