Adroddir un hanesyn awgrymog amdano gan Mr T Ceiriog Williams.

Roedd Derfel am beth amser yn bregethwr cynorthwyol gyda'r Bedyddwyr, ac yn aelod o gylch llenyddol blaenllaw a oedd yn cynnwys Ceiriog a Chreuddynfab.

Rowland Hughes, y ddau fel ei gilydd, am DM Jones: ei fod yn hanfod o Landeilo, fod ei fam yn Saesnes, ei fod wedi ei addysgu yng Ngholeg Llanymddyfri ac wedi caei addysg glasurol dda yno ond heb ddim hyfforddiant yn y Gymraeg, ac mai yn Rhydychen wrth ddarllen yn ei oriau hamdden yr oedd wedi dod i werthfawrogi cyfoeth iaith a llenyddiaeth Cymru ac i ymserchu cymaint yn nhelynegion Ceiriog fel yr aeth ati i'w cyfieithu i'r Saesneg' Mae adroddiad OM Edwards o hanes dechrau'r Gymdeithas ychydig yn wahanol.

Efalla' am fy mod i ar y pryd yn darllen Alun Mabon." "Ceiriog?" "Ia..

Gwelodd beth o'r proffwyd yn Ceiriog: Os cododd Ceiriog y llen lwydoer oddi ar Gymru Fu, safodd hefyd yn y ffenestr ddeheuol i weld gobeithion Cymru Fydd.

Confucius a ddywedodd; "Eistedd i lawr mewn hedd - Os siglo y bo'r gadwyn Cynhesach fydd y sedd." Glyn Roberts (Llanarmon Dyffryn Ceiriog)

Ceiriog oedd yn sôn am John Evans o Hafod Olau ar ochr Cefn Du yn y Waunfawr, y fo oedd y bachgen a grwydrai lannau'r Missouri a'r Mississippi.

Yr oedd yn ddarllenwr brwd ac yn hanesydd naturiol, a byddai ymweld â chartrefi Cymru yn fwynhad pur - mangre geni John Pugh yn New Mills, beddrod Ceiriog yn Llanwnnog; Gregynog, cartref wyresau David Davies Llandinam; a chael caniatad y Dr Glyn Tegai Hughes (y pryd hynny) i weld y gerddi hyfryd.

A chofiwch ei fod yntau'n un o Ddifrycheulyd Saint aelwyd Ceiriog, Mynydd Nefyn gynt.