Rhain yw'r union bobl sy'n ffurfio'r mwyafrif o gyrff llywodraethol sefydliadau megis Coleg Ceredigion a'r CCTA yn Sir Gaerfyrddin sydd wedi methu yn eu cyfrifoldebau i siroedd gwledig Cymru.
Y mae iddo ddiddordeb arbennig i wŷr Ceredigion dywed traddodiad a fod yn fab i Sant, brenin Ceredigion.
Yn dilyn cyhoeddi sylwadau rhagfarnllyd yr archwilydd dosbarth ynglŷn ag ysgolion gwledig y sir mae Cymdeithas yr Iaith Gymraeg wedi ysgrifennu at Bwyllgor Addysg Ceredigion yn gofyn iddynt eu gwrthod.
Yr oedd i Ddihewyd, Ceredigion enw arall gynt, sef Llanwyddalus.
Mae'n anhygoel fod Cyngor wedi ei arwain gan Sosialwyr yn cwyno ein bod yn gwrthwynebu rheolaeth Quangos Torïaidd ar ein system addysg, ac yn defnyddio hwn yn esgus i beidio â thrafod argymhellion y mae sir gyfagos Ceredigion yn eu hystyried yn ddigon pwysig i'w hastudio'n fanwl gan is-bwyllgor arbennig.
Gwneir rhan fwyaf o'i gwaith yn y Môr Gwyddelig ac i'r Gorllewin o'r Alban, a gellir ei gweld yn aml o arfordir y Gogledd a Bae Ceredigion.
Yn y gynhadledd hon y penderfynwyd cyhoeddi - diolch i'r Weinyddiaeth - Atlas Ceredigion, Detholiad o Bant a Bryn, Cerddi Gwlad ac Ysgol, Stori%au o Chwedlau Sir Aberteifi a Cen Ceredigion.
Adeiladwyd y mwyafrif o ysgolion gwledig Ceredigion a Chaerfyrddin rai cenedlaethau'n ôl i wasanaethu'r patrwm o gymunedau a oedd yn bodoli ar y pryd.
Cynrychiolir Ceredigion yn y Senedd gan Aelod Seneddol Plaid Cymru ac mae caffis y dre yn llawn o bobl ifanc radicalaidd sy'n trafod syniadau gweriniaethol.
Cenhadaeth Coleg Ceredigion yw gwneud cyfraniad tuag at ddatblygiad addysgol, cymdeithasol ac economaidd y gymuned trwy ddarparu amrywiaeth eang o gyfleoedd ym myd addysg a hyfforddiant.
Mae'n drist meddwl na chaiff merched godre Ceredigion arlwyo gwledd ar gyfer y tywysog mwyn byth mwy ar ben yr odyn yng Nghwmtydu.
Geisio sefydlu Fforwm Addysg i Gymru i ddwyn pwysau ar y Llywodraeth i ddarparu adnoddau digonol Mewn cyfnod pan fo'r Cynghorau newydd yn gyffredinol yn cael eu llesteirio gan fanylion ad-drefnu, mae cynghorwyr Ceredigion yn haeddu clod am geisio gweledigaeth o drefn addysg deg ar gyfer y dyfodol.
Trwy ryw ryfedd wyrth, ni anafawyd ef ond dyna diwedd ar arbrawf arall i ysgafnhau baich ffermwyr ucheldir Ceredigion!
Daeth Symons i'r casgliad, parthed siroedd Brycheiniog, Ceredigion a Maesyfed, mai isel iawn oedd safon moesau.
Gwnaethon ni wrthod cymryd rhan yn arolwg rhagfarnllyd Cyngor Ceredigion.
Galwn nawr ar i bob Cyngor Unedol arall ddilyn esiampl Ceredigion trwy greu Cynllun Addysg Cymunedol, sefydlu Is-Bwyllgor Datblygu Addysg Gymraeg, a hybu datblygu Fforwm Addysg i Gymru.
Bu'n rhaid i gyd-gadeirydd Cymdeithas yr iaith Gymraeg, Branwen Brian Evans o Aberystwyth, dreulio awr a hanner yn Swyddfa'r Heddlu Aberystwyth neithiwr (Nos Lun Rhagfyr 4ydd). Cafodd ei holi ynglŵn ag ymgyrch dor-cyfraith y mae Cymdeithas yr Iaith Gymraeg wedi ei gynnal yn erbyn Coleg Ceredigion.
Fforwm Addysg i Gymru Ceredigion Paratowyd dogfen yn rhoi ein gofynion yng nghyd-destun y sir ar gyfer cynhadledd gyda'r Cyfarwyddwr Addysg, Cadeirydd y Pwyllgor Addysg, undebau, llywodraethwyr etc.
Ond penderfynodd Cyngor Sir Ceredigion i beidio adnewyddu cytundeb yr athrawes ym mis Medi gan nad oedd arian ar gael ar gyfer y flwyddyn nesaf.
Fel y dengys y map, y mae Ceredigion yn weddol gyfoethog mewn olion Oes y Pres.
Yn Nhywyn ym Meirionydd ceir Doldihewydd ac yng Nghwmrheidol, Ceredigion fe ddigwydd yr enwau Dihewyd a Pen Dihewyd.
Nid oedd y sefyllfa yn wahanol ym Mynwy, Brycheiniog, Ceredigion na Maesyfed ychwaith.
Er ei fod yn edrych yn un llawn, nid yw Ceredigion ar y cyfan yn sir gyfoethog mewn olion bywyd cyntefig.
Gadawodd hyn argraff ddofn ar Gymry Ceredigion.
Mae Cymdeithas yr Iaith hithau yn y broses o wneud arolwg o'r posibiliadau ledled Ceredigion a Chaerfyrddin gan ddanfon holiadur (mwy cynhwysfawr nag eiddo Cyngor Ceredigion) at lywodraethwyr pob ysgol wledig yn y ddwy sir.
Ond, yn lle derbyn hyn fel beirniadaeth ar eu diffyg arweiniad eu hunain, mae Ceredigion yn adrodd hyn, mewn dull sgorio pwyntiau, fel cyfiawnhad dros gau ysgolion.
Un o weddillion pres tecaf Ceredigion yw'r darian gron, wyth modfedd ar hugain ar ei thraws, sydd yn yr Amgueddfa Brydeinig.
Agor y fferm wynt gyntaf ym Mae Ceredigion.
Ni fu canolbarth Ceredigion yn un o fannau cryfaf y Norman ac felly mae'n bosibl i'r eglwys yn Llanddewi Brefi ddianc rhag ei ymosodiadau gwaethaf.
Agor gorsaf Radio Ceredigion.
Gyda'r esgus eu bod yn archwilio'r gwahanol bosibiliadau, gwnaeth Awdurdod Addysg Ceredigion arolwg yn nechrau 1998 o'r ddarpariaeth o addysg gynradd yn y sir.
Mae Cyngor Ceredigion yn dadlau fod yr holl gysyniad traddodiadol o gymuned bentrefol wedi dod i ben.
Boddwyd nifer helaeth o ysgolion Ceredigion gan y llif hwn, a'r athrawon o ganlyniad yn methu cymathu cymaint o blant di-Gymraeg - ac yn wir, wrth geisio, yn aml iawn (a hynny er mawr ofid iddynt) yn esgeuluso'r Cymry.
Yn dilyn o hyn, mae diffyg dealltwriaeth yn bodoli am y prosesau cymhleth sy'n digwydd yn ein dyfnderoedd - o Fae Ceredigion i ehangder y Môr Tawel.
Dengys hyn na fu polisi iaith llwyddiannus yn weithredol hyn yn oed mewn ardaloedd gwledig megis Ceredigion mewn nifer sylweddol o ysgolion cynradd.
Amhosibl anghofio, mor gariadus-fanwl a naturiol yw'r darlun a roir yma o fywyd diflanedig Ceredigion wledig, mai profiad yr awdur yw deunydd y ddrama-gerdd.
Dyna weddillion yr hen briffordd a gysylltai gwr uchaf Dyffryn Gwy â Gogledd Ceredigion yn yr oesau a fu.
Rhoddodd yr ardal rhwng Dyfi a Theifi i'w fab Ceredig, a dyna pam y gelwir hi'n Ceredigion hyd heddiw.
Brigstocke, YH, Blaen-pant, Ceredigion, na wyddai am yr un ysgol yn yr ardal lle'r oedd athro neu athrawes gymwys.
Yn y stori hon cyfeiriodd at storm fellt a tharanau a ddigwyddodd unwaith pan oedd yn brifathro yng Nghoed-y-bryn, Ceredigion.
Yn agos i fil o flynyddoedd yn ôl fe deithiodd Gwaethfoed, un o fân benaethiaid Ceredigion y ffordd hon ar ei ffordd adref o Went gyda Morfudd ferch Ynyr Ddu, ei wraig newydd feichiog.
Ceir enwau cyffelyb yng Nghymru wrth gwrs ond sylwais ar yr enwau tafarnau canlynol o bob rhan o Gymru sy'n cynnwys enwau adar, anifeiliaid ac un pysgodyn pur gyffredin: Tafarn Ditw, (LLan-y-cefn, Penfro); Tafarn Hwyaid, (Carreg-lef, Mon), Tafarn y Brithyll (Ystradmeurig, Ceredigion); Tafarn y Cornicyll (Llanwenog, Ceredigion); Tafarn y Gath
Yn ôl Cyngor Ceredigion, mae'r ateb yn ddigon syml - cau cymaint ag sy'n bosibl o'r 'problemau' hyn.
Edwards, llyfrgellydd Ceredigion ar y pryd.
Bydd yn gweithio yn ardaloedd Ceredigion, Caerfyrddin a Gorllewin Morgannwg.
Undod y mae trwch etholwyr Ceredigion am ei weld yn llacio ac yn darfod.
Heno, wel, mae hi am oeri gryn dipyn dros y rhan fwyaf o'r wlad, yn enwedig yn y fan yne dros Fae Ceredigion.
Yn yr Eisteddfod buom yn gwrando ar y ddarlith wyddonol, 'Newid Natur', ac Ymryson y Beirdd gyda De Ceredigion, Caerfyrddin a Chaernarfon yn cystadlu.
Treuliaid fy llencyndod yng Ngheinewydd, Ceredigion lle'r oedd fy nhad yn weinidog, ond, ac edrych yn ol, digon arwynebol oedd fy mherthynas a'r gymuned yno.
Nid aelodau o'r blaid oedd yr holl siaradwyr o bell ffordd; yn eu plith, roedd William George, brawd Lloyd George; TP Ellis, Rhys Hopkin Morris, AS Ceredigion ar y pryd, ET John, a Kevin O'Sheil, Dirprwy Fine Gael o'r Da/ il Wyddelig.
Enghraifft o hyn yw'r sefyllfa a welir yng Ngholeg Ceredigion ar hyn o bryd sydd mewn perygl o gael ei gau oherwydd diffyg ariannu.
Aethom i lawr trwy ganol Ceredigion, Pontrhydfendigaid a Thregaron, a mwynhau'r daith yn fawr.
Roedd hi'n bedwar o'r gloch y prynhawn pan gyrhaeddodd Doctor Idris Treharne a'i deulu bentre bach Llangi%an, ar lan môr Bae Ceredigion.
Elin Haf Gruffydd Jones, ysgrifennydd Cell Gogledd Ceredigion ac aelod o Grwp Democratiaeth Cymdeithas yr Iaith Gymraeg, sy'n gosod her i'r Cynulliad, sef bod yn sefydliad cenedlaethol gweithredol dwyieithog.