Cydymdeimlwn a hi, a gadawn iddi hi gael y gair olaf:- "Dywedai bob amser ei fod yn un da i lenwi bwlch.

Rhuthrodd Stevens i agor bwlch o bedair ffrâm a chyrraedd 5 - 1.

Un, dau, tri Greenhill oedd ein tai ni a rhifau saith, wyth a naw yn eu dilyn ymhen ychydig, ond yn y bwlch rhyngddyn nhw roedd tomen fawr o rwbel y cyfan a oedd yn weddill o rifau pedwar, pump a chwech.

Ond sut mae egluro, felly, y bwlch blynyddoedd rhwng un a'r llall?

Dilyn rhaeadrau oedd fy ngwaith yr ochr draw, saith milltir o raeadrau rhwng copa'r bwlch a phentref bach Susauna, a milltir ar ben milltir arall o raeadr a phistyll yn ymuno a phrif afon y cwm o grognentydd clasurol, o'r pantiau eira disglair y tu ol i'r cymylau, ac o lasierau cudd Piz Vadret.

Yna, o dan nawdd Adran Efrydiau Allanol Coleg Prifysgol Cymru, Aberystwyth, bu ganddo o bryd i'w gilydd ddosbarthiadau ym Mwlch-y-groes, Pencader, Dihewyd, Rhydlewis, Bwlch-llan, Ceinewydd, Llanrhystud a Llwyncelyn.

Daeth y ci defaid butra a welodd JR erioed i ben y bwlch - nid ei fod o wedi gweld llawer o gŵn defaid budr - ac i ddangos ei groeso neidiodd ar fonet y car.

Dyffryn afon Lledr yn llawn ffresni i gyfeiriad Bwlch y Groes a llethrau'r Drosgol, efo ambell oen bach yn prancio yn ei afiaith ar y llechwedd.

Aethai unwaith yn yr hanner cyntaf, ac ar ôl y gôl gosb a chael pas Moon o ryc, gwelodd ei gyfle a gwibio trwy'r bwlch i sgorio ar y chwith.

"Mae ein cydymdeimlad yn gywir iawn ag Edith, ei briod, ei ddau frawd, Eddie a Glyn ..." Nefoedd Wen, mae Alun Bwlch wedi marw!

Un diwrnod pan oedd Hadad a'i warchodwyr, a oedd erbyn hyn yn debycach i noddwyr, yn aros yn y wersyllfa lle gwelsai Hadad griw'r llong ddiwetha, dyma garafa/ n ramantus, estron yr olwg yn dynesu o'r bwlch creigog ac yn aros wrth ffynnon y balmwydden.

I Gymru gaur bwlch ar y timau hyn bydd yn rhaid i Mark Hughes godi hyder y chwaraewyr, au hatgoffa nhw beth yw ennill.

Alun Bwlch oedd y llall, mab ieuengaf y diweddar Williams Owen, cipar Plas Gwyn a'i wraig.

Rhaid croesi Bwlch Maloggia (Maloja) dros ugain milltir i ffwrdd ym mhen uchaf y dyffryn, i gyrraedd Chiavenna a Milan ond nid yw'r ffordd fawr yn gorfod ymdrechu yr ochr yma i'r bwlch hwnnw, dim ond dilyn cwrs Afon En (yr Inn yn Awstria) ar ei thaith dros y dolydd eang ac, yn agosach i'w tharddiad, trwy gyfres o lynnau mawr heb eu hafal.

Dywed y gall Eisteddfod y Glowyr fod o gymorth i lenwi'r bwlch.

Doedd dim gwyr bonheddig yn trigo o fewn yr ardal, ac yno doedd neb ond clerigwyr i lenwi'r bwlch rhwng y cyfoethog a'r tlawd.

Mi addawodd Tom Ellis, Tan Bwlch, fynd efo nhad a'r hogia i weld un yn Llannerchymedd.

Fu yna erioed ddim byd tebyg o'r blaen ond gydag Eisteddfodau yr Urdd, Môn a Phontrhydfendigaid ddim yn cael eu cynnal - heb sôn am yr amheuon ynglyn â'r Eisteddfod Genedlaethol - mae gwefan Annedd y Cynganeddwyr "wedi llamu i'r bwlch" a threfnu e-steddfod ar gyfer y beirdd.

Os ydych yn hoffi casglu ffosiliau does dim gwell craig na'r Garreg Galch yma ger Bwlch Kate Anthony sy'n llawn o'r crinoid bychan ac o'r cwrel Caninia, Lithostrotion, Cyringopora a Michelina, heb sôn am y braichiapod a'r gostropod (Bellerophon a Euromphalus).

Pan ddaw'r glaw eto i yrru i lawr drwy'r bwlch, neu pan ddaw'r niwl drachefn i or-doi'r arlwy o brydferthwch sydd o'm cwmpas heddiw, fe'm hyrddir unwaith eto i bwll o iselder ac anobaith.

Mae'r 'Bwlch' yn fawr sobor."

Ar fy llaw dde, mae bwlch i bobl gerdded hyd-ddo, yna mae'r meinciau cysgu, er bod pobl yn eistedd hefyd ar y lefel isaf o feinciau.

"Fu neb erioed yn fwy gwerthfawrogol o bopeth nag o." Brawddeg yn portreadu alun Bwlch i'r dim.

Mae'n debygol mai Robert Jones, Tan y Bwlch; Hugh Evans, Tŷ'n y Gilfach; William Hughes, Tŷ'n Pant a John Hughes, Y Felin; a weithredai fel blaenoriaid ar y pryd, ac fe etholwyd David Pritchard, Hafodymaidd, yn ychwanegol atynt yn yr un flwyddyn ag y codwyd y Capel.

Gan fod y lon wedi ei gwahardd i drafnidiaeth anamaethyddol, ychydig o ymwelwyr sy'n treiddio i Val da Camp ar ochr ddeheuol Bwlch Bernina.

Wedi cyrraedd Bwlch y Moch edrychwch yn ôl i weld pedol yr Wyddfa yn ei gogoniant o Allt y Wenallt i Lliwedd, Yr Wyddfa, Crib y Ddysgl a Chrib Goch uwch eich pen.

Byddai'r cyfan yn cael ei roi yn y bwlch ym mhen draw'r dyffryn wrth iddynt adael yr ardal.

Mae'r llyfr hwn yn llenwi tipyn ar y bwlch, ac yn agor y maes, megis.

Yr oeddwn wedi croesi bwlch mwy difrifol na bwlch Val Viola cyn i'r newydd am fy nhad ein cyrraedd.

Mae hyn yn rhywbeth yr ydym ni yn gyfarwydd iawn ag ef yn y Gymraeg hefyd - er yn yr achos hwn maen debyg y byddair geiriau canllawiau ac arweiniaid wedi llenwir bwlch.

Y mae wedi sôn am y bwlch hwn rhwng ysgolheictod a phrydyddiaeth mewn mannau eraill ac y mae'r mater yn amlwg yn un o bwys iddo.

Menna fu'n actio ei rhan drosti, i lanw'r bwlch.

Yn sicr, ni allodd yr Arolygydd Rogers, y Rhingyll Britten a rhai plismyn eraill sefyll yn y bwlch pan aethant i'r groesfan yn fuan ar ôl deg o'r gloch.

Y mae perthynas rhwng y gair Cymraeg bala a'r gair Gwyddeleg bel 'bwlch, aber' ac y mae'r gair hwn hefyd i'w weld mewn enwau lleoedd yn Iwerddon a'r Alban - enwau megis Bellaugh, pentref ger Athlone yn Iwerddon a Bellhaven yn

A phan ddaw yn ddydd arbennig arnom fel teulu, fel diwrnod crempog heddiw, mae yno drachefn yn sefyll yn y bwlch.

Rhedodd drwy'r bwlch yn y berth uchaf ac allan ag ef i'r ffordd.

Yna fe gododd y brawd yr oedd John Hughes wedi gofyn iddo gymryd rhan; fe ofalodd nad oedd dim bwlch i roi cyfleustra i fethiant ddyfod i mewn.

Alun Bwlch Mawr?

Gair i gall: mae angen gofyn caniatâd y perchennog cyn ymweld â chaeau Tan y Bwlch.

Ond nid dwsinau o ddringwyr, ond heidiau wrth y fil fydd yn nadreddu i fyny o Ben y Gwryd dros y bwlch tua El Dorado Leading Leisure yng Nglyn Rhonwy os caiff Cynghorwyr Arfon eu ffordd.

Safwn gyda'n gilydd yn y bwlch i gadw i'r oes a ddêl y glendid a fu.

Ond brwydr amhosibl bron yw ceisio llenwi bwlch y cymorth a gollwyd o'r Undeb Sofietaidd, a does dim amheuaeth fod yna brinder bwyd yng Nghuba erbyn hyn.

I arbed troedio yr un llwybr yn ol ewch trwy'r bwlch yn y twyni rhyw ddau can llath wedi troi ar hyd y traeth, a gallwch gerdded trwy'r coed yn ol at y maes parcio, gan gofio troi i'r dde, neu fe ddeuech allan yn Niwbwrch!

Gan fod hen draddodiadau yw'n cysylltu mwy nag un cawr â'r Hengae mae'n bosibl iawn mai yno y trigai Carwed ac mae Rhiw Garwed oedd hen enw'r llechwedd rhwng Bwlch y Clawdd Du a'r Hengae.

Funtauna (ffynhonnau) ydyw enw'r alp eang, gwastad, a'r hafoty uchaf ichwi ei gyrraedd ar ochr ddeheuol y bwlch.

Ac yn ystod blynyddoedd yr Ymraniad, mae'n deg dweud fod y rhan fwyaf o'i haelodau yn teimlo oerni'r bwlch a agorodd rhwng Rowland a Harris.

Uniaith Almaeneg - iaith y visitors - oedd y rhybudd llefrith-ar-werth yn ymyl hafoty Funtauna, ond y bwlch ydyw'r ffin rhwng tai pren Davos a thai carreg yr Engadin, rhwng Almaeneg unigryw y Walseriaid a'r ffurf ar Reto-romaneg a elwir mor briodol yn Lladin.

Ond mae'n nodi'r diffygion hefyd: "Er mor bwysig yw'r datblygiadau hyn, erys llawer bwlch, yn enwedig o ran yr angen i gael helaethach amrywiaeth o ddeunydd cyfeirio ac adnoddau i gynnal gwaith project a gwaith topig yn y dyniaethau ac mewn gwyddoniaeth".

O ben y Twr gellid gweld gweundir Hiraethog ar un llaw a Bwlch y Gorddinen ar y llall.

Yn y pen draw, ni wna gor-lywio pwnc neu sefyllfa sy'n gwbl gyffredin ond agor bwlch argyhoeddiad rhwng y newyddiadurwr a'i gynulleidfa, a thanseilio ffydd y cyhoedd yn nilysrwydd ei raglen.

Wedi bwlch mor hir, credaf mai doeth ar ôl hirlwm felly yw bwrw golwg yn ôl dros y misoedd a'u digwyddiadau anghyffredin yn bennaf oherwydd y tywydd anhymorol gawsom yn hytrach na chyfyngu i un pwnc.

Wrth i'r olygfa ddod i'r golwg yn ffram y bwlch - yr Wyddfa a Moel Hebog a phenrhyn Llŷn, Ardudwy a Mochras a'r mor ac Enlli - dyfynnodd fy nhad o soned Keats: .

Bwriad Cymdeithas yr Iaith yw ceisio llenwi'r bwlch.

Cofiwn yr ymdrech gynnar yn erbyn gwynt anarferol o finiog, y gollyngdod nad oedd eira anamserol llif Awst wedi lluwchio cymaint a hynny tua chopa'r bwlch, a'r wefr wrth weld y gwyngalch newydd pur yn diflannu i'r cymylau fel petai crib ddwyreiniol y Chuealphorn yn un o gyrsiau mawr yr Aplau.

Mae'r cawell wedi ei osod gan rywun yn hwyr neithiwr mewn lle reit ddirgel yng nghanol y gwair, ac fe ddaeth y person a'i gosododd drwy'r bwlch yn y berth.

Ac er iddyn nhw dynnu'n agosach gyda gôl gosb arall, gyda rhediad athrylithgar gan Arwel Thomas - ailagorodd Cymru'r bwlch - y maswr yn ad-dalu ffydd Graham Henry ynddo mewn un symudiad.

Bydd bwlch yn y cymdeithasau Cymraeg o golli un o'u selogion.

Roedd y bwlch yn ddigon.

Y mae llawer bwlch yn ein gwybodaeth am yr esgob o hyd ond yr ydym yn gallu gweld yn gliriach nag erioed mor dyngedfennol oedd ei waith.

Wrth sôn am arwerthfa Llwyd Hendre Llan, cofiwn glywed am ŵr ifanc newydd briodi a mynd i fyw i Gastell Bwlch Hafod Einion, penty bychan digysgod ar y gefnen fwyaf rhynllyd ym Mro Hiraethog.

Mae'n rhaid mai gair cyffredin Cymraeg yn golygu 'adwy, bwlch' oedd bala gynt.

dywedodd cadeirydd menter a busnes, emrys evans, ei fod yn argyhoeddedig y gall prosiect cyntaf â ganolfan lenwi bwlch mawr ym mywyd addysgol ac economaidd cymru.

Mewn rhan o Asia lle roedd y Moslemiaid yn fwyafrif llethol hyd nes dyfod cyfnod Stalin, mae crefydd yn blodeuo eto a'r grefydd honno yn ei thro yn erfyn y gellir ei ddefnyddio i ledu'r bwlch rhwng Uzbekistan a Rwsia.

Lle bo bwlch, dylai'r is-gadeirydd perthnasol ei lenwi.

Daeth tri herwr ar ddeg ar eu gwarthaf ger Bwlch y Clawdd Du ond fe laddodd Gwaethfoed y cwbl a chodi carnedd dros eu cyrff.

Aethant i lawr i'r gorllewin, heibio i'r balmwydden, tuag at y bwlch yn y ceunant sych lle'r oedd y llwybr camel yn hollol anaddas i fodur.

Bydden nhw'n absennol o'u gwaith arferol am flwyddyn neu ddwy, a llenwid y bwlch gan y gweithwyr eraill a fyddai'n gweithio oriau ychwanegol.

Awdurdodwyd y Prif Weithredwr a'r Prif Swyddog perthnasol i wneud penodiadau dros dro, llawn neu ran amser, fel bo'r angen - ond er llenwi bwlch yn unig.