Yn hyn o draethu sonnir am y gorseddau a gynhaliwyd gan y teyrngarwyr ymroddgar hyn, eu swyddogaeth mewn eisteddfodau lleol, taleithiol a chenedlaethol, a'u rhan yn neffroad diwylliannol ein cenedl ddifreintiedig.
Yr hyn nad yw byth yn absennol yw ymwybyddiaeth o arwahanrwydd cenedlaethol Cymdeithas, cymundod ddynol, yw cenedl.
Un o'r ddwy genedl y galwai'r Cymry am eu rhyddid yn y ganrif ddiwethaf oedd y Magyariaid, sef cenedl Kossuth.
Dyma paham y mae sefyllfa iaith a threftadaeth ein cenedl, er ei pherycled, ac er bod safle daearyddol Cymru mor anfanteisiol, gymaint yn gryfach na sefyllfa Iwerddon, yr Alban a Llydaw.
Mae'n Llyfrgell Genedlaethol ni yn cael grant cyn lleied ag ambell Lyfrgell Brifysgol yn Lloegr am fod y Saeson yn ein gweld ni fel Cenedl israddol.
Hynny yw, amod cyntaf parhad bywyd cenedl yw bod ganddi ei gwladwriaeth ei hun i'w gwasanaethu.
Mae'r atebion i'w cael yn ein safle Creu Cenedl, gan John Davies.
'Yn enw cenedl y Madriaid ac Ynyr y Fwyell o Ddunoding - I'r gad!' Daeth bonllef wyllt y tu ôl iddo, ac fel dwy don yn taro, dyma'r ddwy fyddin yn hyrddio yn erbyn ei gilydd.
O leiaf fe fynnai, gyda'r proffwyd a'r meddyliwr praff hwnnw, fod yr iaith Gymraeg a'r patrymau diwylliannol sydd ynghlwm wrthi yn elfennau sylfaenol ym modolaeth cenedl y Cymry.
COF CENEDL XVI - YSGRIFAU AR HANES CYMRU Gol.
Cronnai pob iaith a phob cenedl brofiad unigryw y byddai'r byd yn dlotach hebddo.
Gweithredwyr yn cydnabod dilysrwydd un egwyddor amlwg, hawl cenedl i'w rhyddid, oedd Padric Pearse ac Arthur Griffith, a Michael Collins a de Valera.
Nid gofyn am garedigrwydd yr ydym ond am hawl a berthyn i bob cenedl.
Cwyd y dyryswch o ddau ddiffyg, methu â gweld y gall cenedlaetholdeb fod yn dangnefeddus a methu â sylweddoli rhywbeth a ddylai fod yr un mor amlwg, sef fod gwahanol fathau o genedlgarwch yn bod ymhlith yr Iddewon y pryd hynny megis ymhob cenedl ymhob oes.
Hyd at heddiw mae'n diffyg ni o ymwybyddiaeth cenedl, ein hamddifadrwydd ni o falchter cenedl, yn rhwystro inni amgyffred arwyddocâd ac arwriaeth yr antur ym Mhatagonia.
Gwrandwch, a chofnodwch, - mae'n bur debyg y byddwch yn chwarae rhan allweddol yn natblygiad llên gwerin ein cenedl, er budd yr oesoedd a ddêl!
Yna, yr oedd cariad at fy ngwlad, y mae ei hurddas yn cael ei amddiffyn yma, ac enw da'r holl genedl Frytanaidd, cenedl a bardduwyd a llawer gair enllibus yn hanes Polydore Vergil, ond y mae ei cham yn cael ei achub yma rhag ei enllibion ef'.
Yna, dan bwysau bygythiad yr Ail Ryfel Byd i fodolaeth cenedl y Cymry, mae'n mynegi ei safbwynt yn ddigamsyniol.
Gwelir oddi wrth yr hyn a ddywedir droeon am bobl Dduw yn llyfr Deuteronomium fel y mae'r syniad hwn yn tanlinellu arbenigrwydd cenedl Israel:
Nid ydym well o resynu at y ffaith na feddyliai ef, fwy nag odid neb arall yn ei oes, am Gymru fel cenedl.
Yn y dref fodern y mae'r bobl yn byw erbyn hyn, ond y dref hynafol yw trysor diwylliannol cenedl y Cwrdiaid a safle hynafol o bwysigrwydd rhyngwladol.
Cenedl fach iawn wledig oedd Cymru, yn meddu ar ychydig o gannoedd o filoedd o boblogaeth yn unig, heb brifddinas debyg i Gaeredin neu Rennes a feddai ar seneddau y pryd hynny, neu Ddulyn a gâi senedd am gyfnod yn y ganrif nesaf.
Yr oedd golwg lewyrchus ar Lundain a'r canolbarth a siroedd de-ddwyrain Lloegr tra oedd y drefedigaeth Gymreig yn llusgo byw dan amrywiaeth o enwau a'i galwai yn bopeth ond yn famwlad cenedl.
'Roedd angen cenedl newydd arnom ar ôl claddu'r hen genedl yng nghynhebrwng y cynllun o blaid Datganoli.
Mae cenedl Nigeria hefyd ar brawf, ei rheolwyr presennol a'u cynorthwywyr nhw.
O wybod am ei ymroddiad dros bopeth dyrchafol a da yn ein cymdeithas a'n cenedl, nid yw'n syndod iddo gael ei anrhydeddu yn y fath fodd.
Ymhob cenedl a fu neu sydd mewn safle trefedigaethol tebyg i Gymru ceir yr un ymlyniad ag a welir yn ein gwlad ni wrth y drefn orchfygol ar draul y genedl gaeth.
Mae hynny'n sicr yn wir am ymdrechion y dyneiddwyr i hybu a chlodfori eu hiaith a'u cenedl eu hunain.
Rhywun sydd wedi gwneud defnydd o adnoddau'r Llyfrgell er mwyn cyfoethogi bywyd ein cenedl.
Oherwydd heb rym gwleidyddol i reoli'n dyfodol fel cenedl does dim modd yn y byd y gallwn wir 'hyrwyddo' ein dyheadau a'n delfrydau mwyaf gwerthfawr.
Roedd hi'n adlewyrchiad o'r holltau gwleidyddol, ieithyddol ac enwadol o fewn cenedl oedd yn mynnu ei diffinio ei hun mewn sawl modd gwahanol.
Yn ôl Hefs dylsem fod wedi rhoi cyfle i'r gwron hwn sydd 'nid yn cynrychioli y Cabinet yng Nghymru ond yn cynrychioli Cymru yn y Cabinet' i brofi ei werth i ni fel Cenedl.
'Does gynnon ni ddim senedd na llwyfan ble y gallwn fynegi ein teimladau fel cenedl.
Yn yr ugeinfed ganrif, fodd bynnag, os nad yw gwladwriaeth wrth gefn cenedl, ni bydd byw.
Hyd y gwn, ni chyhoeddodd Gruffydd erioed unrhyw drafodaeth benodol ar y cwestiwn 'beth yw hanfod bodolaeth cenedl?' , cwestiwn a ddaeth yn amlwg iawn yng Nghymru yn y chwedegau.
Nid oes amheuaeth nad yw'r duedd i 'feddwl yn gam' yn parhau i'n blino ni fel cenedl heddiw, a bod hynny nid yn unig yn bygwth ffyniant a pharhad yr iaith Gymraeg, ond hefyd yn creu rhwyg ac anghydfod yn ein plith.
Felly roedd rhaid mynd ati i drin natur cenedl y Cymry.
Y sefyllfa fel mae'n sefyll ar hyn o bryd yw mai ieithoedd Lwcsenbwrg yw'r unig ieithoedd a fydd yn derbyn arian o gyllid Blwyddyn Ryngwladol Ieithoedd y flwyddyn nesa, hyn am fod yr ieithoedd hyn wedi eu clustogi yn ieithoedd swyddogol oddi fewn i'w cenedl wladwriaethau.
Swyddogaeth gwladwriaeth yw gwasanaethu'r genedl, fel y mae'r wladwriaeth Brydeinig yn gwasanaethu Lloegr, a thrwy hynny gryfhau a chyfoethogi ei bywyd cymdeithasol a thraddodiadol Yn amgylchiadau'r ugeinfed ganrif y mae bron yn amhosibl i genedl ymgynnal heb wladwriaeth i'w gwasanaethu; edwino a dirywio yw tynged pob cenedl ddi-wladwriaeth.
Creadigaeth Cymru Gymraeg yw hi, yr unig sumbol sy'n aros o undod hanesyddol cenedl y Cymry, yr unig muthos Cymreig.
Dengys yr Hen Destament hefyd fod gan bob cenedl ei duw, ac yr ystyrid cenedl fel eiddo ei duw.
Ond dyma hefyd i bob athro ymarferol yr allwedd iddo ac un o'r egwyddorion mwyaf creiddiol yn y greffl gyffrous a heriol sydd ganddo yn y dyddiau argyfyngus hyn yn hanes ein cenedl.
Mynnwn fod cymunedau Cymru a'r iaith Gymraeg angen grym deddfwriaeth gynradd i ateb gofynion eu lles gorau ac i herio'r anghyfiawnder a'r dinistr sydd wedi ein caethiwo fel cenedl gyhyd.
Fe ellir egluro'r awydd hwn i ymffrostio yn eu tras ac yn eu harwyr, ac yn Arthur yn arbennig, yn nhermau seicoleg oesol y Cymry, fel ymateb cenedl fechan i'w thynged hanesyddol a thiriogaethol.
Unwaith y sefydlwyd Lloegr fel cenedl-wladwriaeth, yr oedd hi'n anochel y byddai'i brenhinoedd yn meddiannu Cymru, yn rhannol, wrth gwrs, am fod brenhinoedd yn y dyddiau hynny yn hoffi meddiannu llefydd, ond hefyd am y byddai Cymru yn fygythiad parhaus i Loegr, boed yn fygythiad uniongyrchol o du'r Cymry eu hunain neu o du gelynion tramor.
Mae'r Quango iaith yn gorfod bod am fod y Saeson yn ein gweld ni fel Cenedl is-raddol.
"Mae pob cenedl arall wedi bod yn dathlu eu gwyliau mewn ffordd arbennig bob blwyddyn ac yr oedd yn hen bryd i'r Cymry wneud yr un fath," eglurodd Julian Phillips o Dreorci sy'n gadeirydd y Clwb.
Gellid, wrth gwrs, ymhelaethu llawer ar y syniad ac ar wahanol agweddau arno ym mywyd Israel; ond dal i drafod syniad diwinyddol am berthynas Duw ag Israel y byddid, heb ddod i'r afael â syniad yr Hen Destament am hanfod cenedl yn gyffredinol.
Ceisiodd yr Athro Steve Jones, genetegydd o Goleg Prifysgol Llundain, ddatrys dirgelion yr hyn a olygir wrth Gymreictod a chenedligrwydd, ynghyd â dadansoddi o ble, yn hanesyddol felly, y daeth cenedl y Cymry.
Cymedrol iawn oedd ei galluoedd; os na fedrai cenedl fyw'n llawn hebddi, o leiaf gallai fyw.
Roedd iddo ymhlygiadau gwleidyddol, am fod ei ddiffiniad o lenyddiaeth ynghlwm wrth ei syniadau am hanfodion cenedl.
Cymerid ffyddlondeb cenedl i'w duw cenedlaethol yn ganiataol, ac felly cwbl wrthun yng ngolwg yr Hen Destament oedd anffyddlondeb Israel i'w Duw.
Yr ydym fel cenedl wedi rhoi, ac yn parhau i roi, gormod o urddas ar feirdd ar draul awduron .
Yr argraff a gefais yn fy Ysgol Haf gyntaf oedd ei bod yn ddealledig y dylai holl sbectrwm gweithgarwch cenedlaethol fynd trwy unig sianel Plaid Cymru, a chredaf i hynny fod yn briodol yn y tridegau a'r pedwardegau pan oedd holl ddyfodol Cymru fel cenedl yn dibynnu ar lwyr ymroddiad dyrnaid bychan o bobl, ac mai felly'n unig y gellid gwneud pryd hynny.
Gall cenedl fodoli heb wladwriaeth.
Gweithiodd Masaryk i chwalu'r Ymerodraeth Awstria-Hwngaraidd, a oedd yn cynnwys ei genedl ef, cenedl y Tsieciaid, a ffurfiodd fyddin o'r carcharorion Tsiecaidd a oedd wedi eu cymryd i gaethiwed gan y Rwsiaid.
Drwy ei gosod ei hun mewn hanes y daeth cenedl Israel yn yr Hen Destament i'w deall ei hun - h.y.
Cychwyn yr ysgrif gyda chyfeiriad at ymgais Stalin i ddiffinio cenedl a'i ddisgrifiad o'r genedl fel "...".
Dyma blaid ifanc a orfododd etholwyr Cymru i ystyried achos rhyddid eu cenedl fel y pennaf peth mewn gwleidyddiaeth, ac yn y man gorfodwyd y pleidiau eraill, a anwybyddodd anghenion Cymru cyhyd, i roi sylw iddi.
Os oes cenedl wedi cael ei chamlywodraethu erioed, ein cenedl ni yw honno.
Mae cenedl, meddai, yn gymundod iaith, yn gymundod tiriogaeth, ac undod gofod.
Cenedl rygbi ydyn ni yn draddodiadol.
Y mae'n ddiamau fod y gred yn nhrefn Duw a'i allu byd-eang yn cynnwys y syniad o le a chyfraniad pob cenedl; ond dylid gwahaniaethu rhwng hyn â syniad cwbl wahanol yr Hen Destament am etholedigaeth Israel fel pobl Dduw a phlant y cyfamod.
Gobeithiwn y bydd yr argraffiad newydd hwn yn ysbrydoliaeth i genhedlaeth newydd o Gymry i weithio dros eu cenedl a'u hiaith, a gobeithiwn y bydd yn rhoi hwb i eraill ail-afael yn y frwydr.
Cenedl Enwau a'r ffyrdd y gallant effeithio ar gywirdeb.
Ambell ddyn od fel Emrys ap Iwan a Michael D. lones a'u dysgodd mai amddiffyn eu cenedl oedd eu dyletswydd gyntaf.
Tynged cenedl heb lywodraeth, yw diweithdra, tlodi, diboblogi, ymfudo, malurio diwylliant, ac mewn rhyfeloedd gwaedir hi er nad oes a wnelont ddim oll â'i lles hi.
Gellir cymharu lle'r genedl yn y byd â lle'r teulu mewn cymdogaeth leol ac â lle cymdogaeth mewn cenedl.
Tra'n cydnabod fod gan y gwahanol wledydd eu cyfraniad nodweddiadol eu hunain i ddiwylliant y byd, a bod i bob cenedl ei chenhadaeth arbennig yn y byd, rhaid sylweddoli fod hyn yn gwbl wahanol i'r syniad o etholedigaeth Israel.
Daeth y nifer mwyaf erioed o sêr o Gymru ynghyd ym Mae Caerdydd ar gyfer Lleisiau Cenedl, cyngerdd mawreddog yn rhad ac am ddim a gynhaliwyd i ddathlu agoriad brenhinol Cynulliad Cenedlaethol Cymru.
'Rwy'n pwysleisio cyfoesedd ac ehangder diddordebau a chysylltiadau Llwyd er mwyn dangos mai ynghlwm wrth y ddyneiddiaeth eang honno y coleddai ei syniadau am hanes a tharddiad cenedl y Cymry.
Syrth mewn cariad ag ysgolfeistr o Almaenwr, ond gwrthyd ei briodi, 'gan ddewis yn hytrach ddioddef.' Yn nrama Lewis nid cenedl yw'r gwahanfur rhwng y ddau gariad ond amrywiad diddorol ar ddosbarth cymdeithasol.
Os oeddynt yn ymfalchio yn eu cenedl a'u gwreiddiau gwerinol, meddai, yr oeddynt yn siarad Hwngarian, ond yr oedd y rhai oedd eisiau statws a bri yn y gymdeithas yn dewis siarad Almaeneg.
Bu llawer o siarad rhethregol am allu'r Cynulliad newydd i'n huno fel cenedl.
Er hynny, un o themâu mawr y Beibl yw dangos fel y daeth y 'bobl' yn 'genedl', oherwydd i gyflawni ei phwrpas mewn hanes yr oedd yn rhaid i Israel wrth safle a pharchusrwydd cenedl.
Dyma wrth gwrs a ddywed Franco wrth y Basgiaid a'r Catalaniaid: Pompidou wrth y Llydawyr: Brezhnev wrth y Latfiaid, y Lithwaniaid, yr Estoniaid - a'r Sieciaid a'r Slofaciaid a llawer cenedl arall sydd yn eu gwladwriaeth neu'n ffinio â hi.
Yn "Y Cwestiwn Cenedlaethol a Threfedigaethol' cais ddiffinio cenedl: "Categori hanesyddol nid ethnographig yw 'cenedl' .
Da iawn y dangosodd y cenedlaetholwr Seisnig, Mr Enoch Powell, yn Barn (Mawrth 1972) na eill y ddadl honno fyth adfer cenedl.
Cyfnod oedd hwn pan wnaed llawer o feddylwaith caled ynglŷn â Chymru a'i thraddodiadau, ei gwreiddiau fel cenedl a'i lle yn hanes y byd.
Gwelwn i'r Israeliaid ar hyd y blynyddoedd ddatblygu a gwerthfawrogi'r sefydliadau a dybiai'n angenrheidiol i fynegi ei hymwybyddiaeth fel cenedl.
Mae pob cenedl wâr yn ymhyfrydu yn ei hawduron.
Lle nad oedd un genedl yn ben, tuedd Herderiaeth oedd cryfhau hunaniaeth pob cenedl yn y wlad.
Diwrnod boddhaol Morgannwg Creu Cenedl- Mynnu hawliau.
Ac er mai cenedl sy'n dioddef brad ac ymosod arni yw cenedl y Brytaniaid, eto ceir digon o ogoniannau Brytanaidd yn yr hanes i swcro balchder y Cymry.
Yno fe gâi rodio daear cenedl rydd, a honno'n genedl Geltaidd fel ei genedl ef ei hun.
Er eu bod mor fynych ynghlwm yn ei gilydd, rhaid gwahaniaethu'n glir rhwng cenedl a gwladwriaeth.
Creu Cenedl- Cewch ddilyn hanes Cymru o gyfnod y Rhufeiniaid hyd at gyfnod Rhodri Morgan.
Serch hynny, nid yw gwybod hyn yn ei gwneud yn haws dygymod ag annheyrngarwch llawer o Gymry tuag at eu cenedl.
Nid oes ryfedd felly bod 'cenedl' a 'brenhiniaeth' (neu 'teyrnas', fel y cyfieithir yr un gair weithiau) yn ymddangos yn gyfochrog yn y Beibl, ac i bob pwrpas yn cael eu defnyddio fel cyfystyron - "chwi a fyddwch i mi yn frenhiniaeth o offeiriaid ac yn genedl sanctaidd" Ymddengys i Israel, o sylwi ar y cenhedloedd oddi amgylch, ganfod eu bod o ran eu trefn gymdeithasol yn deyrnasoedd neu'n freniniaethau, a daeth felly i ystyried meddu brenin fel un o nodau cenedligrwydd.
Pan geisir olrhain dysgeidiaeth yr Hen Destament ar gwestiwn cenedl, deuir wyneb yn wyneb â'r broblem a drafodir ymhob ymgais i ddadansoddi hanfod cenedligrwydd, sef y gwahaniaeth rhwng 'pobl' a 'chenedl'.
Nid yw hyn yn fawr o syndod efallai, o ystyried mai cenedl Anghydffurfiol a Phiwritanaidd oedd Cymru'r ganrif honno.
am goeden cenedl.
Mae'r goron yno i'n hatgoffa bob dydd mai cenedl wedi ein goresgyn ydym.
Problem sy'n arbennig i genedl fach mewn cyfnod argyfyngus ydi hon, oblegid mewn cenedl o'r fath, ymhlith y rhai mwyaf deallus a mwyaf effro i'r hyn sy'n digwydd y ceir y llenorion.
Ni allant neu ni fynnant weld mai amddiffyn eu cenedl, eu hiaith neu eu hunaniaeth y mae pob cenedlaetholwr mewn unrhyw wlad.
Yn lle cymdeithas y ganrif ddiwethaf a oedd yn gweld Cymru fel Canaan a'r Cymry fel Cenedl Etholedig, wele'n awr gymuned nerfus, ar chwal, byth a hefyd yn ofni rhyw fygwth.
Yr wyf yn rhoi pwys mawr ar yr hyn a ddigwydd ym Mhwllheli; fe fydd awdurdod cenedl wedyn y tu ôl i bopeth a wnawn.
Nid yr undeb a ddaw'r ffordd hon yw angen y byd, ond yr undeb a barcha hawl pob cenedl i fyw ei bywyd ei hun: undeb mewn amrywiaeth.
Dysgais fwy am Owain Glyndwr ac Owen M.Edwards yn ei gwmni ef nag a wnes yn yr ysgol ddyddiol, slant Seisnig oedd i'r addysg yn honno, a gofelid na chaem glywed gormod am ramant ein cenedl yn y gorffennol.
Credant bod eu hen hen dywysogion wedi bod yn ymladd cenedl fawr y Noseas er mwyn cadw'r iaith Urmyceg yn fyw.