Oherwydd gwelai Rhigyfarch y Normaniaid yn ail-lunio'r clas yn Llanddewi Brefi; ac yn wir nid oes gennym dystiolaeth bendant i'r clas oroesi'r cyfnewidiadau a ddaeth yn eu sgîl.

Er hynny, nid oes lle i amau nad yw Eglwys Llanddewi Brefi'n hynafol.

Llanddewi Brefi fraith Lle brefodd yr ych naw gwaith Nes hollti Craig y Foelallt.

Daeth y clas yn Llanddewi Brefi'n ganolfan dysg a diwylliant yn ogystal â bod yn gartref i lawer o weithgarwch cenhadol.

Felly sefydlodd un ohonynt yn Llanddewi Brefi yng Ngheredigion ac un arall yn Llangadog ym Mro Myrddin.

Yr oedd tair ar ddeg o eglwysi prebendari yn perthyn i Landdewi Brefi: Llangybi, Llanbadarn Trefeglwys, Llanfihangel Ystrad, Carrog, Llannerch Aeron, Llanwenog, Blaen-porth, Betws, Llanbadarn Odwyn ger Llwynpiod, Llanboidy, Tre-lech a'r Betws, Llanarth a Thregaron.

Roedd eglwysi Llanfair Clydogau, Blaen-porth, Llannerch Aeron a Llanddewi Brefi i berthyn i'r pen-cantor.

Yn union wedi ei ddyfodiad i Dyddewi, fe'i hapwyntiodd ei hun yn bennaeth yr eglwys golegol yn Llanddewi Brefi.

Gwelsom yn barod fel yr oedd Llanddewi Brefi'n ganolfan bwysig oherwydd cysylltiad y lle â Dewi Sant.

Ni fu canolbarth Ceredigion yn un o fannau cryfaf y Norman ac felly mae'n bosibl i'r eglwys yn Llanddewi Brefi ddianc rhag ei ymosodiadau gwaethaf.

Hwyrach i Gerallt Gymro eu hysbysu o'r wyrth a ddigwyddodd yn Llanddewi Brefi pan bregethodd Dewi yno.

Yn y traethodau sydd wedi eu casglu yn Llyfr Ancr Llanddewi Brefi byddai cyfle iddo ystyried sut y trosid i'r Gymraeg yn y Cyfnod Canol ddarnau fel y Deg Gorchymyn, y Gwynfydau, Prolog Efengyl Ioan ynghyd ag ugeiniau o adnodau unigol o'r Hen Destament a'r Newydd.

Er bod Llyfr yr Ancr yn dal cysylltiad agos â Llanddewi Brefi, nid oes gennym dystiolaeth i gysylltu'r gŵr a'i hysgrifennodd neu a'i copi%odd, nac yn wir gynnwys y llyfr â'r coleg yn Llanddewi.

Yn ystod ei gyfnod yn Nhyddewi, adeiladodd Bec ddau fynachdy yn ogystal â sefydlu Eglwys Golegol Llanddewi Brefi a hefyd un arall yn Llangadog.

Roedd gan Eglwys Llanddewi Brefi well siawns i oroesi nag Eglwys Llanbadarn Fawr.