Pwysai Gary Jones a'i feic yn erbyn y clawdd.

Rhedai lôn ar y crib y clawdd deheuol, tu ôl i dai Bryn Road, gyda gerddi cefn High Street ar gopa'r clawdd i'r gogledd.

"Ydach chi wedi cael ripôrt am rywun wedi džad tros y clawdd o'r lle mawr yna heddiw?" medda fo fel'na.

Roedd y twll yn y clawdd yn hen le braf wedi'r cyfan.

Camodd drwy fwlch yn y clawdd drain yn gap stabal i gyd, a hen sach dros ei war.

Ysywaeth yn ystod y tymor hwn o'r flwyddyn, byddaf wrth fy modd yn croesi Clawdd Offa i chwilio am rai ohonynt.

Allan a Bholu ac Akram a thros y clawdd - ond gan ofalu mynd â'r sach hefo nhw.

Eu llosgi'n ulw a'r mwg yn ymlwybro hyd y bryniau fel trafaeliwr angau yn sžn clindarddach y fflamau, nes bod popeth a phobman yn ddu, y tân sy'n llosgi'r cyfan yn fud a'r holl sioe yn stopio'n bwt ym môn y clawdd terfyn.

Ni chafodd pob mân greadur sydd am hel ei fol ym môn y clawdd ei dwyllo gan y coed.

Clawdd pridd isel oedd y ffin.

Erbyn hyn fe drefnwyd dosbarthiadau mewn llawer mwy o brofion megis Cneifio, Godro, Mower, Maentumio Tractor, Defaid, Gosod Clwyd, Clawdd Sych a Chodi Gwrych i'r bechgyn, ac yna, Trin Cyw, Addurno Teisen, Crasu, Golchi a Smwddio, Picls a Saws i'r Merched, ac fe ddaeth ffrydlif o fathodynnau aur ac arian i aelodau'r Sir.

Yr adeg hon hefyd dechreuodd Gaunt ar y gwaith o suddo pwll wrth ochr y ffordd fawr i fynd at wythi%en y Gwscwm a chodi clawdd tua deg troedfedd o uchder a deunaw troedfedd o led, ar y gwaelod, i gario'r glo yn haws i'r harbwr.

Gan fod hen draddodiadau yw'n cysylltu mwy nag un cawr â'r Hengae mae'n bosibl iawn mai yno y trigai Carwed ac mae Rhiw Garwed oedd hen enw'r llechwedd rhwng Bwlch y Clawdd Du a'r Hengae.

Agor Clawdd Offa rhwng Cas-gwent a Phrestatyn.

Yr hyn a erys yn ddirgelwch yw sut y codwyd y rwbel o'r pwll - ac a ddefnyddiwyd wedyn yn sicr i ffurfio'r clawdd a rhoi sail gadarn iddo, ac yna sut codwyd y glo gan nad oedd peiriant Newcomen ar gael y pryd hynny.

O ddilyn yr hen ffordd ymlaen o Fwlch y Clawdd Du ac ar i waered am Ryd yr Hengae ar afon Claerwen bydd adfeilion hen dy yr Hengae i'w gweld yr ochr draw i'r afon.

Yn fuan wedi i greigiau Blaen Rhestr ymddangos ar y dde bydd y ffordd yn plymio'n sydyn i ryw bantle cyn ailgodi'n serth yr ochr draw; dyna Fwlch y Clawdd Du.

Ac yma, wedi mynd heibio i'r tro, y daeth wyneb yn wyneb â'r cawr - cawr enfawr yn eistedd ym môn y clawdd.

Yr hyn a erys yn ddirgelwch yw sut y codwyd y rwbel o'r pwll _ ac a ddefnyddiwyd wedyn yn sicr i ffurfio'r clawdd a rhoi sail gadarn iddo, ac yna sut codwyd y glo gan nad oedd peiriant Newcomen ar gael y pryd hynny.

Troi'n ôl i Fwlch y Clawdd Du a cherdded tua'r gogledd i olwg Llyn Cerrig Llwydion Uchaf, yna, heb golli uchder, gwyro fymryn i'r dde i gyrraedd Llyn Cerrig Llwydion Isaf.

Daeth tri herwr ar ddeg ar eu gwarthaf ger Bwlch y Clawdd Du ond fe laddodd Gwaethfoed y cwbl a chodi carnedd dros eu cyrff.

Erys y clawdd hwn heddiw a adnabyddir fel Embankment yn dystiolaeth o ddyfeisgarwch yr arloeswyr hyn i gyrraedd nod arbennig ond fe fu'r defnydd ohono yn achos rhwyg enbyd rhwng y ddau bartner.

Ond yna, fel pe bai'n ateb ei broblem, beth a welodd yn ysgwyd yn y gwynt yr ochr arall i'r clawdd ond planhigyn, a'i flodyn yn un rhosyn mawr o betalau siocled.

"A pheth arall," medda fi, ar ôl iddo fo gael cyfla i ddžad i lawr o ben ei gawall, "lle mae'r lechan las honno oedd yn y clawdd yn deud fod yna dros hannar cant o filltiroedd dros ddeugant i Lundan?" Wydda fo ddim, a doedd dim gwahaniaeth gynno fo chwaith.