Ond nid yw'r beirniaid wedi condemnio Gŵr Pen y Bryn am beidio a mynd i'r afael a'r Rhyfel Degwm fel y cyfryw.

Yn y rhaglen hon trafodir y dewis o destunau, a beirniaid i'r prif gystadleuthau llenyddol.

Ychydig o frwdfrydedd er i'r beirniaid ganmol ymdrechion Nia Parry, Glannau Tegid a Derfel Roberts, Sarnau.

Ar Sadwrn diwedthaf fei gwelwyd nid yn unig yn dangos cystal chwaraewr yw o gael y blaenwyr iawn o'i flaen ond hefyd yn ateb y beirniaid hynny syn ei gyhuddo o fod yn swil i daclo.

Waldo oedd bardd mwyaf y gystadleuaeth yn ôl y beirniaid.

Beirniaid

Condemniwyd y mynegiant astrus a thywyll gan y beirniaid, er nad yw mor astrus â hynny; ond yr oedd yn awdl anghelfydd a chymysglyd ar brydiau, ac nid rhyfedd i'r bardd ei hailwampio yn ddiweddarach.

Roedd ei gyfoeth lleisiol yn amlwg yr adeg honno hefyd - er nad oedd y beirniaid yn llwyr gytuno ar ei arbenigrwydd ar y pryd.

Mae cytundeb pur gyffredinol erbyn hyn ymysg llenorion a beirniaid llenyddol ein gwlad fod Gruffydd yn un o brif feistri rhyddiaith Gymraeg ac y mae dwy gyfrol a gyhoeddwyd ganddo yn y tridegau yn dangos hyn yn glir, sef Hen Atgofion, rhan o'i hunangofiant, a'r gyfrol gyntaf o gofiant OM Edwards.

Y ddadl amlycaf ym meddwl y mwyafrif ymhlith y genhedlaeth gyntaf o arolygwyr oedd yr un foesol: wedi'r cwbl, roedd bron pob un ohonynt yn glerigwr mewn urddau a oedd wedi ei gymeradwyo gan awdurdodau'r Eglwys: ond ym meddwl y mwyafrif o'r beirniaid roedd yr hirben a'r moesol wedi'u cydgymysgu.

Ofer i'r beirniaid ddweud nad yw'n iaith ddefnyddiol gan mai hi yw iaith bywyd beunyddiol.

Mae Gwenallt yn archwilio pynciau fel natur pechod yn yr awdl, ond cythruddwyd y beirniaid gan y disgrifiadau agos-at-yr-asgwrn o ryw a geid ynddi, yn enwedig mewn llinellau fel 'Ar hyd ei blows biws rhedai blys bysedd'. Galwyd yr awdl yn 'bentwr o aflendid' gan John Morris-Jones.

Mae Towyn yn credu bod beirniaid yr Ysgoloriaeth wedi cymryd cam gwâg fwy nag unwaith.

Y wir farddoniaeth sy'n sicrhau ymateb ysgytiol gyffrous yw honno pan yw'r cydio trosiadol yn uno'r annhebyg, y gwrthwynebus a'r ymddangosiadol anghydnaws - ac os caf ddyfynnu, heb ennyn chwerwedd rhai beirniaid, eiriau Coleridge, ...

Ydi, mae'r beirniaid yn uchel eu cloch ar hyn o bryd, ond mae nhw'n deall bod ein hymgyrchoedd ni bellach yn aeddfetach.

Barn unfrydol y beirniaid oedd mai Ysgol Gynradd Gymraeg Santes Tudful ac Ysgol Gynradd Llanrug oedd y goreuon.

Ni thalai twtio a chymhennu hwnt ac yma; rhaid oedd newid holl syniad beirdd a beirniaid Cymru am hanfod barddoniaeth, a chael ganddynt ddirnad pethau newydd.

Ym mis Awst, creodd y math o ddelwedd gosod ffiniau/ trwyddedau teithio/ gwrth-Seisnig o'r blaid a fu'n bastwn hwylus yn nwylo beirniaid di-ddeall byth ers hynny.

Un o'r beirniaid gafodd ei feirniadu am fod yn llym ei lach ar berfformiad Cymru yn erbyn Norwy oedd cyn-golwr Cymru, Dai Davies.

Os oedd y beirniaid yn ei dyfarnu'n orau o blith cystadleuwyr neithiwr ar sail dwy gân - rhai hir oedd yn sicrhau bod ei rhaglen yn ugain munud, mae'n wir - yna rhaid eu bod nhw'n ei hystyried hi'n dalent arbennig iawn.

Ceir tetsun pob Cadair a Choron ynghyd a manylion o'r beirniaid, yr enillydd, cerdi gwrthodedig ac ymateb a dadansoddiad Alan Llwyd o'r testun, y cerddi, a'r beirniaid.

Beirniadwyd awdlau'r prifeirdd hyn yn llym gan y beirniaid.

Erbyn yr wythnos hon, roedd eu beirniaid - a hyd yn oed rai o'u ffrindiau - yn holi beth oedd yn digwydd.

Pan ddaeth Kitchener Davies yn gynta' yn y gystadleuaeth sgrifennu drama drigain mlynedd yn ôl, fe wrthododd y beirniaid roi'r wobr iddo.

Canmolodd y beirniaid drylwyredd y ddau safle, a oedd yn swmpus, yn drefnus, yn sylweddol ac yn ddeniadol.

O'r herwydd y mae'n bwysig sicrhau beirniaid sydd, nid yn unig yn hyddysg yn y gwaith, ond sydd hefyd yn meddu â chydymdeimlad â phobl ifanc.

Os am gytuno neu anghytuno a'n beirniaid anfonwch i ddweud.

Canmolwyd safon y gystadleuaeth gan y beirniaid er mai dim ond chwe awdl a dderbyniwyd.

Mae'n amlwg fod Herman Jones, myfyriwr ifanc ar y pryd, wedi atgoffa un o'r beirniaid o leiaf am erchyllterau rhyfel.

Mae hyn yn mynd ymlaen am tua dwyawr reit dda gyda'r MC yn galw enw'r enillydd ac yn trafod gyda'r beirniaid cyn galw am y teirw nesaf.

'Roedd y beirniaid wedi cael digon ar barodrwydd y beirdd newydd i drin pynciau fel y nwydau rhywiol, yn enwedig ar ôl helynt 'Atgof' Prosser Rhys, a dyna un rheswm pam y gwrthodwyd cadeirio Gwenallt.

Ac fe ddaeth mwy o'r un peth gan yr awdur dyfeisgar hwn gyda'r beirniaid swyddogol mewn perlewyg ond llawer o ddarllenwyr eraill yn parhau mewn mewn dryswch.

Y mae'r ffaith fod rhai beirniaid yn dal i deimlo rheidrwydd i daranu yn erbyn ffuglen yn tanlinellu ffaith arall, sef bod yr arfer o ddarllen nofelau Cymraeg a Saesneg wedi eu hen adael ar ôl.

Perygl rhai beirniaid fu dibrisio'r emynau oherwydd hynny.

Er bod y beirniaid yn amlwg yn meddwl mai cerddi Ianws oedd y gorau, gwobrwywyd Meirion Evans.

Dim ond 5 pryddest a anfonwyd i gystadleuaeth y Goron, ac nid oedd y beirniaid yn llwyr fodlon ar y bryddest a wobrwywyd.

Gwynn Jones oedd un o'r beirniaid.

Gresynodd Lewis at agwedd unllygeidiog a chyfyngus beirniaid mewn perthynas a'r hen feirdd: 'Dywedir mai seiri campus oeddynt ar syniadau traddodiadol.

Bydd croeso felly i gyfrol sy'n casglu ynghyd ddeongliadau o'i gerddi, rhai ohonynt, gan rai o'n beirniaid praffaf: Pennar Davies a D.

Yr unig reswm y medra i feddwl pam y bu'r beirniaid cyhyd yn cyrraedd y llwyfan i gyhoeddi rhywbeth oedd yn amlwg i bawb yn Neuadd Dewi Sant oedd ei fod am sicrhau y byddai pob sill o'i Gymraeg yn berffaith.

I Manon Rhys a Hywel Teifi Edwards fel ei gilydd, roedd y beirniaid wedi methu â deall neges Kitchener Davies.

"Gobeithio eich bod chi wedi mwynhau'r cyngerdd heno gymaint ag a wnaethon ni," meddai Anthony Freud, y llefarydd ar ran y panel beirniaid, cyn cyhoeddi enw enillydd y noson.

Dwy gân yn y canol gan Brahms a chafwyd rhaglen i hudo'r gynulleidfa ac, yn amlwg, a blesiodd y beirniaid.

Yn ôl rhai beirniaid cyfoes awgrymir perthynas annaturiol, losgachol, rhwng brawd a chwaer y Wernddu yn y sgwrs rhyngddynt a gan sylwadau'r traethydd.

'Roedd Gwyndaf yn ffodus mai T. Gwynn Jones oedd un o'r beirniaid.

Yn Llangollen edrych am burdeb a dilysrwydd y traddodiad wna'r beirniaid, oedd yn bobol wedi'u trwytho yn nhraddodiadau gwerin a dawns gwledydd y byd, a gan mai saith o'r math yma o wyrda oedd yn tafoli yn Mallorca, penderfynwyd cadw at y ddwy ddawns oedd wedi ennill coron Llangollen inni, sef 'Cadi Ha' a 'Dawns y Glocsen' fel ein dawnsfeydd yn y gystadleuaeth.

Gwelwyd ugain o gystadleuwyr ar y maes, ond yn anffodus trodd yr hin yn stormus a drycinog - a throdd y beirniaid i'r dafarn leol, gyda'r canlyniad nad oeddynt mewn unrhyw gyflwr i feirniadu'r gystadleuaeth - a rhaid ydoedd gohirio'r dyfarnu hyd at y Llun dilynol.

Gwrthododd y beirniaid goroni pryddest Cynan am fod ynddi ormod o sôn am y Rhyfel, a choronwyd yn hytrach bryddest ddof Robert Beynon.

Fe gawn glywed nad yw bob amser yn cytuno â'r beirniaid swyddogol.

George yn ail gan ddau o'r beirniaid; Mathonwy Hughes.

Yr oedd hi'n ddigon drwg mynd i'r pictiwrs i weld ffilm yr oedd y beirniaid i gyd wedi bod yn ei darnio a'i llabyddio.

Rhag i neb fedru gwneud ensyniadau fel hyn amdano, rwy'n siwr y medr dderbyn fy awgrym caredig, a pheri ail-hysbysebu'r swyddi hyn, gan ddwyn y gwynt o hwyliau pob beirniaid drwgdybus ac anwybodus ohono, drwy fynegi yn glir y bydd gwybodaeth o'r Gymraeg yn hanfodol i unrhyw benodiad.

Rhoddodd y beirniaid fwy o sylw i genedlaetholdeb yng ngwaith Ffowc Elis nag i Gomiwnyddiaeth/Marcsiaeth/ Sosialaeth, oherwydd, yn ddiddorol iawn, wrth bleidio'r achos cenedlaethol yn anad yr un achos gwleidyddol arall y beirniedir llenorion am lunio propaganda ar draul creu llenyddiaeth, gan ragdybio fod y ddau yn bethau hollol ar wahân, a bod y naill o reidrwydd yn difetha'r llall.

Nid oedd Ap Vychan o blaid cael offeryn chwaith ac ar ôl pasio'r penderfyniad i gael un, ei sylw wrth y gynulleidfa oedd, "Hwyrach y byddai gystal ichwi fynd ymlaen i brynu mwnci!" Ond er gwaethaf pryderon y beirniaid, dal i fynd o nerth i nerth yr oedd y canu, gyda'r côr yn cipio'r gwobrau yn yr eisteddfodau.

Wedi ei chanmol i'r entrychion gan y beirniaid a'i gwelai yn dorriad gwawr newydd y nofel Gymraeg cafodd darllenwyr cyffredin a drodd mor awchus tuag ati eu hunain mewn cors o ddryswch.

Ar yr un pryd nid rhywbeth mympwyol yw barn o werth, ond rhywbeth wedi ei sylfaenu ar ddarllen dwys a chatholig: nid yn unig darllen gweithiau gwreiddiol ond darllen ac astudio datganiadau beirniaid llenyddol yr oesau ynghylch natur barddoniaeth.

"Yn nwylo'r bagad o bregethwyr a chlerigwyr, yn gystadleuwyr a beirniaid, a'i cynhaliai ni allai'r eisteddfod lai na bod ar bob gwastad, yn sefydliad ymatalgar a byddai'n annichon i feirdd a llenorion y dosbarth gweithiol a fynnai 'ymddyrchafu' drwyddi droseddu yn erbyn chwaeth...

Ond hefyd mae'r sefydliad rhyngwladol sy'n rheoli marchnata celf - yr orielau â'u beirniaid cyflogedig a'r newyddiadurwyr cynffongar - yn gwbl wrthwynebus i raglenni diwylliannol sy'n herio eu safle breintiedig.

Dwi'n aros yn eiddgar i weld pa un o'r beirniaid yna fydd y cyntaf i ddatgan ein bod wedi'n hynysu gan bobl sydd â'u buddiannau personol ynghlwm ym machau'r drefn bresennol.

Erbyn hyn, nid oes prinder beirniaid i dynnu sylw at y gwahaniaeth dolurus rhwng y delweddau rhamantaidd a'r realiti llwm a oedd ohoni fynychaf, yng Nghymru fel ymhob gwlad arall y rhamanteiddiwyd ei gwerin.

Teimlodd y beirniaid fod y safon yn dystiolaeth o greadigrwydd a diwydrwydd plant ac athrawon ysgolion cynradd Cymru wrth iddynt fynd i'r afael â chyfrwng newydd y we.

fe ddywedodd y beirniaid na fyddai'r ddrama'n dderbyniol i unrhyw gynulleidfa yng Nghymru, yn enwedig o gael ei pherfformio yn Gymraeg.