Mae Penybont yn bumed a Glyn Ebwy yn isa on un.

Yn yr hen ysgolion gramadeg, yr oedd dysgu iaith dramor yn rhan o'r cwricwlwm craidd ac yn bwnc a gai ei astudio gan bawb bron hyd at ddiwedd y bumed flwyddyn.

Roedd hi'n bumed yn y rownd ragbrofol ac yn sicr 'doedd hi ddim ar ei gorau.

Clybiau Llangefni a Bodedern oedd yn gydradd drydedd efo Clwb Dwyran yn bumed a Llangoed yn chweched.

Cymer Mr Thomas fantais ar hyn i esbonio sail Feiblaidd safbwynt Gwyr y Bumed Frenhiniaeth.

Y mae'n bosibl ei bod wedi trigo mewn cell meudwy ar Ynys Llanddwyn, Sir Fôn, rywbryd yn y bumed neu'r chweched ganrif.

Tua chanol y bumed ganrif o oed Crist, daeth ef a byddin i waredu Cymru rhag y Gwyddelod.

Mae Morgan Pelagiws, y mynach o'r bumed ganrif, wedi'n perswadio'n ddidrafferth y gallwn fyw heb addoli a heb ofidio am bechod na cheisio gras a maddeuant.

A rhaid cofio, wrth gwrs, fod y gred y gallai Ailddyfodiad Crist ddigwydd yn fuan yn beth hynod gyffredin ymhlith cyfoeswyr mwyaf uniongred Llwyd, ond nid oedd hynny'n golygu eu bod yn cofleidio syniadaeth Gwyr y Bumed Frenhiniaeth.

Mae'r rhwyfwr Steve Redgrave, enillodd ei bumed medal aur yng Ngemau Olympaidd Sydney, wedi cyhoeddi y bore yma ei fod yn ymddeol o gystadlu.

O hyn allan, felly, gan ddechrau gyda'r rhifyn cyntaf hwn o'r bumed gyfrol, fe geisir bob chwarter fwrw golwg ar faterion y dydd; ac os a'r simdde ar dan, na chwyned neb ei fod yn ddiwrnod golchi arno.

Tybed a oedd o'n un o'r Bumed Golofn!

Mae Lerpwl yn aros yn bumed ar ôl cael eu curo, 2 - 1, gan Newcastle.

Dyna fel y bu hyd at y bumed a'r chweched ganrif pan ddechreuwyd yr ymdrech fawr i wneud Cristnogion o'r Cymry.

Mae Watford yn ddegfed a Preston yn bumed yn y tabl.

Mae'r rheiny sy'n bedwerydd ac yn bumed ar y rhestr yn y bon yn gwastraffu eu hamser.

Dros fil o flynyddoedd yn ol safai Aberhonddu yng ngwlad Gymreig Brycheiniog, gwlad a enwyd ar ol y brenin Brychan a oedd yn fyw yng nghanol y bumed ganrif.

Yn ystod y bumed a'r chweched ganrif, llwyddasant i feddiannu rhannau helaeth o'r wlad a adwaenir heddiw fel Lloegr.

Roedden nhw'n dair wiced am bum rhediad yn y bumed pelawd.

Tua phedair canrif yw oed yr eglwys, ond bu adeilad o fath yma ers y bumed ganrif pan gysegrwyd yr eglwys gyntaf i Ddwynwen.

Roedd y bumed â'i choesau i fyny fel rhyw gerflun modern, chwerthinllyd yng ngwaelod y cae!

Mae'r ysgrif Ladin a gerfiwyd arni wedi pylu'n enbyd ond gellir darllen y cofnod mai yn y fangre hon yr enillwyd Buddugoliaeth yr Halelwia yn ugeiniau'r bumed ganrif O.C Sut digwyddodd hynny?

Yng nghwmni%oedd y New Model Army lle ymdroai Hadwyr a Phalwyr a Phleidwyr y Bumed Frenhiniaeth, fel yn yr eglwysi cynnull a wrandawai ar bregethwyr a raddiodd gan mwyaf ym Mhrifysgol Llyfr Daniel a Phrifysgol Llyfr y Datguddiad, fel yng nghelloedd myfyrdod Arise Evans a John Archer a Peter Sherry a Gerald Winstanley a channoedd ar gannoedd o chwyldroadwyr duwiol ac annuwiol eraill, gan gynnwys Morgan Llwyd o Wynedd, ffynnai syniadau fel mwyar duon Medi.

Mae'r bumed bennod, sy'n olrhain twf y dylanwadau newydd, yn un hunllefus ar sawl ystyr - canoli perchnogaeth yn fwyfwy a'r mynegiant Cymreig yn mynd yn fwyfwy ymylol.

"Os nad wyt gryf, bydd gyfrwys" medd yr hen air - ac felly y bu hi, ac fe'i trechais yn llwyr yn y bumed rownd.

Yn bumed

Yr Ymerodraeth Brydeinig yn ymestyn dros bumed rhan o diroedd y byd: 'Yr ymerodraeth nad yw'r haul yn machlud arni byth' (yn ôl cellwair y cyfnod: 'am na allai Duw ymddiried mewn Sais yn y tywyllwch'). Y Senedd yn cytuno i dalu pensiwn i'r henoed.

Ar ôl ei Wasanaethau Iacha/ u ef, fel y dangoswyd yn y Bumed Bennod, y mae deillion yn gweled, rhai byddar yn clywed ac efryddion yn cerdded.

Y peth sy'n drawiadol am Lyfr y Tri Aderyn yw absenoldeb delweddau'r Bumed Frenhiniaeth.

Cymdeithasai'n gartrefol â'r tadau cynnar a gwyddai'n iawn beth oedd arwyddocâd y dadleuon astrus hynny yn y bedwaredd a'r bumed ganrif a luniodd yr athrawiaethau uniongred am berthynas Personau dwyfol y Drindod â'i gilydd.

Mae Pontypridd yn seithfed a Llanelli yn bumed a'r ddau dîm yn awyddus i orffen yn y pum ucha er mwyn cael chwarae yng Nghwpan Heineken Ewrop y tymor nesa.

Ar ôl i bedair o wicedi Sri Lanka syrthio cyn cinio rhannodd Mahela Jayawardene a Russel Arnold 142 am y bumed wiced.

Yr Ymerodraeth Brydeinig yn ymestyn dros bumed rhan o diroedd y byd: 'Yr ymerodraeth nad yw'r haul yn machlud arni byth' (yn ôl cellwair y cyfnod: 'am na allai Duw ymddiried mewn Sais yn y tywyllwch').