Ar wastatir esmwythdra buasai tryblith meddyliau Morgan Llwyd yn aflawenydd.

Buasai chwaraewyr 1981 yn fodlon ar berfformiad neithiwr wrth i Abertawe sgorio chwe gôl - ond o flaen torf dila.

Yn y diwedd, fe gymodwyd rhwng Morgan ac Evan Meredith gan neb llai na Syr John Wynn o Wedir, y bu priodas ei frawd ieuengaf ag aeres Maesmochnant yn achos effeithiol yr holl helynt, ac am ychydig flynyddoedd fe fu tawelwch cymharol yn Llanrhaeadr, fel y buasai yn ystod blynyddoedd cyntaf trigiant Morgan yno.

Ond fe gollir popeth a fu'n werthfawr erioed gennym yng Nghymru os â Hitler ymlaen i ychwanegu eto at y galanastra a wnaed ganddo'n barod; ni buasai'n bosibl i mi nac i tithau, gyfaill, a fagwyd yn nhraddodiadau rhyddfrydig a dyngarol Cymru, fyw o gwbl mewn unrhyw wlad a orchfygwyd ganddo ef na chan Mussolini lwfr na chan Franco grefyddus.

"Buasai cau'r swyddfa ym Mangor yn ergyd fawr i ragolygion economi'r ardal, a hefyd yn gwneud drwg i ddelwedd yr Awdurdod wrth gysidro bod sicrwydd clir i'r gwrthwyneb wedi'i wneud yn barod."

Pan welodd ddau rwystr metel uwch ei ben sylweddolodd pe bai ef yn ymestyn ei gorff rhyngddyn nhw buasai'n gallu bod yn `bont' y gallai pobl gropian drosti i ddiogelwch.

Dim ond gelynion Cymru a Chymreictod sy'n honni y buasai'r cenedlaetholwyr Cymreig wedi cydweithredu'n llon â'r Ellmyn petai lluoedd Hitler wedi goresgyn Prydain.

Cyn codi'r llyfr roeddwn i'n amau y buasai y fersiwn Saesneg yn tynnu fy sylw ac yn amharu ar fy mwynhad.

O'r Alban yr oeddwn i wedi dod i Rydychen, ac yr oedd pobl y gogledd wedi gofalu amdanaf Pe buasai raid i mi fel llawer Cymro arall, ddibynnu ar garedigrwydd fy nghyd Cymry wedi dod i Rydychen am gyfeillach a chyfarwyddyd,buaswn mor unig â hen frân gloff ar yr adlodd.

Droeon eraill buasai gennyf i a'm cyfeillion agosaf gynllun cyfrinachol ar y gweill.

'Roedd Mr Roberts,Daufryn, yn fosyn arni, a chredai'n siwr y buasai'n medru cael bachiad imi fel decboi.Addawodd yrru teligram o Gaerdydd pe bai'n llwyddiannus.

Os teimlodd haneswyr llên Cymru'r rheidrwydd i gydnabod, er yn betrus, ddylanwad y Trwbadwriaid ar y Rhieingerddi, mae'n siŵr y buasai haneswyr llên y Trwbadwriaid eu hunain yn barod i hawlio dylanwad y llên honno arnynt, petasent yn gwybod amdanynt hwy, oblegid un o ryfeddodau'r canu Trwbadwraidd ydyw belled y cyrhaeddodd ei ddylanwad a chyflymed.

Buasai J.

Dyna fe, ddarllenydd - yn llafn main, tal, teneu, gwledig, - mewn gwisg ddiaddurn a digon cyffredin yn dyfod trwy ddrws y capel - am dano y mae coat winlliw o frethyn gwlad wedi ei wau yn lled fras, a hono wedi gweled ei dyddiau goreu; ac oblegid ei fod wedi tyfu ar ol ei chael, edrychai yn fer a chwta - gwasgod o stwff ac un rhes o fotymau yn cau i fynu yn y glos am ddolen ei gadach India oedd yn dorch am ei wddf - llodrau o ffustian rhesog; a phar o esgidiau mawrion cryfion, gyda dwbl wadnau am ei draed, wedi eu pedoli yn ol ac yn mlaen; a'u llenwi â hoelion, ac ymylau hoelion y rhesau allanol yn amgylchu ymyl y gwadnau, fel y gallesid tybio y buasai eu cario yn ddigon o faich i unrhyw ddyn, heb sôn am gerdded ynddynt.

Buasai'r Pia Bach wedi gwneud môr a mynydd o'r peth!

Wedi camu drwy'r drws yn y wal goncrid-flocs, neu'n hytrach drwy'r agendor lle buasai, gan ei fod wedi cwympo ar ei ben i'r llaid yng ngenau'r twnnel, tynnwyd llun arall o Eluned a minnau - y tro hwn, yn fwy llwyddiannus, ar gamera wincad llygad llo David Lewis, sy'n dangos yn amlwg ein bod yn falch o'n gorchest yn dwyn y cerdyn.

Ymddangosai pamffledyn Ieuan Gwynedd fel amddiffyniad wedi ei amseru'n berffaith i ateb ymosodiadau'r Dirprwywyr ar gymeriad y Cymry: 'Pe buasai yr Awdur yn gwybod pob gair a gynwysai yn adroddiad y Dirprwywyr', meddai'r Diwygiwr ym mis Ionawr, 'ni ysgrifenasai well ateb i'w cabldraethau ar wlad ei enedigaeth.

Bu amser, yng nghyfnod deffroad y werin rhwng 1860 a 1890, y buasai'n ymarferol sefydlu'r Gymraeg yn iaith addysg a'r Brifysgol, yn iaith y cynghorau sir newydd, yn iaith diwydiant.

Er enghraifft, cynghorodd Dr William Davies (a gadwai athrofa Ffrwd Fâl ger Pumsaint), John Williams, mab Brownhill, Llansadwrn, os oedd yn meddwl am weinidogaeth mewn tref fel Llanelli, y buasai yn well iddo fyned i athrofa, ond os oedd yn meddwl am weinidogaeth yn y wlad, nad oedd angen iddo fyned i athrofa o gwbl.

Disgwyliodd felly wrth ddod i wyddfod sipsi y buasai'n teimlo'n euog am ei fod yn ffidlan gyda chelfyddyd arallfydol.

Addas yw gofid Enid fel y buasai i ferch am ei chariad mewn twrnameint uchelwrol.

'R oedd hyn yn waith caled iawn ond 'r oeddem yn byw mewn gobaith y buasai'n werth yr ymdrech yn y diwedd.

"'Fyddi di ddim yn teimlo weithia y buasai'n dda gen ti petasai Rhagluniaeth wedi gadael llonydd iti yn dy stad gyntefig - i fwynhau dy hun wrth dy gynffon ar frigau'r coed?" "Cynffon!

Telyneg yw disgrifiad y lilith o'r fferm sydd ganddo i'w gwerthu, ond lle y buasai bardd yn sôn am fwthyn uncorn, gwyngalchog, y mae'r lilith yn fwy modern ei awen ac yn sôn am garthffosydd a mod.

Ac y mae'n debyg mai felly y buasai wedi parhau onibai am Ynot Bennaeth.

"Yr oedd yr hen orsaf wedi disgyn o dan y safon ers llawer dydd ac os oedd gorsaf newydd am gael ei hadelladu, yna'r amser gorau i wneud hynny oedd tra bod y gwaith ar yr ysbyty ei hun yn cymeryd lle." "Os buasai'r orsaf yn cael ei hadeiladu ar ôl i'r ysbyty newydd gael ei hagor, buasai ail-wneud cynlluniau, rhoi y gwaith allan i dendar a'r anhwylusder trafnidiaeth ar y safle yn golygu y buasai wedi costio mwy na'r angen.

Ond cofiwn glywed rhai o'r bechgyn yn dweud eu bod yn gallu byw ar ychydig iawn yn y Bala; a meddyliwn y buasai'n dda gennyf gael dangos iddynt y gallwn i fyw ar lai na neb ohonynt.

Buasai hyn yn ail hanner y bymthegfed ganrif.

Bid siŵr, buasai'r cyfryw briodoleddau yn fwy trychinebus i ferch efallai, medden nhw; ond hyd yn oed yn achos gwryw, nid ellid dychmygu ei fod ef yn debyg o ennill serch naturiol yr un gymhares addawol.

Ac yn olaf, gwyddai'r ysgolhaig yn dda ddigon faint o yndrech feddyliol a llenyddol y buasai'n rhaid wrthi er mwyn sicrhau trosiad teilwng.

Buasai'n dda iawn gennyf gael eich gweld i gael sgwrs am wahanol bethau sydd yn fy nghorddi i, ac yn ddigon tebyg yn eich corddi chwithau y dyddiau hyn.

(Pe bawn i yn anghywir, buasai Mr Hulse wedi sgrifennu i gywiro'r gwall: ni wnaeth hynny, felly mae'n rhaid fy mod i'n iawn.)

Yr oedd Gwen eisoes wedi yfed yn helaeth o ysbryd y Methodistiaid, ac anogodd ef yn daer i roi heibio'r meddwl am fynd ar ôl y cŵn, ond dadleuai Harri y buasai felly yn amharchu ei feistr tir a Mr Jones y Person, a hwythau wedi ei wahodd.

Yn syml, buasai yn amhosibl i'r holl adar ddarganfod digon o fwyd yn Affrica.

Nid yw'n dilyn y buasai'r deallusion Cymraeg a edmygai'r beirdd a'r llenorion hynny yn ystod y blynyddoedd rhwng y ddau Ryfel wedi ymddwyn yn yr un modd mewn amgylchiadau cyffelyb.

Ar bwyntiau y gwnaeth y Cymro ennill yn erbyn y rheini ond buasai llorio a churo Sheika yn hwb mawr i Calzaghe ar ôl blwyddyn ddi-nod.

Buasai fy ffrind Goldwater wrth ei fodd tasa fo yma rwan." Erbyn hyn roedd y pebyll wedi eu gosod a'r tegell ar y tân - a dim eiliad yn rhy fuan.

Gwyddwn y buasai'r teithiwr nesa' yntau'n methu dod oddiarni, neu y buaswn i'n cael fy nharo'n anymwybodol ganddo ef neu'r gadair.

Buasai'n rhythu ar y mynd a'r dod o'i amgylch, eithr nid i'r fath raddau nes caniatau i unrhyw un arall achub y blaen arno a chipio'i gar.

Er iddi arddel rhyw syniad o fynd i nyrsio pan yn eneth ifanc, roedd y profiad gyda'r cwmni yn ddigon i ddarbwyllo Judith mai at fyd actio y buasai ei llwybr gyrfaol yn arwain.

Ac mewn cyd-destun arall ei eiriau am Ddafydd oedd, 'Pe buasai genyf chwarter ei dalent, buaswn yn ddiolchgar'.

Buasai hynny wedi codi gormod ar ei obeithion.

Buasai'n drueni mawr gweld Neuadd mor odidog yn dadfeilio.

Buasai'n dda iawn gan y Pwyllgor Gwaith weld y cynllun arbennig hwn wedi'i fabwysiadu ar gyfer Cymru, ac aed i drafod y dulliau posibl o'i hyrwyddo.

Buasai un baban benywaidd yn farwanedig; ac fel y crybwyllwyd ni lwyddasai fy mrawd bach i fyw ond am ddiwrnod neu ddau.

Buasai ech bara yn galed ac yn glatsh.

Buasai i lawr, medde fe, yn ardal y Bae, y Tiger Bay oedd hwnnw, i weld hen fêts a ddalodd eu tir ar y cyrion pan fynnai'r datblygwyr a'r cynllunwyr eu gwasgaru a'u hailgartrefu fan hyn a fan draw ar stadau o gwmpas y ddinas.

Yn ôl Mr Morgan gellid ond rhoi grant os buasai'r cwmni'n gallu profi ei fod yn hanfodol i greu neu ddiogelu swyddi.

Buasai sefydlu dwy glas-eglwys neu eglwysi colegol yn gryn hwylustod i'r esgob yn ei waith.

Buasai noson allan yn gwneud dim drwg, ac ambell anrheg.

buasai wedi hoffi aros i syllu arni, ond yr hen gar 'na !

Buasai cyfle i cynghorau cymuned roddi eu sylwadau bryd hynny, mewn da bryd i'r Ysgrifennydd Gwladol wneud ei benderfyniad.

Ymddengys i ni y buasai unrhyw weinidog yn y wlad hon a ymddygai fel y gwnâi Mr Jones yn rhwym o osod ei hun yn agored i ddisgyblaeth lem.

Ar un adeg buasai'n fyfyriwr mewn coleg yng Nghymru a gallai siarad Cymraeg yn rhugl.

Buasai'r stori%wyr Cymraeg - a Daniel Owen yn eu plith - yn dadlau bod eu gwaith hwy y tu hwnt i bob beirniadaeth foesol.

Byddai Morgan Llwyd yn pregethu ym Mhwllheli ar ddyddiau marchnad, a'i arfer oedd myned trwy'r farchnad a'i ddwy law ar ei gefn, a'i Feibl yn ei law; a byddai y bobl yn cilio o'i flaen, fel pe buasai gerbyd yn carlamu trwy'r heolydd.

Wedi'r cwbl, y trefniant a wnaethpwyd efo'r cwmni oedd y buasai'r bws yn ôl yn y garej erbyn chwech.

Petai'r haul yn sydyn yn ffrwydro, buasai'n planed ni yn dywyll fel y fagddu wyth munud yn ddiweddarach, a buan iawn y byddai'r tir a'r mor yn oeri.

Gallasai fod wedi mynd efo ni yn y modur, ond buasai hynny'n golygu cyrraedd yn hwyr, yn fwy na thebyg, felly, cerdded wnai hi.

Gall Theatr Genedlaethol Ieuenctid Cymru lawenhau iddyn nhw gyflwyno perfformiad y buasai unrhyw gwmni proffesynol yn falch ohono.

Ym marn Lingen, o gofio'r awyrgylch a'r amgylchiadau y treuliai merched ifanc Cymru eu mebyd ynddynt, yn lle rhyfeddu at yr hyn y dywedai pobl amdanynt, dylasent sylweddoli y buasai'n syndod petaent heb fod felly.

Ddim cystal yn y gwaelodion ond ar aml noson arall buasai hon wedi serennu.

Ni chawsom wyliau yr haf hwnnw, felly dyna benderfynu'n sydyn y buasai pythefnos ar y cyfandir yn gwneud lles i ni er ei bod yn ddiweddar yn y flwyddyn.

Sylweddolodd fod byw mewn cymdeithas o'r fath yn gadael llawer o gyfrifoldeb yn nwylo'r llenor unigol a'i ofn oedd y buasai caniata/ u i bob unigolyn ddilyn ei drywydd ei hun yn arwain at anarchiaeth a diffrwythdra.

Pe digwyddasai dyn dieithr fod yn teithio ar y ffordd hon, ac heb wybod am helyntion pedair blynedd a basiodd, buasai yn anhawdd iddo ddychmygu beth allasai fod y mater, beth oedd yn bod, beth oedd wedi dygwydd.

Gan nad oedd ein gard ddim yno, annoethineb ar ein rhan fuasai rhedeg oddi yno; fe'n cyhuddid o geisio dianc, a phe gofynnid inni egluro pam yr oeddem yn rhedeg buasai'n ddiwedd y byd arnom: nid oedd gennym mo'r syniad lleiaf sut i gyfieithu, "Mae 'na butain yn yr iard," i Siapanaeg.

Er mor gryf y bywyd Cymraeg hwn ni buasai, er pan ymgorfforwyd Cymru yn Lloegr, draddodiad balch o wrthsefyll y sefydliad Seisnig mewn unrhyw amlygiad ohono.

Buasai hynny hyd yn oed yn amhosibl bellach oni bai am y curfew.

Buasai dweud fod Affos yn ffond o wynwyn yn llai na'r gwir: carai nhw'n angerddol.

Ond cymerwch gysur, canys pe buasai'r cwrs hwn yn agored ichi buasech felly yn cael eich amddifadu o ddarllen llenyddiaeth ddychymyg wychaf y byd disgrifiadau estate agents o'r ffermydd sydd ganddynt i'w gwerthu.

Efallai y buasai'r llys wedi derbyn cynllun Ynot Benn ar dir economaidd.

'Dr Kate,' meddwn i, yn ddistaw iawn, gan feddwl y buasai'n rheitiach i mi fynd oddi yno.

A meddai Dryden, 'Petai wedi byw [Aristotlys] i weld ein dramâu ni buasai wedi newid ei feddwl.' Fel yr awgrymir yn y dyfyniad, adnabyddiaeth mor eang ag sy'n bosibl o amrywiol ffurfiau o amrywiol gyfnodau gan amrywiol lenorion o amrywiol ieithoedd sy'n gwneud barn sy'n werth dibynnu arni.

Daeth i eistedd wrth fy ochr a dywedodd wrthyf y buasai yn hoffi i mi ddweud y frawddeg drosodd a throsodd nes iddi hi fy stopio.

Credaf y buasai gan yr Athro fwy o achos i lawenhau, yn hyn o beth pe buasai fyw heddiw, ond yr wyf yr un mor sicr y gwelai ormod o olion o'r drwg hwn ym mywyd y genedl i beri iddo roi ei saethau i gyd yn ôl yn eu cawell.

Buasai llawer yn dweud, a minnau'n eu plith, fod y gwerinwyr sosialaidd a chomiwnyddol a aeth i Sbaen i ymladd yn erbyn Ffasgaeth yn well Ewropeaid, ac yn well Cymry, hefyd, ar y pryd, nag aweinwyr bwrgeisaidd y Blaid Genedlaethol.

Pe gwireddid y stori mawn yma buasai'n ddoeth inni fod yn fwy gofalus o gynnwys y bagiau gyfu (growbags) ar ôl i dyfiant y cnydau haf ynddynt orffen.

Buasai hynny wedi bod dipyn yn fwy cysurus heb os - peidio mynd.

Fore Sul penderfynodd Rhian y buasai'n beth da iddi gael gair ar y ffôn â Paul Morris er mwyn iddo gael gwybod beth oedd wedi digwydd.

Myfyrwyr yn gwneud campau gymnasteg y buasai unrhyw syrcas yn falch ohonyn nhw.

Ar ol dod o hyd i'r cwpwrdd awgrymais y buasai'n syniad da rhoi label briodol ar y lle - ac wyddoch chi be?

Buasai'n barod yn cynnal dosbarthiadau i bregethwyr yno gyda'r cenhadwr.

Eglurodd bod cydweithrediad da rhwng y gwahanol gynghorau ac 'roedd yn hyderus y buasai hyn yn parhau.

"Buasai wedi marw'n fuan iawn pe byddai allan am hir ar noson rewllyd fel neithiwr.

Go brin y buasai testunau unigol cynnar megis gwaith Be/ roul neu Thomas ar gael iddynt, oherwydd mewn ychydig iawn, iawn o ddarnau llawysgrif anghyflawn y'i cedwid.

Wrth gwrs, buasai mathemategwyr a ffisegwyr wrth eu swydd yr un mor gyfarwydd, ac yn fwy manwl gyfarwydd nag ef, yn y materion hyn ond sumbolau a hafaliadau mathemategol yw ffurf eu barddoniaeth hwy.

Roedd ym mwriad HR Jones i wahodd De Valera yn ogystal, ond gwrthododd Saunders Lewis y syniad hwn yn bendant; roedd wedi cyfarfod De Valera, ac ni hoffai ei syniadau, a sut bynnag, buasai ei wahodd yn anghwrtais ­ O'Sheil.

Winston Churchill oedd cocyn hitio pawb wedi i streic y Cambrian ddarfod: 'Oedodd yn rhy hir cyn danfon y milwyr i fewn', meddai perchnogion y pyllau glo; 'buasai'n well iddo ddefnyddio'r fyddin ar bob adeg, yn hytrach na'r heddlu', honnodd ASau Torlaidd a Rhyddfrydwyr asgell-dde.

Ond pam y buasai unrhyw un yn gadael parsel mewn lle mor rhyfedd.

Lle athrylithgar o anrhefnus oedd yr 'Herald Office', Pickwickaidd hollol, pe buasai gennym Charles Dickens neu gwell fyth Daniel Owen yn byw yn y Rhos ar y pryd.

Cafodd Wrecsam bwynt lle buasai timau eraill wedi cael mwy.

Dywedodd Derek Laws wrthyf fod rhywun wedi penderfynu y buasai yn beth da i Margaret Thatcher agor ei haraith i'r gynhadledd gydag ychydig o eiriau yn Gymraeg.

Buasai unrhyw ddyn felly wedi cael ei gyfarch fel Meseia gan y bobl, ond Fidel yn unig a feddai ar y rhinweddau angenrheidiol.

Erbyn heddiw hawdd credu y buasai'n beth da i Gymru pe bai Napoleon wedi goresgyn Prydain Fawr; ond ar y pryd codai fwy o ofn ar y bobl nag a wnâi'r Caisar neu Hitler y ganrif hon.

Ymhen amser wedyn y cefais wybod hyn ond nid ydym wedi cyfarfod ers hynny; digon prin y buasai'r un ohonom yn adnabod ein gilydd yn awr am mai byr iawn oedd yr amser y buom yng nghwmni'n gilydd ond eto, mae'r cyfan yn fyw yn y cof.

Buasai llawer ohonom yn y Blaid Lafur am flynyddoedd, a bodau gwleidyddol oeddem hyd flaenau'n bysedd, ac yn anad unpeth, deallem mai â grym y mae a wnelo gwleidyddiaeth, a dyna wers nad yw'r Blaid Lafur erioed wedi ei hanghofio.

Lischana Fy nhad a'm difethodd gyntaf - gwneud imi gymryd yn ganiataol y buasai rhywun i ddisgwyl amdanaf ac i'm hebrwng adref ym mhen draw pob taith hir ar draws y mynyddoedd: o Oerddrws i Islaw'r dref, o Lanbedr yn Ardudwy i Lanelltyd, o Gerrigydrudion i'r Ganllwyd o Gapel Curig i Groesor.

Buasai wedi talu ar ei ganfed i wario arian i'w symud yn y lle cyntaf.

Aeth i mewn iddi nid fel cadfridog ar gefn march rhyfel ond fel gwas ar gefn asyn, arwydd o'r fath o oes fesianaidd y buasai Iesu'n ei chyhoeddi o'r dechrau.

Buasai Josepho hefyd yn Sbaen yn ystod y Rhyfel Cartref, ond fe gyfaddefodd yn agored nad oedd wedi arddel teimladau gwresog at bobl y wlad honno.