Branwen Jarvis - Cymru, Cymraeg, a'r Dyneiddwyr.

Awdl alegorïol gelfydd yn y modd y mae hi'n rhoi gwedd gyfoes i chwedl Branwen yn y Mabinogi.

Mewn llythyr at y Cynghorydd Gerald Frederick Meyler, dywed Branwen Evans, Ysgrifennydd Ymgyrch Addysg Cymdeithas yr Iaith, 'Mae'r Gymdeithas yn ymateb gyda syndod i benderfyniad y Pwyllgor Addysg.

'Byddwn yn galw am Gynulliad trwyadl ddwyieithog o'r cychwyn cyntaf,' meddai Branwen Niclas, 'ac am statws lorweddol i'r iaith Gymraeg.

Yn ôl Branwen Brian Evans, cyd-gadeirydd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg mae'n warthus fod yr Archwilydd Dosbarth yn ceisio gorfodi polisi addysg arbennig ar y cyngor ac ar y sir.

Mor ofer oedd disgwyl i Tegla ddal ati i sgrifennu rhagor o storiau plant ar ôl hyn: fel petaem yn gofyn i awdur cainc Branwen sgrifennu cofnodion pwyllgor !

Fel y dywed Branwen Niclas, Cadeirydd cyfredol Cymdeithas yr Iaith Gymraeg yn y rhagymadrodd i raglen y Cyfarfod Cyffredinol, 'Ym mlwyddyn ola'r mileniwm gwelwn gyfle allweddol i Gymdeithas yr Iaith arwain newidiadau sylfaenol yng Nghymru ac mae agenda'r Cyfarfod Cyffredinol yn gosod seiliau ar gyfer hynny.

Bu'n rhaid i gyd-gadeirydd Cymdeithas yr iaith Gymraeg, Branwen Brian Evans o Aberystwyth, dreulio awr a hanner yn Swyddfa'r Heddlu Aberystwyth neithiwr (Nos Lun Rhagfyr 4ydd). Cafodd ei holi ynglŵn ag ymgyrch dor-cyfraith y mae Cymdeithas yr Iaith Gymraeg wedi ei gynnal yn erbyn Coleg Ceredigion.

Bydd dirprwyaeth o Gymdeithas yr Iaith Gymraeg, yn cael ei harwain gan y Cadeirydd, Branwen Niclas, yn aros am y Prif Ysgrifennydd am 12.00 o flaen y fynedfa i Senedd-dy Owain Glyndwr.

Dychmygwch am eiliad eich bod wedi clywed Kate Crockett yn dweud wrth Branwen Niclas dros goffi yn y Cabin yn Aberystwyth ei bod nhw am fynd allan i beintio un o flychau post y dref yn binc llachar.

Branwen yn hiraethu am Gymru a geir yn yr awdl, a'r môr yw'r ffin ynddi, y ffin rhwng Branwen a Chymru, y ffin rhwng dyhead a delfryd.

Eto cyfyd damcaniaeth Branwen Jarvis anawsterau: yn yr ail bennill, os Crist a olygir gan 'Arthur Iôr' sy'n arbed Mabon ac yna rywsut yn peri ei fwrw i 'fydafon geol y gelyn' yna ni ellir gwneud synnwyr o'r peth.

Branwen Jarvis a ymaflodd â'r gerdd anhawsaf oll yn y gyfrol hon, sef 'Mabon'.

Dywedodd wrthyf ei fod wedi meddwl cystadlu am y gadair yn eisteddfod Blaenconin ar y testun 'Branwen Ferch Llŷr'.

Anerchir y rali gan Branwen Niclas, Cadeirydd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg, Elin Haf Gruffydd Jones, arweinydd ymgyrch y Gymdeithas dros Ddeddf Iaith Newydd a nifer o Gymry amlwg eraill.

'Ond dylai pobl barhau i bwyso am newid,' medd Branwen Niclas.

Dafydd a Branwen a phob ddi-smygwr arall sydd wedi bod yn agos at swyddfa'r Gymdeithas am ddioddef fy mwg; Owain am y sylwadau hollol diwerth; Grant am deutha fi sut i gyhoeddi blincin' peth i ddechrau; pawb sy 'di cyfrannu a chefnogi; pawb sy 'di rhoi cysylltiadau i'r Tafod Trydanaidd ar eu tudalennau Gwe nhw; pawb sy 'di ymweld â'r Wefan hon; pawb sy 'di cynorthwyo a chefnogi Cymdeithas yr Iaith rhywsut rhywbryd -- diolch am eich ysbrydoliaeth a'ch gwaith. Cas-berson y Mis

Dywedodd Branwen Niclas, Cadeirydd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg, 'Rhaid gwneud yn siwr y bydd y Gymraeg yn hanfod yn y corff newydd.

Bydd Branwen Niclas, Cadeirydd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg, ac Elin Haf Gruffydd Jones, arweinydd Ymgyrch Statws y Gymdeithas, yn arwain y rali.

Yn ôl y chwedl, daeth Branwen yn ôl i Fôn ar ôl yr ymladd mawr rhwng ei brawd, Bendigeidfran, a Matholwch, gan farw o dorcalon ar lan afon Alaw.

Meddai Branwen Niclas, 'Mewn man o arwyddocad hanesyddol dwfn, byddwn yn cyflwyno ein gofynion i gynrychiolydd y Cynulliad Cenedlaethol.

Dyma araith Branwen Nicholas i Ynadon Abergele yn yr achos llys a ddilynodd ym mis Tachwedd, lle mae'n esbonio ei rhesymau hi dros ymgyrchu gyda Chymdeithas yr Iaith dros Ryddid i Gymru Mewn Addysg.

Cyfres o chwedlau enwocaf Cymru yw'r Mabinogion, ac yn un ohonynt ceir hanes Branwen ferch Llŷr, a'i phriodas drist â Matholwch brenin Iwerddon.

Yn nechrau'r 1990au, aeth Alun Llwyd a Branwen Nicholas i garchar i ddangos mor bwysig oedd yr ymgyrch.

Diolch yn fawr i Sioned Elin a Branwen Nicholas am gludo'r neges ar ein rhan ni ac ar ran y miloedd ar filoedd arwyddodd y ddeiseb.

Bydd y ddirprwyaeth yn cynnwys Branwen Niclas, cadeirydd y Gymdeithas, Dafydd Morgan Lewis, Swyddog Ymgyrchoedd y Cynulliad ac eraill.

Dangosodd y ddau awdur cyfoes yr elfennau o losgach sydd yn chwedl Branwen, a bu Saunders Lewis yn ymdrin â Blodeuwedd hefyd, wrth gwrs, ac yn y cyfan fe welir y gwenwyn sydd ym mherthynas pawb â'i gilydd, a'r clwyf marwol sydd mewn serch i rai fel Trystan ac Esyllt.

Wedi'r achos llys, aeth Branwen a Sioned, a'r cefnogwyr oedd yn y llys, draw unwaith eto i swyddfa Rod Richards ym Mae Colwyn, a meddiannu'r adeilad am rai oriau, gan lansio posteri newydd Grwp Addysg Cymdeithas yr Iaith — ROD RICHARDS: UNBEN ADDYSG CYMRU.

Yn ystod yr Eisteddfod yn Abergele llynedd, torrodd Branwen Nicholas a Sioned Elin i fewn i Swyddfa Etholaeth Rod Richards, yr Is-Ysgrifennydd yn y Swyddfa Gymreig, i brotestio yn erbyn polisïau addysg y Torïaid.

Dywedodd Branwen Niclas, Cadeirydd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg, 'Bydd hwn yn gyfarfod hanesyddol ac mae'r Gymdeithas yn ei drefnu er mwyn dysgu am sefyllfa'r Basgeg yng Ngwlad y Basg.

Branwen Jarvis, - Elfed: Emynydd yn ei Oes.

Dywedodd Branwen Niclas, Cadeirydd y Gymdeithas, 'Mae'n bwysig fod y Cynulliad yn gweithredu'n ddemocrataidd ar ran holl bobl Cymru.

Tra ein bod ni wrthi yn bod yn 'nerds' cyfrifiadurol (chwedl Ffred Ffransis - dyn sydd heb eto feistroli'r teipiadur), yn y gegin roedd y chwyldro ar y stryd ar waith o dan arweiniad Branwen Niclas.

'Merthyrdod gogoneddus', medd Branwen Jarvis: ond ar ba sail y gallai SL ddisgwyl y fath beth?

Ac yn y parodi hwn, fel yn y gerdd futholegol ardderchog 'Drudwy Branwen', 'sanctaidd epistol poen' sy'n cael ei ddarllen, ond trwy ddrych mewn dameg.

Er mod i wedi gwneud llond Chevette glas o'r enw Fflem o bethau gwallgo, pentwr go fawr o bethau gwyllt a llond casgen o bethau gwirion, a phob tro mae rhain yn cyfuno i fod yn wallgo gwyllt a gwirion bost elli di fentro bod Branwen ac Angharad nepell i ffwrdd; er mod i wedi gneud tomen o betha gwirion, y gwir ydi, a dwi yn meddwl hyn o ddifri, dwi ddim yn credu mod i'n difaru gwneud dim erioed.

Yn y gorffennol, pe byddai rhywun yn dymuno chwilio, er enghraifft, am safleoedd yn ymwneud â'r 'piano' (fel teyrnged hwyrach i'n Cadeirydd, Branwen Brian Evans, sydd yn athrawes biano ac yn gyfeilyddes o fri), byddai'r we yn methu â gwahaniaethu rhwng y safleoedd Cymraeg a'r rhai Saesneg.

Ym Mhontypridd ar Ebrill 3ydd fe fydd Helen Prosser a Branwen Niclas yn siarad ac ym Mhorthmadog ar yr un diwrnod y siaradwyr fydd Angharad Tomos a Sian Howys.

Nid agwedd haelfrydig sydd ganddo tuag at wragedd, ac eithio Branwen.

Cynigiodd Branwen Jarvis mai SL ei hun yw Mabon, yn hanner cant oed, yn edrych yn ôl dros 'ddau chwarter canrif ...

Nid yw'n hollol eglur pa un ai cludwr dynol neu geffyl sydd ym meddwl awdur y Pedair Cainc ond, fel Branwen, mae'n rhaid i Riannon ddioddef darostyngiad mawr.

Cafodd Branwen Brian Evans ei rhyddhau yn ddi-gyhuddiad.