Y ddau bennill allweddol, gennyf i, yw'r rhai hyn: Mae'n chwerthin eto'n aros ar y ffordd, A'n prudd-der eto 'nghadw ar y rhiw, Ac mae'n distawrwydd o'r naill du dan glo Yng nghoffrau creigiau Arfon heb na siw na miw.

Doed o hyd i ol ei traed her creigiau Trwyn yr Wylfa drannoeth, a darganfuwyd ychydig o datws yma ac acw, ond ni welwyd byth mo'i chorff.Dyna un rheswm dros i Mam gasau'r mor.

Gwallt du fel creigiau'n gwreichioni'n yr haul, dyna ddywedai Iestyn wrthi, a'i dannedd fel cregyn bach gwynion a lynai wrthynt yn cuddio tu ôl iddo.

Geltaidd a'r englyn hwn arni i ni ddwys ystyried ein byrhoedl yngh ngwydd y creigiau arhosol.

Gall olwg sydyn ar fap daearegol o Fro Gþyr ddangos i ni fod creigiau'r ardal yn gorwedd yn blith drafflith ar draws ei gilydd.

Mae Southerndown yn le da i ni ddechrau ar ein taith oherwydd fod y creigiau ger y traeth yn hawdd eu gweld mewn haenau amlwg.

Yr wyf fi yn hoff o glywed tonnau'r môr yn curo'r creigiau ac yn taflu'r ewyn i fyny fel rhwyd i ddal pelydrau'r haul.

Mae'r gwres tanbaid ynghanol y ddaear yn gwthio creigiau tawdd tuag at yr wyneb.

Mae craig sy'n gyfoethog mewn magnesiwm carbonad, sef Dolomit, i'w weld yng nghanol creigiau'r bae, yn ogystal â Charreg Galch Wlitig.

Yna os ewch chi o gwmpas trwyn y Mwmbwls i lawr i fae Bracelet gallwch gasglu esiamplau o ffosil gwymon môr sy'n edrych yn debyg i ddarnau deg ceiniog crwn ar y creigiau ger gorsaf gwyliwr y glannau.

Trodd Gareth i edrych o'i flaen - a sgrechiodd wrth i'r car blymio i lawr pant yn y ffordd a chornel giaidd yn ymddangos yn sydyn - brêcs y car yn sgrechian wrth i'r car fynd wysg ei ochr o amgylch y gornel - ac o'u hôl, y car arall yn ymddangos, ond yn methu â chymryd y gornel - yn taro'r ffens ac yn rhwygo drwodd - am eiliad, ymddangosai fel pe bai'r car am stopio ar ymyl y clogwyn, ond yna plymiodd tua'r môr a tharo'r creigiau islaw.

Meddylier am Pliny yn credu mai wrth iddynt grafu eu cyrff yn erbyn creigiau y byddai'r genhedlaeth nesaf yn codi o'r cen!

Daeth swn llesmeiriol tonnau'n taro'r creigiau i'n clyw, brysiodd sgwadron o hwyaid heibio a glanio fel pe ar orchymyn arweinydd i nofio'n gytun.

Dibynna yr amrywiaeth llystyfiant i raddau helaeth ar natur y creigiau ac effeithiau Oes yr Iâ arnynt.

Bysgodyn tew Mae hi'n osgoi pechod, ond mae ef yn pechu lawn cymaint drwy wneud am ei hun mewn golygfa ddramatig lle mae'r ewyn yn torri ar y creigiau.

Pa ryfedd, a minnau wedi fy magu yn y Blaenau yng nghanol creigiau a mynyddoedd?

Cwyd y ddau dwr ar y penrhynau i'n hatgoffa fod creigiau fel dannedd draig yn barod i rwygo llongau'n grybibion.

Mae digon o gynefinoedd gwahanol yma, yn dywod, creigiau, tir gwlyb a phonciau sych i sicrhau amrywiaeth eang.

Baglai Mathew dros frigau'r creigiau a brwydrodd drwy'r tyfiant yn ddiymwared er bod ei gymalau'n crynu gan ofn.

Heibio i'r paragraff cyntaf, ac wele: 'Oferedd i'w printio llawer o lyfrau, Blinder i'w cynnwys llawer o feddyliau, Peryglus i'w dwedyd llawer o eiriau, Anghyssurus i'w croesawu llawer o ysbrydoedd, a ffolineb yw ceisio ateb holl resymmau dynion, Ond (o Ddyn) cais di adnabod dy galon dy hun, a mynd i mewn ir porth cyfyng.' Pa arfau a feddwch i ddringo creigiau'r dychymyg hwn?

Tua'r de mae creigiau llechfaen chwareli Cefndu a Glynrhonwy.

Ceir amrywiaeth eang o wymon yma hefyd ac os crwydrwch ar y creigiau rhwng y ddau fae, chwiliwch am redyn bychan, brau, duegredynen arfor, a'r cen oren.

Syrthiodd ddeg troedfedd neu fwy a disgynodd ar ben creigiau caled.

Mae gennyf gôf plentyn o fynd ar y trên bach i'r Mwmbwls o Abertawe yn Ystod un o'r hafau poeth tragwyddol yna a gawsom i gyd fel plant, gan dreulio'r diwrnod i gyd ar fy hyd yn turio rhwng y creigiau am drysor.

Mae creigiau cochion yn arwydd sicr bod y graig honno wedi ei ffurfio dan amodau anialwch sych oherwydd fod y lliw coch yn dod o'r haearn sydd wedi rhydu yn yr awyrgylch sych.

Yr wythnos ddilynol ('chwanegol!) bum innau'n ddigon dewr i stwffio i mewn ac eistedd ar y silff - da- acyna prowla 'chydig o amgylch yr ogof yma heb gwmni, mae yn anodd mynd ati ac yn ddigon peryglus i raddau heb dipyn o brofiad cerdded creigiau ag ochr mynydd uwchben y mor aflonydd....

Mi fyddaf yn falch o gael cyflawni fy neges yn y ddinas fawr, brysur, ac ar fy ffordd adref, i'r pentref croesawus lle gallaf gerdded yn eithaf diogel uwch y creigiau, a gwrando ar y môr yn rhuo, ac, ar brynhawn sych, heulog, fy mhleser fydd cerdded ar lan Afon Ogwr a chael ailfywhad o gerdded ar draeth Bae y Gorffwysfa ym Mhorthcawl.

Mae'r ffosil Brachiopod composita i'w weld yn y creigiau yma hefyd - cyfoeth yn wir i'r casglwr brwd newydd.

Ym Mro Gþyr fodd bynnag mae'r Hen Dywodfaen Goch yn brigo yn y canol ar Gefn Bryn tra bod y creigiau iau, sef y Garreg Galch a'r Grit Melynfaen, yn gorwedd o cwmpas ar bob tu.

Mentrwyd i fyny rhwng y creigiau duon uchel a oedd yn disgyn yn syth i'r mor.

Tynnwyd yr offer pysgota i mewn, rhoddwyd mwy o ddisel yn yr injan, ei thanio - a chychwyn draw am y creigiau duon ar Drwyn Dinas.

Ar y creigiau o'n blaenau gwelwch y bilidowcars a'r fulfran, yn sefyll fel milwyr ar wyliadwriaeth, yn barod i godi a gwibio o fewn trwch blewyn i'r ewyn ar sgwat am bryd blasus.

Hyd yn hyn bu'r afon yn llamu dros y creigiau geirwon ond cyn cyrraedd y bont nesaf a ffin y Warchodfa fe welwch bwll tyfn, llonydd yn y mawndir.

Uwchben yr haenau du yma o esgyrn mae carreg galch a sial y creigiau Lias i'w gweld, ac yn wir, mae yna lwybr o'r traeth sy'n arwain i fyny'r clogwyn ar y garreg galch.

Roedd y deinosoriaid yn byw tua un cant wyth deg o filiynnau o flynyddoedd yn ôl yn ystod yr oes Triasig a Jiwrasig, a Bro Morgannwg yw'r unig ardal yng Nghymru lle mae creigiau o'r cyfnod yma yn brigo i'r wyneb.

Tir gwyllt yw'r creigiau yn y blaendir.

Yna arafodd yn sydyn wrth yr agoriad - ond nid yn ormodol - a diflannod fel seren wib rhwng y creigiau duon.

Sail nifer o greigiau gwyrdd a phiws, creithiog fel cestyll adfeiliedig, yng nghanol y tywod sydd ymysg creigiau hynaf Cymru, yn dyddio o'r cyfnod cyn Gambriaidd.

Aeth disgyblion dosbarth pedwar Ysgol Creigiau i weld fferm Garth Uchaf.

Rhennir y llun yn dair rhan: yr awyr o amgylch y felin yn llenwi hanner y canfas, yna'r caeau llafur ar oleddf, a'r creigiau yn y blaendir a lôn yn troelli rhyngddynt.

Fel y ciliai'r tonnau ymgodai'r creigiau'n ymgodai'r creigiau'n dduon i wahodd yr adar arnynt, piod y mor yn gwichian yn stwrllyd ar bilidowcars mud, llonydd, anodd iawn eu gweld heblaw pan drwsient eu plu neu ysgwyd adenydd cyn setlo drachefn ar eu harsyllfeydd.

Rydym i gyd wedi cael y profiad rwy'n sicr o ddod o hyd i bob math o bethau bach colledig unwaith y codwn ymyl y carped gan edrych oddi tano; yn yr union fodd ag y medr y daearegwr edrych ar ryfeddodau'r creigiau oddi dan wyneb y tirlun llyfn.

Creigiau duon sydd ym mhobman wrth i'r gadwyn o ddringwyr ddilyn yr arweinydd i'r copa.

'Cedwais gyfres o wyddoniaduron a'u cuddio nhw yn y creigiau ar lan y môr.

Ond y diwrnod hwnnw, roedd hyd yn oed y creigiau yn crynu.

Mae'r creigiau eu hunain yn debyg i'r creigiau a geir i'r gogledd o Ddyffryn Tywi i Gwm Tawe, heblaw eu bod yno yn gorwedd yn weddol daclus o ran oed, un ar ben y llall, o'r Hen Dywodfaen Goch yn y gorllewin i'r Cystradau Glo iau yn y dwyrain.

Wedi bod yn crwydro hyd y creigiau drwy'r bore, ac eistedd.

Ceir anticlin mawr yng nghanol bae Langland a'r gwendid yma yn y creigiau a fu'n gyfrifol, wrth gwrs, am i'r môr greu bae mor fawreddog yma.

Mae nifer o fawnogydd bychain yn gwpannau llaith rhwng y creigiau ac yn hafan i chwys yr haul Drosera rotundifolia, tafod y gors - Pinguicula vulgaris, a phlu'r gweunydd - Eriophorum angustifolium.

Sylwi fod fy menig i'n racs (yn ol eu harfer ar y creigiau!), fy nghrys T.

Plygwyd y creigiau yn ystod yr oes Armorigaidd tua tri chan miliwn flynyddoedd yn ôl.

Gogoneddwn Di am gryfder oesol ein mynyddoedd, am amrywiaeth yr haenau creigiau ac am lyfnder a gwyrddlesni ein dyffrynnoedd.

Caf esgus i loetran yn hamddenol yn hytrach na bustachu tua'r copa pan ddof ffordd hyn ganol haf i chwilota am blanhigion yng nghysgod y creigiau, wrth ffrydiau neu ar ymylon y pyllau mawn.

Mae'r haearn sydd heb rydu yn y creigiau yma i'w weld yn y lliw gwyrdd-lwyd, sydd ar ambell haen yn y clogwyn - sef y 'Marl Tê Gwyrdd'.

Adeiladwyd goleudai newydd i nodi'r creigiau twyllodrus o gwmpas y glannau ond, serch hynny, byddai aml longddrylliad.

Mae'r Mwmbwls yn lle ardderchog i ddechrau casglu ffosiliau oherwydd fod cymaint ohonynt ar gael yn y creigiau.

Cofiodd iddi hi glywed ymadroddion fel 'Môr yn berwi' a 'Creigiau'n hollti' gan mai canu am ddydd mawr y farn a wnaent.

Mae'r clogwyni yn mynd yn uwch wrth i chi gerdded o aber yr Ogwr, ac yn dechrau ger y clogwyni isel mae'r creigiau Triasig yn gorwedd ar y Garreg Galch Carbonifferaidd.

Cewch olygfa dda o'r cilfachau cysgodol a'r creigiau geirwon.

Hawdd yw datrys y dirgelwch yma pan edrychwn ar drawsdoriad o'r Fro sy'n dangos i ni fod y creigiau wedi cael eu plygu fel bod Cefn Bryn ar ben anticlin a Phorth Einon mewn synclin.

Wrth syllu tua Bae Malltraeth fe welwch ol nerthoedd terfysgodd ieuenctid y byd yn gwasgu'r creigiau ar graig goch ynys fechan.

Rhyfeddod yr esblygiad yma, yn ôl Good yw nad oes yna fawr ddim o awgrym yn y creigiau fod esblygiad y planhigion blodeuol ar ddod, rhyw ddigwyddiad annisgwyl sydd yma; - a thorreth o fathau wedi esblygu fwy neu lai tua'r un pryd; a rheini fel y mae'r blodau heddiw - dirgelwch mawr!

Roedd y mor yn atyniad mawr i mi.Cerddwn y traethau a dringwn y creigiau ar fy mhen fy hunan, ie, cyn belled a Llangrannog yn y de ac Aberaeron i'r gogledd ar brydiau.

Dechreuodd sgramblo i lawr y creigiau i'r gwastatir o flaen y Graig.

Ceir rhai creigiau anhreiddiadwy nad ydynt yn amsugno dŵr.

Cynhesrwydd yn eich corddi i gyd, a'r creigiau yr un fath.

Haul sy'n cnesu'r creigiau, ond mae'r ddaear yn gynnes oddimewn a'r gwres yn codi i'ch wynab weithia' " Mae Neli Evans yn rhan o Enlli hefyd, fel Angharad...