Roedd popeth arall wedi newid yma, a hen gelfi wedi cymryd lle'r holl foethusrwydd a berthynai i'r bwthyn pan oedd yn gartref i'w chwaer.

Pan gyrhaeddodd y bwthyn gwelodd fan Telecom yno, a gweithiwr wrthi'm hel ei bac.

Os deuai bwthyn anghysbell i'r golwg a hen wraig, neu gwr a gwraig oedrannus yn byw ynddo, fe fyddem yn canu tu allan a symud ymlaen heb aros am ateb.

Ond wedi cyrraedd, nid oedd neb yn y golwg a'r bwthyn hefyd yn wag.

Y BWTHYN UNIG (tud.

Nid stori o'r bwthyn i'r palas, efallai, ond fe ddringodd Henry Jones o stol gweithdy crydd i gadair athroniaeth ym Mhrifysgol Glasgow.

Er na chyhoeddwyd pryddest 'Mab y Bwthyn' gan Cynan hyd Eisteddfod Caernarfon ym 1921, mae'n rhoi hanes yr hyn a ddigwyddodd i filwr diniwed o L^yn o'r cyfnod pan ymuna â'r fyddin hyd at ei ymateb i'r gyflafan yn ffosydd Ffrainc.

I'r plant, yr oedd hyd yn oed meddwl am wyliau yn y bwthyn wedi ei ddifetha wrth sôn am Iona.

Oedd dada yn un o ddeg o blant a chollodd ei fam pan oedd ond plentyn bychan, ond yn wahanol i blentyn "Y Bwthyn Bach To Gwellt", cafodd dad cyfrifol, gofalus i chadarn i'w magu i gyd efo'i gylydd a'u codi o dan do o safon cysegredig.

Iddynt hwy, nid oedd cael un plentyn arall i fynd gyda hwy i'r bwthyn yn ddim trafferth.

Does dim ymdrech wedi ei wneud i or-foderneiddio'r bwthyn.

Haws trafod bwthyn na chastell.

Yn y Gaiman fe gês i'r profiad o ymweld â chymdeithas dynion Y Bwthyn.

Rhedodd i mewn i'r bwthyn cyn gynted ag yr agorwyd y drws.

Barr, bwthyn 'Firs'.

O'r diwedd, yr oedd y car yn wag a'r bwthyn yn edrych fel petaent yn byw ynddo - yn wahanol iawn i'r olwg oer, rhy daclus a oedd arno pan gyraeddasant.

Ni allai'n ei fyw gofio ble'r oedd e na sut y cyrhaeddodd yno, ond wrth godi ar ei eistedd ac edrych o'i gwmpas gwelodd y bwthyn twt unwaith yn rhagor.

Gafaelodd yn ei dwylo a'i thynnu'n ddiseremoni ar ei thraed a chyn iddi hi ddeall yn iawn beth oedd yn digwydd, cododd hi'n gorfforol a'i chario 'nôl i'r bwthyn.

Ond unwaith yr aeth y bwthyn-bach-to-gwellt a'i ben iddo, medrodd dadrithiad dreiddio o'r diwedd, yn swyddogol felly, i aelwyd yr awen Gymreig.

Ond, wedi i'w chorff flino, cafodd fod ei meddwl yn dal yn effro, a doedd dim awydd troi'n ôl i'r bwthyn arni.

Wedi gwallgofrwydd bargeinion Ionor yn y faelfa cafwyd egwyl gymharol dawel, a dechreuodd y staff son am eu cynlluniau ar gyfer gwyliau'r haf: bwthyn yn Sir Benfro - y - Dyfed; wythnos yn Llundain; paentio'r tŷ; Iwerddon; llynnoedd Lloegr; Cernyw; Eastbourne; a hyd yn oed Majorca.

Ni allai'r alltud anghofio 'aelwyd y bwthyn gwyn' pes mynnai; roedd iddo'n 'bur haddef anhun a breuddwyd' ac o sylweddoli ei ddyled iddi, 'O ddedwydd aelwyd!', rhaid oedd ymdynghedu i ailgodi ei hallor ac addoli eu Duw 'mewn dieithr oror'.

"Bobol annwyl!" meddyliodd yr hen wraig, gan dynnu'r cwrlid yn fwy clos dros ei chlustiau, "Pwy uffarn sydd yna yr adeg hon o'r dydd?" Gan mai ei bwthyn hi oedd yr adeilad cyntaf yn y pentref o gyfeiriad y môr, roedd Morfudd wedi hen arfer bellach â dieithriaid yn galw heibio i holi'r ffordd, neu i fegera am baned o de a chrempog.

Doedd o'n gwybod dim am y gors, ond mae pawb yn yr ardaloedd o gwmpas yn gwybod amdani." Y noson honno, yr oeddynt braidd yn siomedig - i feddwl bod y chwilio drosodd cyn gynted ag y daethant hwy i'r bwthyn ar eu gwyliau.

Ac ar y chweched nosonroedd yn un o'r gloch cyn iddyn nhw droi'n ôl i'r bwthyn.

Hen lanc yn byw ar ei ben ei hun mewn bwthyn ar gwr Coed y Mynydd ac yn dod a'i ddillad o'r siambar i'r llawr ar foreau barrug er mwyn cael sefyll o dan y golau trydan i wisgo amdano a'i deimlo 'yn torri'r ias yn gynddeiris'.

Pe baech chi neu fi, neu'r Archdderwydd a Gorsedd y Beirdd gyda'i gilydd, yn gweld bwthyn uncorn a chwt mochyn ynghlwm wrth ei dalcen, ni chaem fyth mo'r fath Niagara o ysbrydiaeth a'n galluogai i'w ddisgrifio'n charming cottage with scope for a sideline in productive enterprise readily accessible outbuildings.

"Codwch!" sibrydodd gwraig y bwthyn wrtho fore drannoeth.

Erbyn hyn wrth gwrs, a Morfudd wedi bod yn ei bwthyn ers sawl blwyddyn, ac atyniadau llawer mwy pêr wedi cyrraedd y pentref i ddifyrru'r tafodau yn y cyfamser, anaml iawn y byddai unrhyw drafod ar yr hen wraig, yn gyhoeddus o leiaf.

Dywedodd gŵr y bwthyn wrtho am guddio tan y gwellt yn y cwt oedd tu cefn i'w gartref.

Yn y cae o flaen y bwthyn yr oedd dwy garafan, amryw o geir a llawer o bobl yn cerdded yn ôl ac ymlaen.

.' Hoffai Ieuan Gwynedd hefyd ei ddisgrifio ei hun fel mab y bwthyn neu wladwr mynyddig, a thelynegai yn ei ysgrifau a'i gerddi am fryniau gwyllt Gwalia, am lili%au a rhosynnau coch, am wenyn yn suo, am furmur y nant, ac am blant bochgoch yn chwarae'n hapus ar feysydd gwyrddlas.

Ond i'w chymdogion arwynebol ac i weddill y pentrefwyr, yno y byddai hi bob amser, ar stôl deirtroed o flaen drws ei bwthyn, yn nyddu, a swp o'r gwlân Cymreig gorau ar y llechen las wrth ei throed.

Ac yna, ar fin y ffordd, bwthyn unllawr.

Caeodd ei llygaid a gobeithio y symudai'r cnociwr ymlaen i ddeffro'r Saeson oedd newydd brynu'r bwthyn drws nesaf.

Roedd hi'n ôl yn y bwthyn yn Nhraeth Coch, yn ei ffrog gingham fioled a gwyn newydd, y ffrog a'r gwddw isel a'r belt llydan metalig o gwmpas y wasg a'r fflowns yn y sgert yn dod dros y pengliniau.

Mewn bwthyn bychan, yr Hafod, heb fod ymhell o Bont y Gromlech yr oedd yn byw, a cherddai yn ol a blaen i'r chwarel bob dydd.

Y Bwthyn ar y Bryn!

Ar lawr y dyffryn, ar ochr y ffordd, roedd y bwthyn bach rhyfeddaf a welwyd erioed - y waliau wedi'u gwneud o fara brith, y to o fara ceirch, a'r ffenestri o siwgwr candi.

Pe bawn wedi aros yn y bwthyn gyda mam a Rachel, buaswn wedi gweld dwy'n ymgolli'n ddagreuol a melys yn eu hatgofion a chlywed canmol gerddi Y Plas gyda'i lawntiau'n dawnsio yn lliwiau porffor ac aur tanbaid canhwyllau'r forwyn.

Yr oedd 'Y Bwthyn yng Nghanol y Wlad', wrth gwrs, yn sumbol rhyngwladol o'r dedwyddwch gwladaidd honedig y gwnaeth y Mudiad Rhamantaidd gymaint i'w boblogeiddio.

Madog yn para i ddod i'r eglwys yn gyson ac yn cyfrannu'n hael, ac yn mynychu ambell i gyngerdd, a Luned yn cadw fwy neu lai i'r bwthyn.

Ffaldi-rai-tai-to, mae'r Blw-byrd (dur) ar ben ei ddigon hefo Cymru fach - fel y gwcw lawen lwydlas ar ei nyth newydd, ac yn wir yn Sonnig, ar lannau Tafwys dlawd y trig mewn bwthyn bach distadl, yntau yno wedi agosa/ u cryn filltiroedd at Gymru o fro ei febyd yng Nghaint, wedi symud yno'n fwriadol i ragddisgwyl am y job.

Yn sydyn, llithrodd y bollt yn ddidrafferth i'w le, ac agorodd drws y bwthyn led y pen, gan daflu'r hen wraig fel crempog yn erbyn y wal a rhoi clec iddi ar ei thrwyn.

Ond os na fydd hynny'n gweithio chwaith, yna fydd gen i ddim dewis ond eistedd yma wrth y bwrdd efo'r sgript o'm mlaen i a thrio ei wneud o felly.' Ac mae'n anodd dychmygu unrhyw artist yn methu â chael ysbrydoliaeth yng nghegin glyd y bwthyn Hans Christian Andersen-aidd hwn, gyda'r gath yn canu grwndi'n ddedwydd ar y silff ffenestr.

Troes y car i lawr y ffordd drol gul tuag at y bwthyn.

Safai'r efail a bwthyn y perchennog ar ymyl yr heol a llonnwyd pawb o weld y mwg yn esgyn i'r awyr.