A dyna, yn fy marn i, bennaf camp y Cofiant presennol.

Y mae pennod gyfareddol Dr Owen Thomas yn Cofiant John Jones, Talsarn yn ymdrech ddisglair i wneud hynny a daw'n agos at lwyddo pan yw'n trafod pregethwyr a glywodd ei hun.

Ac er y gellir barnu bod y dro%edigaeth ysbrydol yn un gonfensiynol iawn, y mae profiad o'r fath yn llawer llai dibynnol ar gyfundrefn resymegol y mae'n rhaid ei gweithio allan yn ofalus, ac mae hefyd yn nes at draddodiad y nofel Gymraeg y dylanwadwyd arni i gymaint graddau gan y cofiant.

Cofiant y gðr busnes enwog a wnaeth ei ffortiwn drwy wersylloedd gwyliau.

Dyfynnaf o'r Cofiant.

Yn y cofiant cyflwynir ni i amryw byd o gyfeillion Dei Ellis.

Y mae'r cofiant yn gyfraniad o bwys wedi'i seilio ar waith ymchwil trylwyr, yn cynnwys defnydd helaeth o ffynonellau niferus, llafar ac ysgrifenedig.

Aeth yno i Salonica ym Macedonia gyda'r uned Gymreig arbennig o'r 'Royal Army Medical Corps (RAMC).' Corfflu Meddygol oedd hwn 'ar gyfer gweinidogion a darpar-weinidogion, myfyrwyr diwinyddol ac eraill o dueddiadau heddychlon a ddymunai wasanaethu yn y Rhyfel Mawr heb orfod trafod arfau.' Ond, a dyfynnu unwaith eto o'r cofiant: 'Hyd yn oed cyn iddo gyrraedd pen y daith, yr oedd Dei Ellis yn dyheu am ddychwelyd i Gymru.

Cofiant y cymeriad lliwgar yn llenyddiaeth Cymru'r ugeinfed ganrif.

Cyflwynir yn y cofiant hefyd ddarlun eithriadol ddiddorol o fywyd Dei Ellis yn y Coleg ym Mangor, a darlun, yr un mor werthfawr, o natur yr addysg a geid yno bryd hynny, ac yn arbennig yn Adran Y Gymraeg.

Pan gâi lonydd (ganddo ef ei hunan a chan eraill) at y cofiant yr âi - ac, yn awr ac yn y man, at y cofiant i Goronwy Owen yr oedd hefyd yn ei gynllunio.

Y cyfeillgarwch rhyngddo a Jakez Riou a sbardunodd Drezen i gyfansoddi Nozvezh Arkus e Beg an Inizi (Gwylnos Arkus ym Mhig yr Ynysoedd), ar ôl marwolaeth Riou, ac i ysgrifennu cofiant ei gyfaill, sef E Koun Jakez Riou (Er cof am Jakez Riou).

Yr un modd y mae yn y Cofiant gofnod manwl o'r modd y blodeuodd awen David Ellis yn ystod ei gyfnod fel myfyriwr.

Yn y cofiant dyfynnir yr atgof diddorol hwn o gyfrol Kate Roberts, Y Lôn Wen (tud.

Llew Owain amdano bron mor od a'u gwrthrych ond y mae gan Mr Owain baragraff awgrymiadol yn y Cofiant

Camp fawr y cofiant hwn yw peri i ni, ddarllenwyr, rannu peth o'r boen ac ymdeimlo â'r dirgelwch.

Yn fwy na dim, cyflwynir ni yn y Cofiant hwn i dynged drist a droes asbri a direidi llanc ifanc yn y diwedd yn dorcalon.