Brandon ac eraill, fe welir yn fwyfwy eglur mai amhosibl yw deall ei obaith diwethafol heb sylwi ar y cysylltiad rhyngddo â chenedlaetholdeb Israelaidd ei oes.

Cymerwn ddwy enghraifft ar bwnc y genedl a chenedlaetholdeb.

Cerdd arall â chenedlaetholdeb yn thema iddi yw hon.

Gan wahaniaethu rhwng cenedligrwydd a chenedlaetholdeb, a chan dderbyn fod y naill o reidrwydd yn sail i'r llall, y mae'n dweud ar ei ben taw peth diweddar iawn yw cenedlaetholdeb gwleidyddol yng Nghymru - 'little older (apart from the occasional voice crying in the wilderness) than the second half of the nineteenth century.' Yna, yn ail hanner yr erthygl, try RT Jenkins at 'y ffurf arall ar genedlaetholdeb Cymreig', y ffurf ddiwylliadol arno.

Arf cryfaf Fidel, fodd bynnag, yw sail pwysicaf ei chwyldro, sef gwladgarwch a chenedlaetholdeb y bobl.

Yn wyneb yr ymosod a fu ar ymdriniaeth Ffowc Elis â chenedlaetholdeb yn ei lenyddiaeth dyma Derec Llwyd Morgan yn achub ei gam.

Ond mewn gwledydd eraill, lle nad oedd y brenin neu'r llywodraethwr wedi llwyddo lawn cystal i orfodi'i ewyllys ei hun ar draul hawliau'r Eglwys, byddai'n demtasiwn o'r mwyaf iddo fabwysiadu dysgeidiaethau hereticaidd a roddai iddo gyfoeth ac awdurdod ac a fyddai'n haws eu hieuo wrth agwedd ffafriol ei ddeiliaid tuag at iaith a chenedlaetholdeb.

Ysbrydolwyd y gerdd hon gan genedlaetholdeb hefyd, yn union fel yn achos awdl y Gadair, ond cenedlaethodeb y bêl yn hytrach na chenedlaetholdeb y bleidlais oedd thema'r bryddest fuddugol.

Meddyliwr radical ydoedd ef, a ysgrifennodd yn helaeth ar ryfel a heddwch, comiwnyddiaeth a chyfalafiaeth, y bom hudrogen a dyfodol dyn, a chenedlaetholdeb a rhyng-genedlaetholdeb.