Yr oedd Normaniaid yn Sir Henffordd tua chanol yr unfed ganrif ar ddeg ac yr oedd Henffordd yn dref bwysig.

Roedd ei chanol yn mynd i fyny drwy'r ddaear.

Tua chanol dydd, ac yntau'n teithio trwy un o'r pentrefi, a'r trigolion yn synnu a rhyfeddu o weld y bêl yn ei arwain, daeth ar draws crwydryn yn eistedd wrth ochr y ffordd.

Tua chanol y bumed ganrif o oed Crist, daeth ef a byddin i waredu Cymru rhag y Gwyddelod.

Am rai blynyddoedd tua chanol y saithdegau yr oedd yn un o dri phanelwr preswyl Gair yn ei le.

Tua chanol mis Chwefror byddai'r adar yn dechrau 'telori rhwng cangau'r coed'.

Mae'n amhosibl yma olrhain yn fanwl y newidiadau a wnaethpwyd i lwybr Afon Cefni rhwng diwedd yr unfed ganrif ar bymtheg a chanol y bedwaredd ganrif ar bymtheg.

Tua chanol nos, a'r gelyn yn cysgu'n drwm yn y dyffryn isod, rhoes Gideon arwydd a thorrodd pob gŵr ei biser a dechrau chwifio'r ffagl dân a bloeddio pob un ei utgorn nes i'r dyffryn grynu.

Yr oedd y Gymraeg yn ddiogel, ac Anghydffurfiaeth Gymraeg ar ei gorsedd, pan oedd Elfed yn ŵr ifanc a chanol oed.

Yn y gaeaf, os oedd yr oerni'n fawr, byddai yn lapio rug am ei chanol ac yn mynd i'r capel ar hyd y stryd gefn wrth lan yr afon.

Fel aelod o dîm y Swyddfa Dramor, mae Mr Garel-Jones yn ei chanol hi eto y tu ôl i'r llenni.

Mae'n bryd, felly, i mi, fel un a fu yn ei chanol hi, adrodd yr hanes.

Gyda son am ddatblygiad fel yma mae'n glir fod Clwb Pel-droed Bangor yn ei chanol hi rhwng y syniad eu bod yn colli eu cae a'r hawl i chwarae yn eu cynghrair bresennol.

A phan ddyfeisiwyd yr argraffwasg tua chanol y bymthegfed ganrif bu mwy o alw fyth amdanynt.

Gyrron ni heibio yn gyflym tua chanol y ddinas.

Tua chanol nos trawyd y llyw gan foryn a thorri y postyn llyw yn agos i gorff y llong fel yr oedd yn amhosibl i'w llywio.

Ond yn sydyn, tua chanol y gân dyma Wiliam Prichard yn rhoi bloedd fawr yng ngwyneb Mrs Owen wrth actio dal yr ysgyfarnog.

Torrid y goeden i lawr ei chanol a gwneud i'r plentyn gerdded rhwng y ddau hanner o leiaf dair law ei dad i ddwylo dyn arall.

Yr oedd o leiaf ddau gwmni argraffu yn yr Wyddgrug tua chanol y ganrif ddiwethaf.

Mae hyn yn egluro pam na fu'r gefnogaeth mor gryf yn ngorllewin Montreal a chanol y ddinas.

Erbyn hyn mae gwasanaethau'r plygain yn cael eu cynnal fin nos rhwng canol Rhagfyr a chanol Ionawr, y arbennig yng ngogledd yr hen Sir Drefaldwyn.

Cadwai Syr John Wynn dŷ yng Nghaernarfon, canolfan weinyddol yr hen Dywysogaeth yn y gogledd, ac uchel yw ei glod i'r dref honno fel y bu tua chanol y bymthegfed ganrif.

Yna, aethpwyd ati i fagu'r anifeiliaid ar rai ffermydd yn ddiweddar yn ne a chanol- barth Sweden.

Bob nos Sadwrn fe fyddai Mati'n gwisgo'i gêr arferol þ hen gôt racslyd a llinyn wedi'i glymu am ei chanol; het dyllog; trowsus ribs; blewyn o wair yng nghornel ei cheg.