Dychmygwch y sioc a ges i pan ddarllenais i erthygl am lyfr Chapman Pincher am yr "Apostles''(y grŵp o ysbiwyr yn cynnwys Blunt, Burgess a Maclean) mewn papur Sul ychydig o flynyddoedd yn ôl a gweld llun o'r dyn y bum i'n rhannu swyddfa ag o yn eu plith!

Ychydig iawn o lwc mae Mark wedi ei gael gyda merched ond 'roedd mewn cariad gyda Sharon Burgess a bu'n cyd-fyw â hi.

A'r un fath fyddai hi yn y tþ - dim dþr tap, rhaid oedd ei gario o'r ffynnon, a phobi a chrasu bara yn y ffwrn wal - bywyd prysur i bawb, heb amser i hel meddyliai.THOMAS BURGESS A CHARNHUANAWC

Un rheswm dros gefnogaeth Burgess i'r Gymraeg oedd fod yr Anghydffurfwyr, a'r Methodistiaid yn enwedig, wedi ennill tir sylweddol yn ei esgobaeth yn ystod y ddeunawfed ganrif.

Rees, Casgob, Thomas Richards, Darowen, a Charnhuanawc, i drafod nid yn unig gyflwr yr Eglwys a chynlluniau Burgess i'w diwygio, ond hefyd hanes a hynafiaethau Cymru, ei llên a'i halawon.

Bu Burgess yn flaenllaw iawn yn y symudiad hwn.

Bu gan Thomas Burgess ran amlwg yn yr eisteddfod arloesol honno, ac ynddi fe'i hurddwyd yn dderwydd gan neb llai na Iolo Morganwg ei hun.

Priodolai Burgess hyn yn rhannol i Seisnigrwydd yr Eglwys Wladol ac anallu ei chlerigwyr i bregethu yn Gymraeg, a gwnaeth ei orau i osod clerigwyr Cymraeg eu hiaith mewn plwyfi Cymraeg.

Di-Gymraeg oedd Burgess yntau; ond yn wahanol i'r rhan fwyaf o'i ragflaenwyr, roedd ei agwedd at y Gymraeg yn bur gadarnhaol.

Price fod 'dysgu'r tlodion yn frwdfrydedd oes i Burgess', a daw hynny i'r amlwg yn Nhyddewi, fel yn Salisbury a Durham cyn hynny.

Nid oedd Burgess yn orawyddus i fynd yn esgob.

Hwy oedd y 'cenedlaetholwyr diwylliannol' ymhlith offeiriaid yr Eglwys yng Nghymru, a bu Thomas Burgess yn gefn pwysig iddynt.