Cychwyn sefydliadau crefyddol fel mynachlogydd Celtaidd lle y gellid ymarfer â'r bywyd santaidd a wnaeth rhai o'r penaethiaid hyn.

I raddau, maent hwy hefyd yn debyg iawn i gymunedau'r Oesoedd Canol, neu'n hytrach i gymunedau'r oesoedd Celtaidd yng Nghymru - cyfnod y tywysogion i'r dim.

Casgliad o drysorau Celtaidd a geir yn y cam nesaf, gyda hanes Llyn Cerrig Bach ger y Fali yn cael sylw.

'Rwyn falch y bydd y Cynghrair Celtaidd yn dechrau yn Awst.

Rwyf wedi arfer a'r hyn a elwir yn "amser Celtaidd" - h.y. popeth yn hwyr.

Mynd yno wnes i i weld criw o weithwyr yn gorffen codi pentre' Celtaidd - tri thŷ crwn nodweddiadol o'r cyfnod cyn hanes, wedi'u rhoi at ei gilydd gyda dulliau mor debyg â phosib' i ddulliau'r Celtiaid .

Dim ond BBC Cymru sy'n darparu rhaglenni Cymraeg i ysgolion ac eleni enillodd y gyfres addysg rhyw Secs-i y wobr am y rhaglen orau i bobl ifanc yn yr Wöyl Ffilm a Theledu Celtaidd.

Yn enedigol o Ohio, Connettticut, mae bellach yn gwneud Astudiaethau Celtaidd ym mhrifysgol Harvard - ac yn darlithio'n rhan amser yn y Gymraeg.

Tra bod Kevin Keegan a Mark Hughes yn ail-asesu tactegau yn dilyn y gystadleuaeth, y wers i'w dysgu yn ôl cymdeithasau pêl-droed y gwledydd Celtaidd yw mai y ffordd ymlaen yw rhannu baich y trefnu.

Mae Dal Ati yn ceisio helpu dysgwyr Cymraeg a'r ieithoedd Celtaidd eraill.

Mae'r llinellau o gerrig yn Karnag yn debyg i rengoedd o filwyr ac yn ôl un stori, byddin o filwyr paganaidd yn bygwth un o'r hen seintiau Celtaidd oeddent yn wreiddiol.

Tim rygbi Cymru yn cael eu trechu'n ddrwg gan Lloegr a Ffrainc a chwestiynau yn cael eu gofyn am barhad y gystadleuaeth pum gwlad a dyfodol y timau Celtaidd.

Efallai mai cyd-ddigwyddiadau sy'n gyfrifol am hyn neu'r ffaith bod argyfyngau gwleidyddol ein cefndryd Celtaidd mor niferus â gwyliau'r Eglwys.

Daw'r gair Cymraeg glo o wreiddyn Celtaidd sydd yn golygu "disgleirio% ac efallai mai "Marworyn byw% oedd ystyr gwreiddiol y gair.

Mae Dal Ati yn ceisio helpu dysgwyr Cymraeg ar ieithoedd Celtaidd eraill.

Yn ôl yr hen galendr Celtaidd fe rennid y flwyddyn yn ddau hanner.

Cysylltiadau â'r Gwledydd Celtaidd

Serch hynny, mae modd ychwanegu ambell eitem ac, ar hyn o bryd, rydym yn paratoi ar gyfer arddangos pen carreg Celtaidd o fferm Hendy, Llanfair-pwll.

I'r paganiaid Celtaidd, nid cofadail i ŵr marw oedd carreg fedd yn gymaint â llestr yn cynnwys ei ysbryd.

Yr hen Gristnogion Celtaidd oedd rhain.

Y MAE trigain a deg o hen eglwysi yng Ngheredigion, deugain ohonynt wedi eu cysegru i seintiau Celtaidd; y mae'r mwyafrif wedi cadw eu henwau gwreiddiol.

Bydd y clybiau, heddiw, yn clywed penderfyniad terfynol Undeb Rygbi Cymru ynglyn â'r nifer o glybiau o Gymru fydd yn y Cynghrair Celtaidd y tymro nesa.

Llawlyfr lliwgar yn dangos sut i greu patrymau Celtaidd deniadol.

Ac nid tiriogaeth y byd Celtaidd ym Mhrydain ac Iwerddon gynt sydd bwysicaf yn yr hanes, ond tiriogaeth a libart y seici.

Yn ôl yr Athro Patrick Ford, 'y mae'r dystiolaeth gynharaf am Arthur yn ei osod yn ddiogel ymhlith ffigurau a gysylltir yn bendant gennym â thraddodiad mytholegol a etifeddwyd o'r cyfnod Celtaidd.

Astudiaeth o ddarnau arian Celtaidd, gyda ffotograffau du-a-gwyn.

Galwodd Awstin yr esgobion ynghyd i gynhadledd i weld a oedd modd uno'r eglwysi Celtaidd a'r eglwysi yr oedd ef ei hun yn eu sefydlu.

Ni ddaw llawer o'r bobl sy'n byw yma o hyd i'r ymwybod Celtaidd hwn ac nid ydynt yn chwilio amdano; yn hytrach y maent yn byw yma fel pobl ddieithr, yn arwynebol'.

Mynnodd rhai ysgolheigion fod awduron y Cyfandir wedi benthyca traddodiadau Celtaidd wrth gyfansoddi eu rhamantau am y ddau gariad, gan gymharu'r rhamantau hynny nid yn unig â'r deunydd prin yn y Gymraeg ond hefyd â chwedlau tebyg yn yr Wyddeleg.' Ar y llaw arall, mae dyddiad ansicr Ystorya Trystan yn ei ffurfiau presennol yn codi cwestiynau ynglŷn â phosibilrwydd dylanwad Ffrangeg ar ddatblygiad chwedl Trystan ac Esyllt yng Nghymru.

Gellir ei gweld ar sianel Setanta, sianel chwaraeon Celtaidd sy'n darlledu ym Mhrydain ac yn Ewrop.

Mae Cymru ar gwledydd Celtaidd eraill wedi dechraur broses am y fraint o gynnal Pencampwriaeth Pêl-droed Ewrop 2008.

Yr wythnos diwethaf gwelwyd sefydlu sianel deledu ddiweddaraf y gwledydd Celtaidd - yn Llydaw.

Pan ddaeth y Gymraeg yn iaith crefydd mewn ffordd a oedd yn unigryw ymhlith y gwledydd Celtaidd, yr oedd gan y Cristnogion lenyddiaeth wych.

Pe cawsai Bedwyr fyw, buasai yn awr yn cydarwain tîm o weithwyr o dan nawdd y Bwrdd Gwybodau Celtaidd i lunio cyfres o eiriaduron ar enwau llefydd Cymru, tasg y mae hen angen ei chyflawni.

Mae'r ddarlith yn fy atgoffa o ddarlith enwog arall yn y byd Celtaidd, sef y ddarlith a draddodwyd gan mlynedd i eleni gan Douglas Hyde i'r National Literary Society yn Nulyn dan y teitl, The Necessity for De-Anglicising Ireland.

Enillodd Taro Naw y wobr am y rhaglen newyddion a materion cyfoes orau yn yr Wyl Ffilm a Theledu Celtaidd gydag adroddiad teimladwy ar deulu o fferm fynydd Gymreig a orfodwyd i ymfudo i Ganada oherwydd yr argyfwng amaethyddol yng Nghymru.

Mae hynny'n bwysig gan fod y Cynghrair Celtaidd fod i ddechrau ganol Awst.